H μοναδική Σαντορίνη: Ηφαίστειο και Σταφύλι

Η μοναδική Σαντορίνη: Ηφαίστειο και σταφύλι
Με μια οινική παράδοση 2.000 ετών, ο αμπελώνας του ηφαιστειογενούς νησιού είναι ο αρχαιότερος του κόσμου και παράγει μερικά από τα καλύτερα ελληνικά κρασιά, με συνεχείς διακρίσεις στους διαγωνισμούς του εξωτερικού

Aπό τη Μερόπη Παπαδοπούλου,
Φωτογραφία: Βαγγέλης Ζαβός

Ο αμπελώνας της Σαντορίνης είναι ένας από τους αρχαιότερους αμπελώνες του κόσμου, ένα ορατό νήμα που ενώνει τους αιώνες, επιβεβαιώνοντας τους ιστορικούς κύκλους της παραγωγής. Εδώ παράγονται λευκά ξηρά κρασιά που έχουν το χάρισμα να διασχίζουν το χρόνο και να βελτιώνονται, καθώς και γλυκά, γεμάτα ήλιο, κρασιά, όπως το θέλει η παράδοση, που μας έρχεται κατευθείαν από εκείνους τους μακρινούς προγόνους της αρχαίας Ελλάδας οι οποίοι φημίζονταν για την οινοπαραγωγή τους. Στα βάθη της ιστορίας χάνεται και η συνήθεια να κλαδεύονται με έναν εντελώς πρωτότυπο τρόπο οι αμπελιές, σε σχήμα κουλούρας, κοφινιού που ακουμπάει στο έδαφος. Προστατεύεται έτσι από τους «σημάντορες ανέμους», που ιερουργούν αδιάκοπα εδώ, και από τον αδυσώπητο κυκλαδίτικο ήλιο.

Προαιώνια παράδοση

Αν θελήσει κάποιος να ανακαλύψει το «μυστικό» του αμπελώνα της Σαντορίνης, πρέπει να σκύψει με προσοχή στο οικοσύστημα, στο terroir. Να συνυπολογίσει το έδαφος, το κλίμα, τη θάλασσα και κυρίως το ηφαίστειο, που δραστηριοποιήθηκε τελευταία φορά μέσα στη δεκαετία του '50 και με την καυτή του ανάσα έχει σημαδέψει το μοναδικό αυτό νησί. Το ιδιαίτερο κλίμα και το ηφαιστειογενές έδαφος δημιουργούν συνθήκες που δεν ευνοούν την ανάπτυξη ασθενειών και αποτρέπουν την ύπαρξη εντόμων και μυκήτων, εχθρών του αμπελιού. Ετσι λοιπόν, η καταστροφική φυλλοξήρα, ένα έντομο που έχει προσβάλει και καταστρέψει κατά καιρούς το σύνολο των αμπελώνων του πλανήτη, δεν έχει καταφέρει να ζήσει στη Σαντορίνη και γι' αυτό, αντίθετα με ό,τι συνέβη σε όλη την Ευρώπη, δεν χρειάστηκε ποτέ εδώ να ξεριζώσουν και να ξαναφυτέψουν τον αμπελώνα τους. Στην ουσία, τα σταφύλια τα οποία τρυγούν σήμερα, είναι τα ίδια μ' εκείνα που τρυγούσαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι... Οι ντόπιοι παραγωγοί, αλλά και όλοι εμείς, πρέπει να στεκόμαστε με δέος μπροστά στις θηραϊκές αμπελιές. Αμπελιές που μπορεί να είναι 60 - 80 ετών, αλλά με ριζικό σύστημα που μπορεί να μετράει κάποιους αιώνες!

