H Παναγία του Μεγάλου Χωρίου και η εικόνα της "Κυρίας των Αγγέλων"

 του Ευάγγελου Π. Βάλβη, αρχαιολόγου 

   Για το ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου Μεγαλοχωρίου, γνωρίζουμε από τον Αρχιμαδρίτη Δανιήλ Δεναξά, πως ανοικοδομήθηκε μετά το 1600. Μαλιστα, αφορμή υπήρξε η εύρεση της εικόνας της Παναγίας σε παραλία του χωριού, με το όνομα “Αλμυρά”.

  Σύμφωνα με προφορικές αλλά και γραπτές μαρτυρίες, για πολλά βράδια, κάτοικοι του χωριού παρατηρούσαν κάποιο φως στο θαλάσσιο χώρο, νότια του νησιού. Μη μπορώντας να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό, μια ομάδα ατόμων απέπλευσε στο σημείο, ώστε να δει από κοντά τι πραγματικά συμβαίνει. Προτού  πλησιάσουν, έκθαμβοι παρατήρησαν να πλέει μια εικόνα της Παναγίας, αλλά όσο εκείνοι την προσέγγιζαν, αυτή απομακρυνόταν. Εντούτοις δεν εγκατέλειψαν την προσπάθειά τους. Αφού ανήγγειλαν το χαρμόσυνο νέο στο χωριό, απέπλευσαν ξανά στο σημείο έχοντας μαζί τους όμως και έναν φωτισμένο από το Θεό άνθρωπο, τον Ιερομόναχο Παΐσιο . Το σεπτό εικόνισμα της Θεοτόκου πλέον δεν απομακρυνόταν αλλά αντίθετα ερχόταν προς το μέρος τους, επιτρέποντας έτσι στον Παΐσιο να την πλησιάσει και να την ανασύρει από την επιφάνεια της θάλασσας. Λέγεται δε, πως στο μήνα Φεβρουάριο συνέπεσε η ημέρα εκείνη, κατά την οποία μάλιστα επικρατούσε και τσουκτερό κρύο.

  Φθάνοντας στο Μεγαλοχώρι εναπόθεσαν την εικόνα της Παναγίας, στο μέχρι σήμερα σωζόμενο κυπαρίσσι στον Ποταμό (σημερινή πλατεία), για προσκύνημα, ενώ στη συνέχεια την μετάφεραν  στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων, ώστε να φυλάσσεται εκεί. Το επόμενο πρωί, έκπληκτοι οι κάτοικοι, είδαν το εικόνισμα να λείπει από τη θέση του και να βρίσκεται στον κοιμητηριακό τότε ναό του Αγίου Χαραλάμπους, στον Ποταμό. Το ανεξήγητο αυτό φαινόμενο, συνεχιζόταν επί τρεις ημέρες, ερμηνεύοντάς το έτσι ως θεία υπόδειξη. Εν τέλει ανοικοδομήθηκε νέος ναός αφιερωμένος πλέον στα Εισόδια της Θεοτόκου, με πρώτο κτήτορά του τον Ιερομόναχο Παΐσιο.

   Εύλογο θεωρείται το ερώτημα, γιατί ενώ η εικόνα που βρέθηκε παρουσιάζει την Παναγία στη μορφή της Οδηγήτριας, ο ναός αφιερώθηκε στα Εισόδια της Θεοτόκου; Κατά προφορική και πάλι παράδοση, η απάντηση εξηγείται από το γεγονός ότι, όπως η Παναγία εισήλθε σε ηλικία τριών ετών στον οίκο του Θεού, κατά παρόμοιο τρόπο και εδώ η εικόνα εισήλθε από βούληση της ίδιας της Θεομήτορος στο νησί και στο χωριό.

  Η θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου σώζεται και φυλάσσεται εδώ και αιώνες στο θρόνο όπου εκείνη επέλεξε, που δεν είναι άλλος από την Εκκλησία  της Παναγίας στον Ποταμό του Μεγάλου Χωριού. Όπως σημειώθηκε προηγουμένως, παρουσιάζει τη μορφή της Παναγίας στον κλασικό τύπο της Οδηγήτριας, φέρει ασημένιο πουκάμισο του 1864 κατασκευασμένο πιθανόν στην Οδησσό της Ρωσσίας, ενώ ξεχωρίζει ευδιάκριτα και η επιγραφή,

Η ΚΥΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ.

  Η εκκλησία της Παναγίας, ακόμη και σήμερα είναι γνωστή με πολλά ονόματα: η Τρανή Παναγιά, η Παναγιά του Μεγάλου Χωριού, η Παναγιά του Ποταμού, η Παναγιά η Κρητικιά (γιατί πιθανών η εικόνα προήλθε από την Κρήτη), η Κυρία των Αγγέλων....

