Όψεις της Κοινωνίας της Σαντορίνης τον 19ο αιώνα

Επιμέλεια άρθρου Δημήτρης Πράσσος

Στα μέσα του 19^ου αιώνα, ο σπουδαίος Θηραίος Ιατροφιλόσοφος Ιωσήφ Δεκιγάλας, έλαβε εντολή από την κυβέρνηση, να ετοιμάσει μια γενική σύνοψη της Σαντορίνης.  Με τη φιλοπονία που τον διέκρινε ρίχτηκε στη δουλειά και το αποτέλεσμα ήταν ένα αριστούργημα επιστήμης, διεισδυτικής παρατήρησης και γλαφυρού λόγου. Το αφιέρωσε μάλιστα στην τότε βασίλισσα Αμαλία, ενώ πολλοί καθηγητές από ξένα Πανεπιστήμια, τον παρότρυναν να κάνει παρόμοιες εργασίες και για άλλα σημεία της Ελλάδας.

  Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα κεφάλαιο της «Γενικής Στατιστικής της Νήσου Θήρας», ήταν καταγραφή των επαγγελμάτων αλλά και των πληθυσμιακών ομάδων του νησιού που τότε χωριζόταν σε Δύο Δήμους: Καλλίστης και Θήρας, με συνιολικό πληθυσμό 13.072 ψυχές.

 Γράφει λοιπόν ο Δεκιγάλλας, κατατάσσοντας τους κατοίκους κατά «φυσικήν ικανότητα»:

	Δήμος Θήρας	Δήμος Καλλίστης
φρενοβλαβείς	6	8
Τυφλοί εκ γενετής	3	3
Ενεόκωφοι	8	13
Επιληπτικοί	5	6
Ανίκανοι	14	14
Ικανοί	6.784	6.210

 

  Σημειώνει ακόμα πως οι Ορθόδοξοι ήταν η συντριπτική πλειοψηφία και υπήρχαν 693 Καθολικοί που όλοι συγκεντρώνονταν στο Δήμο Θήρας.

Τα επαγγέλματα ήταν :

	Δήμος Θήρας	Δήμος Καλλίστης
Ιερείς Ανατολικού δόγματος	22	36
Ιερείς Δυτικού Δόγματος	23
Συγγραφείς	1	0
Διδάσκαλοι	7	4
Μαθηταί σχολείων	322	262
Νομομαθείς	1	0
Αναφορογράφοι	4	1

Ιατροί	2	0
Φαρμακοποιοί	1	0
Μαίαι	9	10
Φλεβοτόμοι (!!!!!)	4	3
Δημόσιοι Υπάλληλοι	28	8
Δημοτικοί Υπάλληλοι	29	31
Στρατιωτικοί	16	19
Ναύται	912	412

Συνεχίζουμε την καταγραφή των επαγγελμάτων στη Σαντορίνη του 19ου αιώνα, όπως την παραθέτει ο σπουδαίος Θηραίος Ιατροφιλόσοφος Ιωσήφ Δεκιγάλας (θα γίνει ειδικό αφιέρωμα σε αυτόν). Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως από τα επαγγέλματα που εντοπίζονται σε καθέναν από τους δύο Δήμους (Θήρας και Καλλίστης), σχηματοποιείται και μια εικόνα για την οικονομική και κοινωνική διάρθρωσή τους. Το γεγονός –για παράδειγμα- πως απουσιάζουν οι γιατροί, οι νομομαθείς, οι φαρμακοποιοί, οι καφεπώλες, οι παντοπώλες ή οι αρτοποιοί από το Δήμο Καλλίστης, μαρτυρά πως οι κάτοικοι ήταν σε μάλλον υποδεέστερη οικονομική μοίρα (υπερέχει σε γεωργούς, ιχθυοπώλες, τέκτονες (οικοδόμους), μυλωνάδες ή αχθοφόρους) ενώ η «αστική» ζωή της τότε Σαντορίνης επικεντρωνόταν στο Δήμο Θήρας.

Επάγγελμα	Δήμος Θήρας	Δήμος Καλλίστης
Κτηματίαι μεγάλοι	86	76
Κτηματίαι μικρί	555	386
Γεωργοί	525	665
Ποιμένες	4	14
Παντοπώλαι	10	0
Μεταπράται	41	16
Οινοπώλαι	7	0
Καφεπώλαι	4	0
Ιχθυοπώλαι	2	14
Μυλωθροί	37	41
Τέκτονες	12	26
Βαρελοποιοί	20	4
Ράπται	7	6
Σανδαλοποιοί	16	6
Εφαπλωματοποιοί	1	0
Νηών ακέσται (καλαφάται)	1	0
Σιδηρουργοί	3	1
Πεταλουργοί (τενεκετζίδες)	1	0
Βαφείς	1	0
Αχθοφόροι	18	28
Κουρείς	3	0
Χρυσοχόοι	1	1
Ωρολογοποιοί	2	0
Αργοί, ζώντες χωρίς επιτήδευμα	23	15
Άλλοι κάτοικοι	4.047	4.156
Το όλον	6.820	6. 252

ΤΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΗ ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΤΕ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Υπάρχει όμως ένα ακόμα συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί από τη σοβαρή και εμπεριστατωμένη μελέτη του Δεκιγάλλα: Ο ίδιος παρ’ ότι ήταν ένας σπουδαίος, αντικειμενικός και σοβαρός επιστήμονας, δε χάνει την ευκαιρία να κάνει σημαντικές νύξεις για τις πολιτικές του απόψεις. Όπως είναι γνωστό την εποχή που του ανατέθηκε η έρευνα (1841) στην Ελλάδα βασίλευαν ο Όθων και η Αμαλία. Την 3η Σεπτεμβρίου 1843 όμως ξέσπασε μια επανάσταση (τα νήματα είχε κινήσει ο στρατηγός Μακρυγιάννης) που απαίτησε και κέρδισε την θεσμοθέτηση Συντάγματος. Κατ’ αρχάς το πόνημα του είναι αφιερωμένο στη Βασίλισσα Αμαλία, αλλά μάλλον κάτι τέτοιο θα μπορούσε να θεωρηθεί μέσα στο πνεύμα της εποχής, αν δεν υπήρχαν δύο δηλητηριώδη σχόλια που μαρτυρούν ισχυρή επιφύλαξη απέναντι στη Συνταγματική κυβέρνηση που προέκυψε μετά την 3η του Σεπτέμβρη.

Στο προοίμιο κιόλας της μελέτης αφού πολύ κομψά καταλογίσει στους τότε επαΐοντες αγραμματοσύνη (σε επόμενο δημοσίευμα θα δοθούν λεπτομέρειες) «σφάζει με το βαμβάκι» την τότε κυβέρνηση. Η πίκρα του ξεκινάει από το γεγονός πως όταν υπέβαλλε το πόνημά του, συνάντησε πλήρη αδιαφορία. Τότε εκείνος την έστειλε στη Γαλλική Ακαδημία και την Ιταλική Ακαδημία επιστημών του Τουρίνου (Τορίνο) – μη ξεχνάμε ότι όχι μόνο είχε σπουδάσει σε Ιταλία και Γαλλία αλλά είχε αρνηθεί και προτάσεις να διδάξει στα εκεί Πανεπιστήμια, προκειμένου να βοηθήσει τη γενέτειρα του, τη Θήρα. Τα δύο σπουδαία πνευματικά ιδρύματα, υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό την έρευνά του και τον παρότρυναν να κάνει αντίστοιχη έρευνα για όλη την Ελλάδα. Εδώ ο Δεκιγάλλας, πραγματικά «κεντάει» με το φλεγματικό του χιούμορ. «Το επίπονον και δυσχερές τούτο έργον ήθελα ευχαρίστως εκτελέσει αν υπό της Κυβερνήσεως μοι εχορηγείτο η απαιτούμενη συνδρομή», γράφει και προσθέτει «αλλά κακκή τη τύχει η Σ υ ν τ α γ μ α τ ι κ ή (σ.σ η αραίωση των γραμμάτων υπάρχει στην έκδοση προφανώς προς υπογράμμιση) Κυβερνησίς μας, καίτοι μη δυναμένη ν’ αρνηθεί την ανάγκην τοιούτων Στατιστικών, ως εκ της ακολούθου περικοπής των Πρακτικών της Βουλής σαφέστατα δηλούται, ουδόλως όμως εφρόντισε μέχρι τούδε, και πιθανώς ουδέ θέλει ποτέ φροντίσει περί τοιούτων και τηλικούντων πραγμάτων, έως ου Θεού ευδοκούντος επανέλθη πάλιν ο προ τινος καιρού εγκαταλιπών την Ελλάδα αγαθός αυτής δαίμων… Γένοιτο…. Γένοιτο…. Γένοιτο….».

Η δεύτερη «βιτριολική» υπόμνηση του Ιωσήφ Δεκιγάλλα βρίσκεται στην παραπομπή για τους μονίμους και μη κατοίκους του νησιού. Όπως εξηγεί στην κατηγορία των μη μονίμων συμπεριλαμβάνονται οι «ναύται, οι έμποροι και οι στρατιώται» για να συμπληρώσει με νόημα: «αλλά μετά την τρίτην Σεπτεμβρίου πρέπει να κατατάξωμεν και τους δημοσίους υπαλλήλους!!!» (τα τρία θαυμαστικά δικά του). Αναφερόταν δηλαδή στην απαρχή των διώξεων, μετακινήσεων και μεταβολών που επέφεραν οι συχνές κυβερνητικές αλλαγές στην τάξη των δημοσίων υπαλλήλων, που τότε δεν απολάμβαναν καθεστώς μονιμότητας, αλλά ήταν εξαρτημένοι από τις διαθέσεις της εκάστοτε κυβέρνησης.

Πηγή  www.santorinibusiness.com

υ.γ. Αλήθεια τί πιό ωφέλιμο από την άμεση επανατύπωση του τόσο σημαντικού βιβλίου για τη Σαντορίνη  και η διανομή του σε κάθε  κάτοικο του νησιού