Οι Σαντορινιοί του Πειραιά και τα «σαντορινέικα» του Αγ.Νείλου Β μέρος…

Τις μεταπολεμικές δεκαετίες, οι Σαντορινιοί εφοπλιστές έχουν κυρίαρχο ρόλο στο μεγάλο λιμάνι και στη Πειραϊκή κοινωνία. Ο Λουκάς Νομικός αναλαμβάνει την προεδρία της Ένωσης Εφοπλιστών 1946 -1950 και εκλέγεται Δημοτικός Σύμβουλος στο Δήμο Πειραιά. Η θρυλική «Θηραϊκή Ατμοπλοΐα» των Πέτρου  & Μάρκου Νομικού φέρνει νέα εποχή στην ακτοπλοΐα του Αιγαίου. Την ίδια χρονιά ο Αντώνης Λιγνός ιδρύει στο Πειραιά την εφημερίδα «Θηραϊκά Νέα» με έδρα γραφείων την Ακτή Ποσειδώνος 26.  

Η έλευση κατοίκων από τη Σαντορίνη στο Πειραιά, η οποία είχε μειωθεί αισθητά την δεκαετία του ’40 λόγω του πολέμου, αρχίζει πάλι να αυξάνεται και κορυφώνεται με τον καταστροφικό σεισμό της 9^ης Ιουλίου 1956. Ο ένας τραβούσε κοντά του τον άλλον, η μια οικογένεια έφερνε κοντά της την άλλη. Στις 11/11/1956 γίνεται και η θεμελίωση του σημερινού ναού του αγ.Νείλου από τον τότε Μητροπολίτη Θήρας Γεώργιο Πάτση.

Το 1961 με πρωτοβουλία του τότε προέδρου Νικολάου Ψύχα, ο «Σύνδεσμος Απανταχού Θηραίων ‘Αγ.Γεώργιος’» που είχε ιδρυθεί στο Πειραιά το 1919, μετονομάζεται σε «Σύνδεσμο Απανταχού Οιατών ‘Αγ.Γεώργιος’». Η σημαία του συλλόγου φυλάσσονταν όλο το χρόνο στον αγ.Σπυρίδωνα του Πειραιά, προς τιμή του Λουκά Νομικού που υπήρξε μέγας ευεργέτης του ναού. Την παραμονή της γιορτής του αγ.Γεωργίου, το ΔΣ μαζί με πολλούς Σαντορινιούς του Πειραιά, μετέφεραν τη σημαία του συλλόγου στην Οία, για την εορτή. Οι ντόπιοι τους υποδέχονταν με βιολιά στην Αρμένη για να τους καλωσορίσουν.  Όταν επέστρεφαν στον Πειραιά γινόταν πανηγυρική θεία λειτουργία στον ναό του αγ.Νικολάου (σ.σ. στο ναό υπάρχει μεγαλοπρεπής εικόνα του αγ.Γεωργίου) και εν συνεχεία ακολουθούσε πατροπαράδοτο σαντορινιό γλέντι όπου μαζευόταν όλος ο Πειραιάς για να γιορτάσει μαζί τους. (σ.σ. Στις μέρες αυτό δεν συμβαίνει πλέον.).

Οι Σαντορινιοί, παρότι μακριά από το νησί, ένιωθαν σαν να βρίσκονται στη Σαντορίνη συντροφιασμένοι ο ένας κοντά στον άλλον. Μαζί με τις αποσκευές  τους μετέφεραν στο Πειραιά τα έθιμα και τις παραδόσεις του νησιού γαλουχώντας τις νέες γενιές. Ρίζωσαν στο πρώτο λιμάνι της χώρας και στέριωσαν. Αυτό όμως είχε αποτέλεσμα αρκετοί να απολέσουν τις περιουσίες τους στο νησί λόγω της πολύχρονης απουσίας τους. Είτε επειδή πέρασαν σε άλλα χέρια  (χρησικτησία/καταπάτηση), είτε γιατί πουλήθηκαν από τους ίδιους για οικονομικούς λόγους, ιδίως μετά το σεισμό του ’56.  Και αυτό είναι ένα παράπονο, μια θλίψη που εκφράζουν πολλοί από τις νεότερες γενιές των Σαντορινιών του Πειραιά.