   Βάσει της αρχιτεκτονικής, η Εκκλησίας της  Παναγίας στο Μεγαλοχώρι, ανήκει στον τύπο των σταυροειδών εγγεγραμμένων μετά τρούλλου ναών. Τη σημερινή του μορφή, έλαβε κατα το έτος 1931, όπως άλλωστε μαρτυρεί και η εξωτερική επιγραφή. Ωστόσο, φαίνεται πως στο πάρελθον γνώρισε διάφορες οικοδομικές φάσεις και επισκευές, με σημαντικότερη αυτή του 1881, σύμφωνα ξανά με την επιγραφή στην κεντρική πύλη. Εξωτερικά φέρει χαρακτηριστικό πυργοειδές κωδωνοστάσιο κατασκευής  του 1937-1938, έργο του Τζώρτζη Σαλιβέρου Μπατζάνη. Προηγουμένως, το ίδιο σημείο κοσμούσε ένα εξάλοβο   κωδωνοστάσιο όμοιο με αυτό της Ζωοδόχου Πηγής στο Μεγαλοχώρι, κατασκευής πιθανόν του 18ου αι.

  Όσον αφορά τα κειμήλια του ναού της Παναγιάς του Μεγάλου Χωριού, τα περισσότερα αποτελούν αφιερώματα πιστών προερχόμενα κυρίως από την Οδησσό της Ρωσσίας και  ανάγονται στον 18ο – 19ο αιώνα. Εξέχουσα θέση μεταξύ αυτών κατέχουν ο χρυσοκέντητος Επιτάφιος Θρήνος, το Κουβούκλιο του Επιταφίου καθώς και το Καλενδάριον. Το τελευταίο, αποτελείται από μια σειρά δώδεκα εικόνων όπου κάθε μια εικόνα αντιστοιχεί σε ένα μήνα του χρόνου και ιστορεί τους εορτάζοντες αγίους κάθε ημέρας.

  Από το 1914 βάσει βασιλικού διατάγματος η Εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου έχει οριστεί ως ενοριακός ναός του Μεγαλοχωρίου ο οποίος έχει παραμείνει έως και σήμερα.

 

 

Μία άγνωστη ιστορία του Β Παγκοσμίου Πολέμου στην Περίσσα Σαντορίνης

Πηγή: Γιάννης Κοκκαλάκης: « Η Σαντορίνη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», Εκδ. Α.Σταμούλης

«Βρισκόμαστε στο χειμώνα του 1943 μας λέγει ο Μάρκος Αβ.Ρούσσος. ο πόλεμος κατά θάλασσα έχει φθάσει στο κατακόρυφο. Το πέλαγος γύρω από τη Σαντορίνη και τα γύρω νησιά ήταν σε συνεχή συναγερμό. Οι κρότοι των τηλεβόλων ο βόμβος των αεροπλάνων και οι λάμψεις των βομβαρδισμών ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο για τους κατοίκους του νησιού, αλλά περισσότερο σε μας τους τρατάρηδες που περνούσαμε τις νύχτες στη θάλασσα. Μια τέτοια νύχτα, ξεκίνησαμε και τα πέντε αδέρφια άμμο άμμο από την Περίσσα μέχρι τον Αναβρητόν. Ήταν περασμένα μεσάνυχτα. […] προχωρούσαμε ψάχνοντας για συντρίμμια ναυαγίων ή για κανένα βαρέλι πετρέλαιο ή λάδι. Ενώ προχωρούσαμε ο  μικρότερος αδελφός μου σκόνταψε πάνω σε ένα μαύρο πράγμα και έπεσε κάτω με μια φωνή τρόμου. Τρέξαμε κοντά του. Αλλά στην φρίκη μας είδαμε ένα πτώμα. Είναι ιταλός τους είπα, πάμε να φύγουμε.

Προχωρήσαμε φοβισμένοι στην ιδέα πως αντί για κανένα βαρέλι βρούμε και άλλους πνιγμένους. Πράγματι λίγα μέτρα μακρύτερα συναντήσαμε άλλα δύο πτώματα κι άλλο ένα να πλέει στους αφρούς των μανιασμένων κυμάτων. [..] Δεν πρέπει να προχωρήσουμε τους είπα, η ρίβα είναι γεμάτη πτώματα. Κάποιο ιταλικό πλοίο βύθισαν πάλι τα Αγγλικά πολεμικά και γέμισε η θάλασσα πνιγμένους, πάμε στο σπίτι μέχρι να ξημερώσει ….[…] Μετρήσαμε 22 πτώματα από την Περίσσα μέχρι τον Περίβολο.

Εν τω μεταξύ ξημέρωσε και στην ρίβα κατέβηκαν και άλλοι ψαράδες. Κάποιος ειδοποίησε την Γκαζέρμα και σε δύο ώρες Ιταλοί αξιωματικοί και στρατιώτες με τον καθολικό ιερέα Δον Ζαχαρία Δουράτσο, ενήργησαν για την περισσυλογή των πνιγμένων στρατιωτών και τον ενταφιασμό τους. Ο ενταφιασμός έγινε επι τόπου κοντά στο χώμα και πάνω από κάθε τάφο στερέωσαν ένα πρόχειρο χωρίς όνομα.

Όταν πια όλα είχαν τελειώσει και η αμμουδιά της Περίσσας είχε σκεπάσει τα 22 κορμιά, ούτε μία λέξη δεν είπε κανείς από τους Ιταλούς αξιωματικούς που παρευρέθηκαν στον τόπο της ταφής. Αλλά ούτε ένα δάκρυ δεν ράντισε την άμμο από τα μάτια κανενός για τους συμπολεμιστές και πατριώτες αυτών που χάθηκαν στον πόλεμο.

