Η Βεντέμα στη Σαντορίνη ( Εκδήλωση στο Μεγαλοχωριο 1η Ιουλίου 2009)

Το παρακάτω κείμενο είχε διαβαστεί για την εορτή των Αγίων Αναργύρων στο Μεγαλοχωριο 1η Ιουλίου 2009 . Η γιορτή είναι αφιερωμένη στα παιδιά του χωριού



Εμείς φίλες και φίλοι δεν ήρθαμε ούτε να σας κουράσουμε, ούτε να σας παιδέψουμε! Ήρθαμε εδώ μόνο και μόνο για να σας περιγράψουμε ένα παλιό έθιμο, που συνεχίζει μέχρι και τώρα τη δράση του: το έθιμο της βεντέμας, ή του τρύγου!!! Η Σαντορίνη φίλοι μας, δεν είναι μόνο ηλιοβασίλεμα στην Οία, Ανασκαφές στο Ακρωτήρι, και νυχτερινή ζωή στα Φηρά… Αυτό να λέτε και στους γνωστούς σας!! Έχει μεγάλη Ιστορία, και διατηρεί ακόμα τα έθιμα του χθές, για να κοιτάει καλλίτερα στο αυριο.
Αυτό το νησί που ανήκει σε όλους μας πλούσιους και φτωχούς αμόρφωτους και διαβασμένους έχει βαθιές τις ρίζες των ανθρώπων του.
Πριν απλώσει τα πλοκάμια του ο σύγχρονος πολιτισμός στη Σαντορίνη, οι κάτοικοι ήταν δεμένοι με τις προαιώνιες ρίζες τωνπρογόνων τους, συντροφιά μ ένα πλήθος από ήθη και έθιμα
Η πιο χαρακτηριστική εποχή του κάμπου είναι η ΒΕΝΤΕΜΑ, ο τρύγος δλδ. Τη δύσκολη αυτή δουλειά, οι Σαντορινιοί την είχαν μετατρέψει σε λαϊκό πανηγύρι καθώς ολόκληρο το νησί βρισκόταν εκείνες τις ημέρες σε μεγάλη και χαρούμενη κίνηση.
Όταν έμπαινε ο Αύγουστος, ο κάθε νοικοκύρης έπρεπε να ΠΑΣΤΡΕΨΕΙ την ΚΑΝΑΒΑ , να καθαρίσει δλδ το πατητήρι το λινό τα κοφίνια και τις ΑΦΟΥΡΕΣ ( μεγάλα βαρέλια), να γαλακτίσει ( ασπρίσει τις ταράτσες) , να παζαρέψει με το γαιδουρολάτη που θα μετέφερε τα σταφύλια με τα χτήματά του ( ζώα) και να βρει τον ΜΠΑΛΗ ( επιστάτη) που θα κουμαντάριζε και θα ζύγιαζε το πλούσιο και ανέξοδο φαγητό.( φωτογραφία δίπλα Κάναβα Γεωργίου Γαβαλά στο Μεγαλοχωριό)
Όλα έπρεπε να τα νοιαστεί στην ώρα τους, γιατί μόλις ΑΚΝΙΑΖΑΝΕ ( ωριμάζανε) τα σταφύλια οι καμπάνες του χωριού δίνανε το σύνθημα και ο κάμπος γέμιζε από τρυγητάδες.
Κι έβρισκαν ευκαιρία οι λεύτερες θυατέρες του χωριού να ανταλλάξουνε κρυφές ματιές με τους κοπελιάρηδες που τρυγούσανε
Η βεντέμα άρχιζε με το χάραμα της μέρας και τελείωνε μετά τη δύση.
Το αμπέλι στη Σαντορίνη είναι σημαντικό: « Πλέκεται» σαν κουλούρα : 1) Λόγω του γεγονότος ότι στο νησί δεν υπάρχουν τόσες πολλές βροχές, με κάποιο τρόπο το φυτό αυτό πρέπει να ποτιστεί. Υπάρχει ΈΝΑ ΕΙΔΟΣ υγρασιας – η περίφημη ΑΝΕΔΟΣΑ- πουποτίζει το αμπέλι. 2) Γειτνιάζει ΣΑΝ ΚΟΥΛΟΥΡΑ με το άνυδρο – ηφαιστειογενές χώμα του νησιού.
Η κερά του αφέντη νοιαζόταν ώστε οι άνθρωποι που ήταν στη δούλεψή τους να τρώνε καταπώς πρέπει. Το κολατσιό και το μεσημεριανό το έστελνε με τα ζώα στο ν κάμπο.
Όταν τελείωνε η μέρα ή αργά στο σπίτι του αφεντικού οι νέοι τραγουδήσαν δίστιχα :