 

Και φτάνουμε στο σήμερα.  Τα πάλαι ποτέ «σαντορινέικα» του αγ.Νείλου δεν υπάρχουν πλέον. Μόνο σαν ανάμνηση. Οι Σαντορινιοί του Πειραιά αποτελούν πια μια πολυπληθής «παροικία» και έχουν εξαπλωθεί οικιστικά σε όλη την Πειραϊκή Χερσόνησο. Στις μέρες μας η Πειραϊκή Χερσόνησος είναι η «Α’ Δημοτική Κοινότητα» του Δήμου Πειραιά περιλαμβάνοντας τις συνοικίες Χατζηκυριάκειο, Καλλίπολη, Πειραϊκή, Φρεαττύδα και Βρυώνη.

Φυσικά συναντούμε Σαντορινιούς και στις άλλες Δημοτικές Κοινότητες του Δήμου όπως στα Ταμπούρια (Ε’ Δημ.Κοιν.), στα Καμίνια (Δ’ Δημ.Κοιν.), στο Νέο Φάληρο (Γ’ Δημ.Κοιν.), στο κέντρο της πόλης (Β’Δημ.Κοιν.).  Όμως σε πολύ μικρό αριθμό.

Ο συντριπτικά μεγάλος όγκος των Σαντορινιών του Πειραιά εξακολουθεί να καταγράφεται στην Α’ Κοινότητα.  Διάσπαρτοι, από τη Σχολή Δοκίμων, τη Ζωοδόχο Πηγή και το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο μέχρι κάτω χαμηλά στην Πηγάδα, στον αγ.Βασίλειο και τα δυο νοσοκομεία Τζάνειο και Μεταξά. Και από τον αγ.Νικόλαο στο Τελωνείο στα παλιά Καρβουνιάρικα μέχρι τον αγ.Νείλο, την αγ.Παρασκευή, τη Παναγία «Ρόδον Αμάραντο» και το μνημείο του ναυτικού στα πολυτραγουδισμένα βράχια.

Ευάγγελος και Μαρία Καρρα. η οικογένεια είχε ένα από τα μεγαλύτερα καραβομαγκούδικα στο Χατζηκυριάκειο. Τη φώτο μας την παραχώρησε ο εγγονός τους Ευάγγελος Καρράς του Λουκά. 

Στο Δημοτολόγιο και τους εκλογικούς καταλόγους του Δήμου Πειραιά στις μέρες μας υπάρχει πληθώρα επιθέτων με σαντορινέικη ρίζα: Αλιφραγκής (και ως Αληφραγκής, Αλαφραγκής, Αλεφραγκής), Αλαφούζος, Βαζαίος, Βάλβης, Βαλσαμάκης, Βενιέρης, Βλάχος, Δανέζης, Δαρζέντας, Δρακωτός (και Δρακουτός), Δρόσος, Ζαράνης, Καραβίας, Καραμολέγκος, Καρράς, Κατσίπης, Καφούρος, Καφιέρης, Κουτσοφιός, Κωβαίος, Μανωλέσσος, Μαρκοζάνες, Μαυρομμάτης, Μπαλόπιτας, Μπεκρής, Νομικός, Ξαγοράρης, Παγώνης, Παράβαλος, Πιτσικάλης, Πλατής, Ποταμιάνος, Πράσινος, Πρέκας, Ρενιέρης, Ρούσσος, Σαλίβερος, Σαρρής, Σιγάλας, Σορώτος, Συρίγος, Φουστέρης, Φύτρος, Χάλαρης.

Αλλά και μικρά ονόματα όπως Αβέρκιος, Φρατζέσκος, Τζανής, Γουλιέλμος, Μαρουλία, Βαμβακία, Επιφάνης, Αρτέμης/Αρτεμία, Σώζος, Μαργιέτα/Μαριέττα, Αννεζίνα, Μαρκετούσα, Βιδιάνος που στο άκουσμα από τους λοιπούς Πειραιώτες, η αντίδραση είναι πάντα ίδια: «από τη Σαντορίνη είσαι;»  

Οι περισσότεροι φέρουν καταγωγή από Οία, Ημεροβίγλι και Βουρβούλο. Και ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά από Εμπορείο, Φηρά, Μεσσαριά και λοιπά

Τσαγκαράδικο του Πέτρου Αβ. Σιγάλα από το 1945 στο Χατζηκυριάκειο , κοντά στην Παναγία  Ρόδον Αμάραντον 

 
. 