Ο πόλεμος κάνει τους ανθρώπους σκληρούς. Μονάχα το βουητό της θάλασσας έγινε θρήνος και τα κύματα ράντιζαν τους νιόσκαφους τάφους με τους πρόχειρους σταυρούς καμωμένους από σανίδια και κλαδιά κάποιας συκιάς της Περίσσας. Ήτανε το κλάμα των μανάδων που μάταια περίμεναν να γυρίσουν από τον πόλεμο. Μα δεν γύρισαν ποτέ., όπως εκατομμύρια άλλα παιδιά. Οι μανάδες των 22 Ιταλών ποτέ δεν έμαθαν ότι τα παιδιά τους είναι θαμμένα κάτω από την ρίβα της Περίσσας…»

Ο Ερωτόκριτος σε μια στέρνα της Θηρασιάς

Σε ένα από τα πιο αξιόλογα "scroll-αρισματα" στο Facebook, μου έβγαλε έναν θησαυρό. Ο Γιώργης Μακρυδακης, ή για τους φίλους Alladin,  δουλεύει στη Θηρασιά και ανέβασε την παρακάτω ανάρτηση για την οποία ζήτησα άδεια για αναδημοσίευση. 

"Το δικό μου κυριολεκτικό underground session. Ο Ερωτόκριτος από τα έγκατα της γης της Θηρασιάς. 

Σε μία από τις δύο στέρνες για τη συλλογή νερού που οι καλοί φίλοι το #boulouki αποκατέστησαν χρησιμοποιώντας μόνο τοπικά φυσικά  υλικά και παραδοσιακές τεχνικές στα πλαίσια του εργαστηρίου τους #UnderTheLandscape που έλαβε χώρα στον εγκατειλημένο οικισμό της Αγριλιάς τον περασμένο μήνα, ανακάλυψα την πιο εντυπωσιακή ακουστική που έχω βιώσει. 

Οι σχεδόν απόλυτα λείες επιφάνειες, δουλεμένες με το λεγόμενο 'κοχλίδι', την ειδική πέτρα, έτσι ώστε να κλείσουν οι πόροι και να στεγανοποιηθεί ο θάλαμος, σε συνδυασμό με το αψιδωτό σχήμα  μετατρέπουν το δωμάτιο σε τέλειο ηχείο με αποτέλεσμα ο ήχος να διατηρείται για ασυνήθιστα μεγάλη διάρκεια και με έντονο το χαρακτηριστικό της 'ηχούς'.

Η ηχογράφηση είναι με χάλια ηχογραφητήρι κινητού αλλά και πάλι γίνεται αισθητή η διαφορά. 

Πολλά ευχαριστώ στα παιδιά του #boulouki βέβαια με την απίστευτη δουλειά που έχουν κάνει. Χωρίς αυτούς ούτε στέρνα θα υπήρχε ούτε τραγούδι.

Για όσους θέλουν να υποστηρίξουν και να μάθουν περισσότερα ιδού :

https://www.underthelandscape.net/crowdfunding

Καλή ακρόαση!!"

Σημείωση Καλλιστορώντας: Απλά ακούστε κυριολεκτικά την τονικότητα της στέρνας.....Ευχαριστούμε θερμά τα παιδιά από το " Μπουλούκι" στη Θηρασιά...

To έργο σας ήταν ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ! 

Περισσότερες πληροφορίες στα social media από το _boulouki_

Oι στίχοι από τον Ερωτόκριτο έχουν ως εξής: 

"  Kι όντεν η νύκτα η δροσερή κάθ' άνθρωπο αναπεύγει,          375

          και κάθε ζο να κοιμηθεί τόπο να βρει γυρεύγει,

     ήπαιρνεν το λαγούτο του, κ' εσιγανοπορπάτει,

          κ' εκτύπα-ν το γλυκιά-γλυκιά ανάδια στο Παλάτι.

14     Ήτον η χέρα ζάχαρη, φωνή είχε σαν τ' αηδόνι·

          κάθε καρδιά, να του γρικά, κλαίγει κι αναδακρυώνει.          380

     Ήλεγεν κι ανεθίβανεν της Eρωτιάς τα Πάθη,

          και πως σ' Aγάπη εμπέρδεσεν, κ' εψύγη κ' εμαράθη.

     Kάθε καρδιά ανελάμπανεν, αν ήτο σαν το χιόνι,

          σ' έτοια γλυκότατη φωνή κοντά να τση σιμώνει·

     εμέρωνε όλα τ' άγρια, τα δυνατά απαλαίναν,          385

          στο νουν τ' ανθρώπου ό,τι ήλεγε, με λύπηση επομέναν·

     εμίλειε παραπόνεσες που τσι καρδιές εσφάζα',

          το μάρμαρον εσπούσανε, το κρούσταλλον εβράζα'."

Γιώργη μου .. να σε εχει ο Θεός καλά !! και η Σαντορίνη να σου προσφέρει όσα χαμόγελας προσέφερες εσυ με τη συγκεκριμένη ανάρτηση !! 

Όταν ένα ψηφοδέλτιο θέλει και τη μετάφραση του !

Όταν ένα ψηφοδέλτιο θέλει και τη μετάφραση του !