Οι μοναδικές ποικιλίες

Ασύρτικο, Αθήρι, Αηδάνι οι φημισμένες λευκές ποικιλίες του νησιού, και από κοντά οι ερυθρές Μαντηλαριά και το Μαυροτράγανο, που επιφυλάσσουν πολλές εκπλήξεις στο μέλλον. Αναμφισβήτητα, ανάμεσά τους κυριαρχεί το Ασύρτικο, που εξ αιτίας της μοναδικότητας του θηραϊκού αμπελώνα είναι ένα τελείως διαφορετικό σταφύλι από το Ασύρτικο που καλλιεργείται σε άλλες περιοχές της Ελλάδας: υψηλή οξύτητα, υψηλός αλκοολικός τίτλος, πολύ λιγότερο αρωματικό.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μεγάλων διεθνών οινολόγων, το Ασύρτικο της Σαντορίνης είναι μία από τις μεγαλύτερες, ίσως η μεγαλύτερη ελληνική ποικιλία. Τα κρασιά που παράγει είναι και αυτά διαφορετικά: πολύ ξηρά, αρκετά επιθετικά, αιχμηρά. Ζωηρά, με ιδιαίτερη κομψότητα και χαρακτήρα, με μεγάλη σταθερότητα, οξύτητα και δύναμη, μεγάλη φινέτσα και αρώματα ορυκτών και τσακμακόπετρας, αρώματα ευδιάκριτα και αναγνωρίσιμα ανάμεσα στα υπόλοιπα κρασιά. Είναι τα κρασιά που αποτελούν τη ναυαρχίδα της προσπάθειας αναγνώρισης των ελληνικών ποιοτικών κρασιών στο εξωτερικό.

Παρ' όλα αυτά όμως, ο μοναδικός αμπελώνας της Σαντορίνης συρρικνώνεται χρόνο με το χρόνο, γιατί εδώ παρατηρείται το οξύμωρο, το μεγαλύτερο προτέρημά του να είναι παράλληλα και το μεγάλο του πρόβλημα. Η ηλικία του. Τα γέρικα κλήματα, που παράγουν μεν υψηλή ποιότητα, αλλά ελάχιστη ποσότητα, αποθαρρύνοντας έτσι την ενασχόληση με την αμπελοκαλλιέργεια, που υποκλίνεται μπροστά στα πλάνα θέλγητρα του τουρισμού. Αν δεν γίνει μια άκρως δραστική στροφή, ίσως σε λίγα χρόνια ο υπέροχος αυτός αμπελώνας να βρίσκεται μπροστά σε πολύ σοβαρό κίνδυνο εξαφάνισης.

Προτάσεις υπάρχουν, όπως αυτή του Πάρι Σιγάλα, του Σαντορινιού παραγωγού, που εστιάζεται στον καθορισμό από την Πολιτεία της χρήσης γης και εντοπίζει τον κίνδυνο στον καταστροφικό νόμο που επιτρέπει να χτίζεις στα 4 στρέμματα εκτός σχεδίου. Οπως αυτή του Γιάννη Παρασκευόπουλου, επίκουρου καθηγητή Οινολογίας στο ΤΕΙ Αθηνών (που οινοποιεί και στη Σαντορίνη), ο οποίος έχει προτείνει στο παρελθόν να μετατραπεί το σύνολο του αμπελώνα σε βιολογική καλλιέργεια. Μπορεί να γίνει και θα είναι μια συνταρακτική «πρωτιά» στον κόσμο όπου μια ολόκληρη ζώνη Ο.Π.Α.Π. είναι «ΒΙΟ». Και να ανακηρυχτεί σε Παγκόσμιο Μνημείο Ιδιαίτερης Φυσικής Ομορφιάς υπό την αιγίδα της UNESCO, σώζοντάς τον από την άκρατη οικοπεδοποίηση.

Γιατί αλλιώς: «Αν τίποτε από τα παραπάνω δεν γίνει πραγματικότητα, τότε μια άλλη ζοφερή εικόνα μάς περιμένει. Εκείνη ενός σεληνιακού τοπίου, όπου το παραμικρό αεράκι θα σηκώνει τα σύννεφα της θηραϊκής γης -τιθασευμένης σήμερα από τον αμπελώνα-, διώχνοντας μακριά ακόμα και τον πλέον περιπετειώδη επισκέπτη…», όπως είχε γράψει κάποτε στον «Οινοχόο» ο κ. Παρασκευόπουλος.

Πηγή εδώ