Τώρα που βεντεμίσαμε θα φάμε και θα πιούμε
και του καλού αφεντή μας τραουδια θα του πούμε
να ζήσει χρόνια ευτυχή μαζί με την κυρά μας
και με τα αρχοντόπουλα που είναι η χαρά μας.
Κάναβα:
Σαν τελείωνε το μάζεμα ή όποτε ερχόταν ηώρα να πατήσουν τα σταφύλια οι πιο νέοι πλένανε καλά τα πόδια τους και πατούσανε τα σταφύλια. Στο αυτί τους είχανε ένα κλωνί βασιλικού για να το μυρίζουν και να φεύγει κομματάκι ο θυμός του μούστου. Εκτός των άλλων σε όλες τις κάναβες , που θα έπρεπε να είναι κατά βάση ΥΠΟΣΚΑΦΕΣ ( σκαμμένες κάτω και μέσα στη γη) έπρεπε να υπάρχει ένα μικρό παραθυράκι ( ΑΝΕΜΟΛΟΟΣ) πάνω από το πατητήρι για τον ίδιο ακριβώς λόγο.( φωτογραφία από την Κάναβα του ΙωάννηΔαμασκηνού στο Μεγαλοχωριό)
Από τα πατητήρια ο μούστος έπρεπε στο ΛΙΝΟ και από εκεί με τις σίγλες τον αδειάζανε στις άφουρες. Όποιος. Έμπαινε στο Λινο ΈΠΡΕΠΕ ΝΑ ΔΕΙ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΘΥΜΩΜΕΝΟΣ,….. ΝΑΙ ναι καλά ακούσατε! ΘΥΜΩΜΕΝΟΣ! ΈΠΡΕΠΕ να αντέχει τις αναθυμιάσεις
Τους πατητάδες τους συντρόφευε ΧΟΡΟΣ.. Η παράδοση λέει πως ο γρήγορος ρυθμός του ΡΕΠΑΤΙ ( γρήγορος σκοπός του μπάλλου) έχει κάποια σχέση με το πάτημα των σταφυλιών,.
Περνούσανε οι μέρες και παραμονή του Αγίου Αβερκίου ανοίγανε τα βαρέλια και δοκιμάζανε τα κρασιά. 22 Οκτωβρίου γιορτάζει ο Άγιος – Προστάτης των Κρασιών της Σαντορίνης. Επίσκοπος Ιερουπόλεως στην Περιοχή του Πόντου από τους καλύτερους χημικούς οινολόγους.
Σήμερα υπάρχουν κάποιες μικρές κάναβες ( όσες δεν έχουν ανακαινιστεί για να γίνουν σπίτια και ξενοδοχεία) και περίπου 10 σημαντικά Οινοποιεία στο νησί.
Φημισμένα κρασιά της Σαντορίνης γνωστά σχεδόν σε όλο τον κόσμο είναι το ΝΥΧΤΕΡΙ και το ΒΙΝΣΑΝΤΟ. Η ονομασία των κρασιών αυτών είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Το όνομα νυχτέρι είναι ένα επιτραπέζιο λευκό ξηρό κρασί που γίνεται με τρυγοπάτι, ΔΛΔ τρυγούσαν και μέχρι το επόμενο πρωί έπρεπε να έχει πατηθεί. Το δε ΒΙΝΣΑΝΤΟ είναι παραφθορά της Ένοιας vino – santo = Άγιος Οίνος, ή Vino – Santorini. To κρασί της Σαντορίνης. Τα σταφύλια για το βινσάντο έπρπεε να τα αφήσουν στον ηλιο για να γίνουν λίγο πριν τη σταφίδα.