Πολιτογραφημένοι πλέον Πειραιώτες δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς, όμως υπερήφανοι για τη Σαντορινιά καταγωγή τους. Είναι τα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονα των παλιών Σαντορινιών που μετοίκησαν στο μεγάλο λιμάνι και έφτιαξαν μια «δεύτερη Σαντορίνη». Ενεργά μέλη στη Πειραϊκή κοινωνία, συμμετέχουν στα κοινά και δραστηριοποιούνται σε πολλούς τομείς. Με την πολύχρονη παρουσία τους τα έθιμα και οι παραδόσεις του νησιού έχουν ενσωματωθεί στην Πειραϊκή κοινωνία. Στα καταστήματα βρίσκεις βισάντο, γλυκό κουφέτο σε βαζάκια, κάπαρη και φάβα από τη Σαντορίνη. Οι φούρνοι της Καλλίπολης και του Χατζηκυριάκειου, το Πάσχα φουρνίζουν μελιτίνια που γίνονται ανάρπαστα και καταφτάνουν από όλες τις γωνιές του ευρύτερου Πειραιά για να αγοράσουν.  Ο ναός της Παναγιάς της «Μαρουλιανής» στην Καλλίπολη, παρότι εορτολογικά ακολουθεί το παλαιό ημερολόγιο, στην εορτή (15 Φεβρουαρίου) συναθροίζει μεγάλο αριθμό κατοίκων.  Φυσικά στα αρχεία όλων των ενοριών της περιοχής συναντάμε λίστα ονομάτων, παλιών και νέων με σαντορινιά καταγωγή, ως δωρητές, επίτροποι, κατηχητές, μέλη εκκλησιαστικών συμβουλίων αλλά και ιερείς όπως ο π.Αντώνιος Βάλβης που διακονεί ενεργά μέχρι σήμερα το μικρό παρεκκλήσι των αγ.Αναργύρων στην Καλλίπολη.

Οι Σαντορινιοί του Πειραιά συνυπάρχουν αρμονικά με όλες τις υπόλοιπες παροικίες της πόλης, όλοι μαζί με συλλογική Πειραϊκή συνείδηση και με έντονο το στοιχείο της γειτονιάς όσο παράδοξο και αν ακούγεται για μια μεγάλη πόλη. Φυσικά σε αυτό παίζει ρόλο η «νησιωτική ομοιογένεια» της περιοχής καθώς η Α’ Κοινότητα χαρακτηρίζεται από την πληθώρα νησιωτών κατοίκων. ‘Όπως και οι ίδιοι λένε: «ξέρεις ποιον θα συναντήσεις και που σαν ένα μεγάλο χωριό».

Ο Δήμος Πειραιά και ο Δήμος Λαυρίου φέρουν τις δυο μεγαλύτερες πολυάριθμες «παροικίες» Σαντορινιών σε όλο το νομό Αττικής. Το 2010 έγινε αδελφοποίηση της τότε Κοινότητας Οίας-Θηρασίας με το Δήμο Λαυρεωτικής (λόγω του αριθμού Θηρασιώτων που κατοικούν στο Λαύριο). Παρότι κανείς θα περίμενε μια ανάλογη αδελφοποίηση του Δήμου Θήρας και με το Δήμο Πειραιά, μέχρι σήμερα δεν έχει συμβεί κάτι αντίστοιχο.

Στην ευρύτερη περιφερειακή ενότητα Πειραιά, εκτός Δήμου Πειραιά, συναντάμε «παροικία» Σαντορινιών και στη περιοχή Αμφιάλη (Παναγία Βλαχερνών & Αγ.Αντώνιος) του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας. Εκεί εδρεύει ο Σύλλογος Ακρωτηριανών Θήρας ο οποίος ιδρύθηκε το 1987. Όμως οι Σαντορινιοί του Κερατσινίου αποτελούν αφορμή για μελλοντικό ξεχωριστό αφιέρωμα.

H ιστορία των Σαντορινιών του Πειραιά, είναι μια ιστορία γεμάτη μνήμες. Είναι η πιο σημαντική κοινότητα στις μέρες μας Θηραίων.  Ευχής έργο θα είναι να παρακινήσουμε τα νεότερα παιδιά να ανακαλύψουν την ιστορία των παππούδων και των γιαγιάδων και  να την μεταφέρουν στις επόμενες γενιές.

Παλαιότερες αναρτήσεις:

«Στην Οία του Πειραιά»: http://kallistorwntas.blogspot.com/2011/06/blog-post_28.html

«Η Παναγία Μαρουλιανή στην Καλλίπολη του Πειραιά»: http://kallistorwntas.blogspot.com/2016/02/blog-post_15.html