Βρισκόμαστε στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 1986 ή του 1990 στην Οία. Το ψηφοδέλτιο που ακολουθεί, όπως είναι φυσιολογικό χρειάζεται επεξήγηση γιατί αν δεν πεις στη Σαντορίνη τίνος είσαι ή ποιο είναι το οικογενειακό σου παρατσούκλι, θα έχεις πρόβλημα ακόμα και στη σταυροδοσία για το κοινό καλό.  

Πάμε λοιπόν να τους γνωρίσουμε :

Δακορώνιας Αντώνιος (Καπετάνιος - Ναυτιλιακός πράκτορας - Δημιουργός του Ναυτικού Μουσείου Οίας),

Υποψήφιοι σύμβουλοι:

Γαβαλάς Μάρκος  (ο Μάρκος ο ταχυδρόμος), Καρβούνης Θεοδόσιος  (ο Θεοδόσης ο Καρβούνης, το επίθετο χρησιμοποιείτο και ως παρατσούκλι) Καρράς Γεώργιος (ο Γιώργης του καρμαντέλη) Καρράς Ιωάννης (ο Γιάννης του ψαρελακιού) Μαρκοζάννες Γεώργιος (ο Γιώργης ο βεζύρης) Παραβάλου Αικατερίνη (η Κατίνα του ζαχαράτου) Πιτσικάλης Τριαντάφυλλος (ο Τριαντάφυλλος του Φραντζέσκου) Ποταμιάνος Ματθαίος (ο Ματθαίος ο Ποταμιάνος, το επίθετο χρησιμοποιείτο και ως παρατσούκλι) Σιγάλας Μιχαήλ (ο  Μιχελής του αράπη). 

Υπήρχαν κάποιες οικογένειες που ήταν "μοναδικές", δηλαδή το επώνυμό τους ήταν το μοναδικό. Δεν υπήρχε άλλη οικογένεια με αυτό το επίθετο, δεν υπήρχε συνωνυμία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το επίθετο ήταν και το παρατσούκλι τους π.χ. οι Καρβουνέοι (οικογένεια Καρβούνη), οι Ποταμιανέοι (Οικογένεια Ποταμιάνου), οι Κριζίνηδες (οικογένεια Κριζίνη) κ.α.

Παρατσούκλι δεν είχαν όμως οι τρεις μεγάλες εφοπλιστικές οικογένειες (Νομικού, Σιγάλα, Αλαφούζου). Έλεγες απλά πχ " η Σιγάλενα" και  όλοι καταλάβαιναν ότι επρόκειτο για τη γιαγιά Καδιώ Σιγάλα, ή έλεγες π.χ. ο Νομικός και όλοι ήξεραν ότι επρόκειτο για το γέρο Λουκά Νομικό.  Σε αντίθεση με άλλες οικογένειες της Οίας που λέγονταν Σιγάλα ή Νομικού κι έπρεπε να πεις το παρατσούκλι για να τις καταλάβεις. 

H καταγραφή στα παρωνύμια της Σαντορίνης όπως βλέπεται συνεχίζεται!!! 

«Τω καιρώ εκείνω - Ο Παπαντελής της Ίου και της Σαντορίνης»

 «Τω καιρώ εκείνω - Ο Παπαντελής της Ίου και της Σαντορίνης»

Του Iωάννη Π. Αργυρού

Πολλές φορές η ιστορία ενός χώρου δημιουργείται και από τις ίδιες τις προσωπικότητες. Πόσο δε μάλλον όταν ο πρωταγωνιστής είναι ένας θρυλικός ιερωμένος. Ενώ ο αφηγητής δεν είναι μόνο γιος του πρωταγωνιστή αλλά μέρος και της ίδιας της ιστορίας. Η ιστορία του βιβλίου αφορά τον ξακουστό παπα-Παντελή Αργυρό ή αλλιώς τον Παπαντελή της Ίου και της Σαντορίνης. Αφηγητής ο γιατρός Γιάννης Αργυρός, γιος του μα και συνάμα συμμέτοχος των γεγονότων.

Το βιβλίο αυτό έχοντας ως βάση τα έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία, αναδεικνύει όχι μόνο την παρουσία του πατέρα του,  Παπαντελή ( είχε κοπεί το τρίτο πα-) αλλά κυρίως μία τόσο δυσνόητη για τις μέρες μας πορεία μεταξύ Ίου –Σαντορίνης και φυσικά Αθήνας. Ο Παπαντελής και η πρεσβυτέρα Ευγενία δημιούργησαν μία πολύτεκνη οικογένεια τηρώντας τα ήθη και τις αξίες μιας άλλης εποχής. Η φήμη του δεν έμεινε μόνο στο νησί της Ίου όπου και ιερουργούσε για πλέον των τριάντα χρόνων. Διαδόθηκε και στην γειτονική Σαντορίνη τόπο καταγωγής και των δύο.