Παράλληλα θα θέλαμε να αναφερθούμε σε δύο άλλες δραστηριότητες που συσχετίζονται με το Κρασί: αυτές του βουτσά (βαρελοποιού) και του Κοφινά.
Ο Δ. Οικονομίδης γράφει στο βιβλίο : « Ω Σαντορίνη της Σαντορίνης»: « Τα βαρελάδικα στη Σαντορίνη λέγονται βουτσάδικα και ευρίσκοντο παλαιότερα σε όλους τους λιμένες της νήσου, δλδ στο Αμμούδι, στην Αρμένη, στα Φηρά, στο Γιαλό και στον Αθηνιό,. Τους βαρελάδες οι Θηραίοι τους ονομάζουν βουτσάδες. Τα βουτσά έχουν διάφορα ονόματα, ανάλογα το μέγεθος της χωρητικότητας τους. Η « άφουρα» είναι το βαρέλι που παίρνει τρία βουτσά κρασί, δλδ 1008 οκάδες, η
μπόμπαν» λέγουν οι Θηραίοι το χωρητικότητας 400 – 600 οκάδων βουτσί, βαρέλα το 48 και πλέον οκάδων βουτσί.
Από την άλλη πλευρα οι κοφινάδες είναι μία ιδιαίτερη κατηγορία «
μαστόρων» μερακλήδων. Η ανάγκη συλλογής και μεταφορεάς όχι μόνο των κρασοστάφυλων στις κάναβες και τα οινοποιεία, αλλά και προϊόντα κάθε άλλου είδους, και η σχετική αφθονία της βασικής πρώτης ύλης της λυγαριας, οδήγησε σε ακμή την καλαθοπλεκτική στη Σαντορίνη. Την καλή εποχή, όπως ονομάζουν οι κοφινάδες την περίοδο μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και ως τις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι ξακουστοί τεχνίτες μπορούσαν να πλέξουν επί παραγγελία και 500 έως 600 κοφίνια το χρόνο, πλέκοντας κατά μέσο όρο δύο κοφίνια την ημέρα. Οφείλουμε να τιμήσουμε και να αναφερθούμε σε μερικούς κοφινάδες της Σαντορίνης: Γιώργος Καφούρος από το Μεγαλοχώρι, Μανώλης Νομικός – Μανολίτσος από τον Βόθωνα, Αντώνης Καφούρος από την Περίσσα, Ρουσέττος Ημεροβίγλι, Χαράλαμπος Βάλβης Εμπορείο,Βαγγέλης Τσακίρης ή Θρεψινάς στο Ακρωτήρι/
Οι κοφινάδες στήνουν τα εργαστήρια τους σε κάναβες ή αποθήκες. Ένα καλαθοπλεκτικό εργαστήριο αποτελείται από τον αποθηκευτικό χώρο, και τον καθαυτό χώρο της δουλειάς: στον πρώτο αποθηκεύεται μέρος της πρώτης ύλης οι λυγαριές που βρέχονται και στο δεύτερο μέρος το ειδικό κάθισμα του πλεξίματος, τα εργαλεία, τα βοηθήματα και τα απαιτούμενα υλικά. Ο κοφινάς χρειάζεται ένα φερεντίνι ένα κόπανο ένα μετράρι και μία ψαλίδα. Παρ όλαυτα δεν υπάρχει νεότερη γενιά κοφινάδων στο νησί. Η καλαθοπλεκτική τέχνη αντικατοπτρίζει μία οικονομία αυτάρκειας . Χάνεται και αυτή στη μαζική παραγωγή και κατανάλωση….

( Προέρχεται από προσωπικά βιώματα του ανθρώπου που μας το παραχώρησε και διάφορες πηγες)Θα ακολουθήσουν ΠΟΛΛΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ στη βεντέμα και σε όλα τ αήθη και έθιμα του τόπου μας!!