Ο ξαφνικός θάνατος της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας και η "Κυψέλη" του Αντώνη Λαγκαδα

Από το ανεκτίμητο αρχείο του Θηραίου Αντώνη Λαγκαδά, μιας ιδιαίτερα σημαντικής αλλά και άγνωστης μορφής της θηραϊκής κοινωνίας του 20^ου αιώ, η   κ. Τόνια Λαγκαδά, μας παραχώρησε το  τεύχος (5/1891) από  το περιοδικό  «Κυψέλη» που έβγαζε ο Λαγκαδάς στη Σαντορίνη. Με ιδιαίτερη έκπληξη, το συγκεκριμένο τεύχος του περιοδικού, καλύπτει κυρίως τον απρόσμενο θάνατο της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας και τις αντιδράσεις που υπήρχαν στην Θηραϊκή Κοινωνία.

«Ο Αντώνης Λαγκαδάς γεννήθηκε το 1874 στο Καστέλι του Πύργου Σαντορίνης όπου και έζησε τα παιδικά του χρόνια. Τελείωσε το Σχολαρχείο στον Πύργο και μετά ακολούθησε τον αδελφό του στην Αθήνα για να συνεχίσει τις σπουδές του.  […]Η ενασχόληση του με τη φωτογραφία ξεκινάει σε ηλικία 16 ετών, το 1890 στην Αθήνα, με τη στήριξη της Σοφίας Τρικούπη, η οποία του έδωσε την πρώτη του φωτογραφική μηχανή. Τα επόμενα 30 χρόνια επιδόθηκε ερασιτεχνικά στη φωτογραφία παράλληλα με τη συγγραφή άρθρων και την έκδοση λογοτεχνικού περιοδικού. Οι πρώτες του φωτογραφίες απεικονίζουν μορφές και τοπία από την Αθήνα και την Πάτρα.Το 1897 ο διερευνητικός χαρακτήρας του τον οδήγησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, για να εργαστεί στην εταιρεία «Χωρέμη-Μπενάκη» και σύντομα εξελίχθηκε στον βαθμό του Γενικού Διευθυντή. Το 1910 επέστρεψε στην Αθήνα όπου συνέχισε να εργάζεται στις επιχειρήσεις Μπενάκη. Αργότερα διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Δήμου Αθηναίων και Διευθυντής του Α’ Νεκροταφείου στην Αθήνα. Όταν συνταξιοδοτήθηκε, επέστρεψε στη Σαντορίνη, όπου έμεινε μέχρι τον θάνατό του το 1961.  […]». [1]

Η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα είναι μία από τις μορφές που συνέβαλαν θετικά στη διάχυση του θεσμού της βασιλείας στην Ελλάδα. « […]Η Αλεξάνδρα γεννήθηκε ως Πριγκίπισσα της Ελλάδας, έγινε Μεγάλη Δούκισσα της Ρωσίας αφού παντρεύτηκε –σε ηλικία 19 ετών– τον Μέγα Δούκα Παύλο Αλεξάντροβιτς και πέθανε δύο χρόνια αργότερα έχοντας αποκτήσει δύο παιδιά. Η εξαιρετική ομορφιά της, η αγαθότητα και η απλότητά της την είχαν κάνει αγαπητή στους Έλληνες από την παιδική της ηλικία. Όταν ήρθε στην Ελλάδα ο Μέγας Δούκας Παύλος με συγγενείς του για να ζητήσουν σε γάμο την Αλεξάνδρα οι εφημερίδες της εποχής, εκφράζοντας το γενικότερο συναίσθημα, επέδειξαν δυσθυμία «επί τη ιδέα της αποσπάσεως αυτής δια παντός από την χώρα ένθα απήλαυεν αληθούς λατρείας». Και ήταν ασυνήθεις και πρωτοφανείς οι αντιδράσεις που σημειώθηκαν τον Μάϊο 1889 όταν η Αλεξάνδρα, συνοδευόμενη από τους δικούς της, έφευγε για την Πετρούπολη. Βουλή, δημοτικά συμβούλια, εργατικά σωματεία και χιλιάδες κόσμου συνόδευαν την άμαξα που τη μετέφερε στο Σταθμό Πελοποννήσου.  Η επαχθής εκλαμψία που έπαθε στη γέννα του δεύτερου παιδιού της, του Μεγάλου Δούκα Δημήτριου, προκάλεσε τον απροσδόκητο θάνατό της. Ό,τι ακολούθησε δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί. «Ο θάνατός της εις την Ελλάδα επροξένησε απερίγραπτον θλίψιν, ίσως δε ουδεμία τοιαύτη υπήρξε βαθυτέρα και γενικοτέρα αυτής», έγραψε δικαιολογημένα ο Θ. Βελλιανίτης. Στις πόλεις και τα χωριά, στους κεντρικούς δρόμους και τις πλατείες, κρεμάστηκαν μαύρα υφάσματα, οι εφημερίδες αφιέρωναν επί ημέρες τα πρωτοσέλιδά τους και επί μήνες δημοσιεύονταν εκατοντάδες ποιήματα[2]» Η Λεωφόρος Αλεξάνδρας και το Μαιευτήριο « Αλεξάνδρα» είναι μερικά από τα δείγματα της ιδιαίτερης λατρείας προς το πρόσωπό της.