        Η διαδρομή της ιστορίας ξεκινάει το 1951, όταν ο Γιάννης Αργυρός, γεννιέται  στη Μέσα Γωνιά. Ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας που στην πορεία των χρόνων αποδείχθηκε και βοηθός ιδιαίτερος του παπά Πατέρα. Το 1953 χειροτονείται διάκος ο Παπαντελής και λίγο μετά διορίζεται Ιερέας στην Ίο. Μιας και τότε δεν υπήρχε το διαδίκτυο, η ανάγκη της πρεσβυτέρας να γνωρίσει στα παιδιά της τον τόπο καταγωγής τους, τη Μεσά Γωνιά Σαντορίνης ήταν άσβεστη. Εκεί στην Νιο, ο παπάς δημιουργεί μια διαφορετική ατμόσφαιρα γύρω από την εκκλησία. Τον σέβονται απόλυτα. Τον υποδέχονται σαν γνήσιο ποιμένα τους, Όπου και αν χρειάζονταν ο παπάς προσπαθούσε να τιμήσει τα ιερατικά του καθήκοντα. Οι δε πιστοί από πίσω του, σαν μια άρρηκτη ομάδα ανθρώπων που τον προσφωνούσαν με το «αφέντη παπά μου», δείχνονταν  σαν ένα κατάλοιπο της Τουρκοκρατίας,  μια διαφορετική προσέγγιση στην έννοια της υποδοχής. Όπως συμβαίνει πάντοτε στις μικρές κοινωνίες, ο παπάς συμμετείχε ενεργά στα πανηγύρια, στα γλέντια, στα ήθη και έθιμα της Ίου.

Όταν φτάσανε στην Ίο σαν οικογένεια είχαν τρία παιδιά. «Κάθε λίγο και λιγάκι…έκανε και την εμφάνισή του ένα νέο μέλος, για να σταματήσουν τελικά στα έντεκα». Το ένα παιδί μεγάλωνε το άλλο και ακόμα και τώρα θεωρούνται μία από τις πιο ιδιαίτερες και αγαπητές οικογένειες. Όμως ο αφηγητής μεγάλωνε και έπρεπε να πάει στο Γυμνάσιο. Γυμνάσιο στην Ίο δεν υπήρχε παρά μόνο στη γειτονική Σαντορίνη. Εκεί λίγο πριν το ταξίδι, ο παπάς με τρόπο συγκλονιστικό διώχνει τις αμφιβολίες του τότε μικρού Γιάννη, ο οποίος για λίγο σκεφτόταν στο να μην πάει και να συνεχίσει να βοηθάει τον παπά στην εκκλησία 

Μέσα από τα λόγια του  συγγραφέα, φτάνοντας στη Σαντορίνη «βλέπουμε» με ιδιαίτερο ηθογραφικό τρόπο να αναδεικνύονται στοιχεία της ιστορίας του νησιού:Η καβαλαρία από το Γυαλό, αλλά και οι ανασκαφές στο Ακρωτήρι, η ιστορία της Μητρόπολης,  ή του ναού της Παναγίας της Επισκοπής και τόσα άλλα. Δεν θα μπορούσε να φύγει από τη ματιά του οι Άνθρωποι του νησιού. Αυτές οι γνήσιες φιγούρες μιας άλλης εποχής :ο δάσκαλος ο Καραμολέγκος, ο Σπύρος ο Ρούσσος ο οινοποιός , η λαλά του η Μαριώκα ….Ταυτόχρονα, γνωρίζει τη τόσο ιδιαίτερη μορφή του νησιού τον πρώην Ηγούμενο και πρόσφατα αποβιώσαντα Γαβριήλ Μαϊνα τον «φιλήσυχο μα και πάντα δουλευταρα γέροντα». Οι ανθρώπινες ψυχές δεν ήταν μόνο αυτές της Σαντορίνης που διαδραμάτισαν τον ρόλο τους. Ξεκάθαρα,  προσωπικότητες  όπως ο Παναγιώτης ο Στίνης, ή ο Θανάσης Πλακιώτης, άγνωστες μορφές για εμάς, τόσο σημαντικές στην ιστορία του βιβλίου όμως,  σίγουρα έπαιξαν ένα καθοριστικό σημείο στη ροή του βιβλίου.

Από τις τόσες ιστορίες του Παπαντελή , εγώ θα σταθώ σε δύο χωρίς καν να τις αναφέρω:Αλήθεια πως θα σας φαινόταν αν δεχόσασταν σήμερα τσεκ του Προέδρου της Αμερικής, πόσο δε μάλλον όταν αυτός ήταν ο Πρόεδρος Κέννεντι, ή πόσο γρήγορα θα μπορούσατε να πείσετε έναν ανώτερό σας στη διοίκηση , εν πλω ;

Ο Παπαντελής,  όπως πολύ σωστά αναφέρεται «ζούσε μέσα στο λαό, συναναστρεφόταν με τον κόσμο,  ήξερε τους πάντες και τα πάντα,  δεν είχε εχθρούς, ήταν με όλους φίλος. Διευθετούσε τα προβλήματα και προσπαθούσε πάντα να επεμβαίνει σαν μεσολαβητής. Από την άλλη όμως είχε ταυτόχρονα ένα αθόρυβο στήριγμα:την πρεσβυτέρα του και την αεικίνητη οικογένεια του.

Ύστερα όμως από πολλά προβλήματα υγείας, διορίζεται ιερέας στον ναό της Αγίας Τριάδας στη Μέσα Γωνια. Μέχρι και το τελευταίο του φευγιό.

Το βιβλίο αυτό δεν πρέπει απλά και μόνο να το δείτε σαν ένα βιβλίο αναμνήσεων του συγγραφέα. Αλλά σαν ένα γνήσιο «κατευόδιο» μίας τόσο διαφορετικής εποχής: Μιας εποχής που ο παπάς, και ιδιαίτερα ο Παπαντελής ήταν ο Αφέντης παπάς, ο γλυκός , πράος, μα και συνάμα εύρωστος ψυχικά μα και σωματικά ιερέας. Ένας παπάς που τιμούσε το ράσο του σε μία τόσο άγονη και τότε ξεχασμένη περιοχή της χώρας

Ας έχει Αγιά Παράδεισο μαζί με την πρεσβυτέρα του  και δυστυχώς δύο  από τα παιδιά του .

Αγαπητέ Γιατρέ: Πραγματικά ήταν αναγκαίο αυτό το μνημόσυνο!!

Καλοτάξιδο!!

Το βιβλίο διατίθεται στο Βιβλιοπωλείο Νομικού στα Φηρά, στο Βιβλιοπωλείο Φύτρου στο Καμάρι, μέσα από τον ίδιο συγγραφέα στο email του : argyros.i@gmail.com. αλλά και στο 6974441375 ενώ τα έσοδα θα διατεθούν για φιλανθρωπικούς σκοπούς της Θήρας.

Της Ζωοδόχου Πηγής στη Σαντορίνη

Η Ζωοδόχος Πηγή στη Σαντορίνη

Τρία +ένα +ένα   είναι τα βασικά σημεία τιμής ( εάν γνωρίζετε άλλα  σας παρακαλώ ενημερώστε με) της Ζωοδόχου Πηγής στη Σαντορίνη και στην Ανάφη.

 

Στην Οία:

Ο ναός βρίσκεται στην γειτονιά "Γουλάς" (Κάστρο) στην πλευρά της καλντέρας μέσα στο παλιό κάστρο,  αλλά είναι κατεστραμμένος από το σεισμό του '56 κι δεν λειτουργεί πλέον. Τα τελευταία χρόνια είχαν ξεκινήσει διαδικασίες υποστήλωσης του. Πάνω από το ναό της Ζωοδόχου Πηγής βρισκόταν ο παλαιός ναός της Παναγίας Πλατσανής που καταστράφηκε ολοκληρωτικά.

Η πηγή με το Αγίασμα στην Ζωοδόχο Πηγή στο Μπαλουκλί της Κων/πολης

Ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής Οίας είναι αφιερωμένος στον ομώνυμο ναό της Ζωοδόχου Πηγής στο Μπαλουκλί της Κωνσταντινούπολης κι στο θαυματουργικό "Αγίασμα" που αναβλύζει αιώνες τώρα στο υπόγειο του ναού.

 Είναι γνωστή στην Ορθοδοξία η εύρεση του "Αγιάσματος" της Παναγιάς του Μπαλουκλί στην Κωνσταντινούπολη από τον Λέοντα (457-474 μ.Χ.) όπου μια φωνή του υπέδειξε την πηγή με το  νερό, την οποία ονόμασε «Ζωοδόχος Πηγή» δηλαδή «πηγή της ζωής». Από το αγίασμα αυτό λένε ότι ήπιε κι ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός το 559 μ.Χ. κι θεραπεύτηκε απο λιθίαση.  Οι παλιοί Οιάτες ναυτικοί (στα χρόνια της ιστιοφόρου ναυτιλίας), όταν επισκέπτονταν στα ταξίδια τους την Παναγία στο Μπαλουκλί, έπαιρναν αγίασμα κι το φύλαγαν στα σπίτια τους για ευλογία

 

Στο Καμάρι[1]:

᾿Ανεβαίνοντας δυτικά ἀπό τό Καμάρι τό μονοπάτι πρός τό Μέσα Βουνό, πού ὁδηγεῖ στήν ἀρχαία Θήρα, συναντοῦμε, σέ ὑψόμετρο 190 μ., τόν ναό τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς. ῾Ο ναός ὑπάγεται στόν συνηθισμένο τύπο τῶν μονόκλιτων καμαροσκεπῶν βασιλικῶν. Στή βόρεια πλευρά του ὁ ναός στηρίζεται ἐπάνω σέ ψηλούς βράχους, ἐνῶ περιβάλλεται ἀπό τεράστιους ὀγκόλιθους καί μοιάζει σάν νά ἐκφύεται μέσα ἀπό μιά σχισμή τους. ῾Υποστηρίζεται ὅτι κτίστηκε μεταξύ τοῦ 1825-1834 ἀπό τούς ἀσκητές τοῦ μονυδρίου τοῦ Μέσα Βουνοῦ. Δίπλα στόν ναό ὑπάρχει τό στόμιο εὐρύχωρου σπηλαίου μέ σταλακτίτες καί τρεχούμενο νερό, πού λέγεται ἁγίασμα. Τό σπήλαιο ἐκτείνεται ὁριζόντια σέ ἀρκετό βάθος καί ἀποτελεῖται ἀπό δύο κοιλότητες. ῾Ο ναός φαίνεται πώς ἔλαβε τήν ὀνομασία του ἀπό τό γειτονικό σπήλαιο μέ τό πηγαῖο νερό. Τό νερό, τό μοναδικό τρεχούμενο τοῦ νησιοῦ, πέφτει μέσα σέ λίθινες λεκάνες συλλογῆς. ῾Η σπηλιά ἔχει μῆκος 25 μ., πλάτος 3-6 μ. καί ὕψος 5-8 μ. ῾Υποστηρίζεται ἡ γνώμη ὅτι πρόκειται γιά κρύπτη τῶν χριστιανῶν κατά τήν περίοδο τῶν διωγμῶν. Στό βάθος τοῦ σπηλαίου ὑπάρχει μικρό ἄνοιγμα, πού μπορεῖ νά τό περάσει κανείς ἕρποντας. Στήν ἄλλη πλευρά βρίσκεται μικρό τετράγωνο σπήλαιο, ὕψους ἑνός μέτρου, ὅπου ἐπίσης ὑπάρχει τρεχούμενο νερό. Πάνω ἀπό τήν Ζωοδόχο Πηγή, δεξιά, βρίσκεται ἄλλο μεγάλο σπήλαιο, τό ὁποῖο φέρει ἑλικοειδῆ σκοτεινά διαμερίσματα. Τό ἔτος 1903 ἤ 1904 ἦλθαν ἀπό τό Λαύριο ἐπιστάτες τῆς Γαλλικῆς ῾Εταιρείας, μεταξύ τῶν ὁποίων ὁ Νικόλαος Κοζάος ἀπό τό ᾿Εμπορεῖο, γιά νά ἐρευνήσουν τήν ὕπαρξη ἀρχαίου μεταλλείου. Κατά τήν γνώμη τους ὄντως ὑπῆρχε μεταλλεῖο, τό ὁποῖο ἐκμεταλλεύονταν οἱ κάτοικοι τῆς ἀρχαίας Θήρας.»

 

Μεγαλοχώρι :

Πασίγνωστο το περίτεχνο καμπαναριό « πυλώνας»  και πολυφωτογραφημένο με τις 6 διαφορετικές καμπάνες. Ο ναός αυτός συμφωνα με τον Κουμανούδη χτίστηκε το 1833, ανακαινίστηκε το 1886  ενώ μέσα στο ναό υπάρχει εικόνα του 1835.

 

Ο Τίμιος Σταυρός στη Περίσσα :

Ενώ συμπληρώνει ο Μάρκος Αβ. Ρούσσος στα «Λαογραφικά της Σαντορίνης».... «Το  ηλιόβγαλμα  μας  πρόκαμε   μπροστά    στην  εκκλησιά  που   πηγαίναμε  προσκυνητές  στην  μεγάλη  γιορτή της. ΄Ένα  ασκέρι  από  καβαλλάρηδες   και  πεζούς  τραβούσαν  το  δρόμο  που  έβγαινε στην  πεντάτρουλλη  Περίσσας. Σ΄ αυτή  την  ιερή   γωνιά  της   Σαντορίνης   φτάνανε  ντάιμα  απ΄ όλα  τα  χωριά  οι   προσκυνητάδες,   γέροι ,  νιοι  και  μωρομάννες   μετα   λοχόνια   στην   αγκαλιά   τους  αρρωστημένοι  και   μισεροί  ,  που    όλοι   πήγαιναν  να  λουστούνε  στα  θεία   νάματα  της  Ζωοδόχου  Πηγής  της.   Χωρικοί   δουλευτάδες  του  κάμπου,  άνθρωποι  σπουδασμένοι  και  αφεντάδες  γινότανε  μιάδι  και   μπροστά   στο  Αγίασμα  περίμεναν  την  σειρά  τους   για  να  πιούνε  από  το   ίδιο κεχριμπαρένιο  αγλιστήρι  το  θαυματουργό     νερό   που  ανάβλυζε  από  την  πηγή  της.  Ατέλειωτη  η   βιβλική  πορεία  κατηφόριζε  από  τον  παληό   δρόμο  για  να   βρεθή  στο  μεγάλο   πανηγύρι. Κοπέλλες  με  αραχνούφαντα    ρένια  στο  κεφάλι  και   άλλες   με  λουλακιές  κορδέλλες  στα μαλλιά  τους    ερχόταν    καβαλλάρισες πάνω  σε  ψηλά  μουλάρια   στολισμένα  με  πολύχρωμα  χράμια  ,   αστραφτερά  κουδούνια   και   χάνδρες  με   κοχύλια   του  γιαλού, φούντες  γαλάζιες   κόκκινες, κίτρινες, γαρυφαλλένιες   και   λογής  - λογής  στολίδια   , ενώ  ξοπίσω  τις  συνόδευαν οι   νιοί  ντυμένοι  με  τις  πεντακάθαρες ντρίλινες  φορεσιές   τους.  Από  μεσαρικά  και  από  ρυμίδια  ακλουθούσαν  οι  γρηές  και  οι  σακάτηδες  που   δεν  πρπλάβανε  και  πάνε  αποβραδύς  στα  σπερνά,  για  να   ξεμονέψουν  χάρι  Της  πλάι  στο  κόνισμά  Της. Σαν  έμπαινες  μέσα  στην  εκκλησιά  της  Περίσσας  έβλεπες  την  παρουσία  του  Θεού  ολόφωτη  και  ολαλήθινη. Οι  εικόνες  της Ζωοδόχου  και  του   Σταυρού  ήτανε σκεπασμένες  από  ασημικά  και  μλάματα  και  πλάι  σ΄ ένα  μακρόστενο  ύφασμα  εκρέμονταν   παμπάλαια  ασημένια   πόδια, χέρια,  μάτια  και   άλλα  τάματα  των  πιστών  που  παρίσταναν  αρρωστημένα  μέλη  προσώπων   της  αγαπημένης   τους  φαμελιάς, η  ακόμη  έβλεπες  ασημένια στρατιωτάκια, που  τα  είχανε  τάξει  οι  μανάδες  στη  χάρη Της, για  να  γυρίσουν  τα  παιδιά  τους   από    τους   πολέμους.  Δύο   χονδροπάτηρα  κονδύλια  έκαιαν  ακοίμητα   το  ένα   μπροστα  στην  εικόνα  του  Σταυρού  και τ΄    άλλο  της  Ζωοδόχου   και   το   φώς  τους   ανάκατο   με  το  φώς   των  κεριών  έκανε  τα  χρυσαφικά   και τα΄ ασήμια  ν΄ αστράφτουν  μέσα  στο   σύθαμπο   της   ευρύχωρης  εκκλησιάς  .