Για τον απροσδόκητο χαμό της, ο Αντώνης Λαγκαδάς, αφιερώνει τεύχος του περιοδικού του, εξιστορώντας και τα γεγονότα που συνέβησαν στο νησί. Προσωπικά, δεν μπορώ να μην σταθώ στο προσωπικό άρθρο του Λαγκαδά για την πριγκίπισσα Αλεξάνδρα. Ιδιαίτερα χαρισματικός στη γραφίδα του, όπως μπορεί να γίνει αντιληπτό στον καθένα, συμμετέχει και αυτός στην  «τὴν θλίψιν καὶ αὴν συγκίνησιν τοῦ κόσμου.»  

Mόλις ἐκομίσθη ἡ εἴδησις τοῦ θανάτου ἅπασαι αἱ κωμοπόλεις τῆς Θήρας, παραχρῆμα ἐπενθηφόρησαν ἅπαντα τὰ δημόσια γραφεῖα ἀνήρτησαν μεσιστίους τὰς σημαίας των, ἰδιωτικά καταστήματα καὶ πλεῖσται οἰκῖαι πενθίμως διεσκευάσθησαν ὑψώσασαι μελανὰς σημαίας, τὰ ἐν τ ῷ λιμένι πλοῖα μὲ ἐπικλινεῖς κεραίας ὕψωσαν μετρέχοντες τὰς ὁδοὺς τῆς νήσου μετὰ δακρύων ἀνήγγελον τὸ θλιβερὸν γεγονός, ἅνδρες καὶ γυναῖκες μετὰ δακρύων ἐξεδήλουν τὸν βαθὺν πόνον, τὸν ὁποῖον ᾐσθάνοντο ἐπὶ τῇ ἀπροσδοκήτω συμφορᾷ, πάντες θρηνοῦντες τὸν πρόωρον θάνατον τῆς ἀτυχοῦς βασιλόπαιδος. Ἐπὶ τριήμερον οἱ κώδωνες τῶν  Ἐκκληισιῶν ἐκρούοντο πενθίμως, αὐξάνοντες τὴν θλίψιν καὶ αὴν συγκίνησιν τοῦ κόσμου.

Κατὰ τὰ κανονισθέντα ὑπὸ τοῦ δημάρχου Θήρας κ. Μοσχόχειλου, μετά το πέρας τῆς λειτουργίας, τὸ Σάββατον τὴν πρωίαν (14 Σεπτεμβρίου) έτελέσθη μνημόσυνον ἐν τῷ μητροπολιτικῷ ναῷ Θήρας ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς τῆς πολυκλαύστου βασιλοπαίδος, ἐν αὐτῷ δὲ παρῆσαν  ἅπας ὁ κλῆρος, πάντες οἱ υπάλληλοι, οἱ πρόξενοι, ἡ φρουρὰ τῆς νήσου, ἔστενε δὲ ὁ ναὸς ἐκ τοῦ πολλοῦ πλήθους, ἐξ αμφοτέρων τῶν φύλλων ἐν πενθίμω περιβολῇ. Πρώτην φορὰν ἠσθάνθη ἡ νῆσος ἡμῶν τοιοῦτον καἰ τοσοῦτον βαρὺ γενικόν πένθος. Ἡ μνήμη τῆς καλῆς βασιλοπούλας, θα ἦναι εὐλαβὴς εἰς τὰς καρδίας ἠμῶν και τῶν παίδων ἡμῶν.

Ο σκοπός του άρθρου αυτού, αφού ευχαριστήσω θερμά την κ. Τόνια Λαγκαδά, είναι να βοηθήσω και εγώ με τη σειρά μου στην ανάδειξη της τόσο άγνωστης μα τόσο σημαντικής προσωπικότητας του Αντώνη Λαγκαδά.

Ιωσήφ Πέρρος

Υ.γ.: Αφιερωμένο στην μνήμη της Αρχοντικής Θηραίας Κάκης Νούσια Λαγκαδά.

---

[1] Δρ. Τόνια  Λαγκαδά « Αντώνης Λαγκαδάς, ο Φωτογράφος της Σαντορίνης», στο  http://www.aspromavro.net/alx/articles1/59-afieromata2/212-lagkadas-antonis-o-fotografos-tis-santorinis.html  (ενημέρωση 13/9/14).

[2] Ελ. Σκιαδά: «H θλιμμένη πριγκίπισσα και το τραγικό τέλος της!» στο http://mikros-romios.gr/1411/h-%CE%B8%CE%BB%CE%B9%CE%BC%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7-%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%B3%CE%BA%CE%AF%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%84/(ενημέρωση 13/9/14).