Εκείνο   το   Θρησκευτικό  πανηγύρι   της  Ζωοδόχου  Πηγής  της   Περίσσας  ήταν  μια   ιδέα  ένας  ύμνος   μία  πρωτόγνωρη  πίστη  μια   μουσική  που  έβγαινε  από  τις  παλλόμενες  από   ευλάβεια   χορδές  της  ψυχής  εκείνων  των  αγιασμένων  ανθρώπων. ΄Εσκιζε  τον  αγέρα  και  ανέβαινε  ολοίσια  στους  αιθέρας  για  να  φθάση  σαν   ευχαριστήριος  ύμνος   αρωματισμένος  με  το   μοσχολίβανο  της   θυσίας  στο  θρόνο  του  Πλάστη. Είμαι  βέβαιος  πως  εκείνοι  οι  άνθρωποι  έφυγαν  από  αυτόν  τον  κόσμο  αγιασμένοι  καθαροί  άκακοι  και   ούτε  τα  όργανα   όπως  πιστεύουν  μερικοί μήτε  ο  ταβλάς  του γλυκατζή    που  πουλούσε  ζαχαρωτά  στα  βρέφη  τους  έφραξε   τον   δρόμο  του  παραδείσου. Αλλά  οι  άνθρωποι  έρχονται  και   φεύγουν  όμως  το  πανηγυρι  της  Ζωοδόχου  Πηγής της  Περίσσας  και  κάθε  άλλο  πανηγύρι  θα  παραμείνη  και  θα  γιορτάζεται  αιώνια, όπως   το  θέλει  η  παράδοσις  όπως  το   απαιτεί  η   ιστορία   της  Σαντορίνης   όπως  το  γράφει  η  διαθήκη   των  προγόνων  μας  όπως   μας  το  έδωσαν  οι  αιώνες  …»

 

Aλλά και στην Ανάφη :

 ( νέα Μονή) : Ο ναός οἰκοδομήθηκε τό 1850, ἀπό τόν ἡγούμενο Μακάριο ᾿Αρβανίτη ἤ Μαῦρο, ἀπό τήν ᾿Ανάφη. Πρόκειται γιά μονόχωρο τρουλαῖο ναό μέ νεότερο πολύτοξο καμπαναριό στή δυτική πρόσοψη. ᾿Εσωτερικά διασώζει ζωγραφικό καί ξυλόγλυπτο τέμπλο τοῦ 19ου αἰώνα. Οἱ περισσότερες εἰκόνες εἶναι ἔργα τοῦ Νικολάου Καραβία, ἀπό τό δεύτερο μισό ἐπίσης τοῦ 19ου αἰώνα. ᾿Ανάμεσα σ’ αὐτές καί ἡ σαφῶς πρωιμότερη τῆς Παναγίας Καλαμιωτίσσης μέ τήν ἀργυρεπίχρυση ἐπένδυση.»[2]

---

[1] https://thesvitis.blogspot.com/p/blog-page_22.html

[2] https://thesvitis.blogspot.com/p/blog-page_22.html

 

Μνήμη Σοφίας Δαμίγου ( 1928 – 2021)

         Στη συγκεκριμένη ανάρτηση δεν θα είμαι αντικειμενικός για άλλη μια φορά. Δεν είναι ιστορικό ούτε λαογραφικό γεγονός. Είναι ένα μικρό αφιέρωμα στη Σοφία Δαμίγου που έφυγε πριν λίγες ημέρες. Στη Σοφία Ελευθερίου Δαμίγου . Στη Μούζικα της Σαντορίνης .

Γεννημένη το 1928, η Σοφία ήταν η χαρά της ζωής. Με καταγωγή από τον Καρτεράδο (το γένος Νομικού), τελείωσε τη Παιδαγωγική Ακαδημία όπου πριν παντρευτεί είχε διδάξει σε δυο διαφορετικά σχολεία.  Γνωρίζει τον τότε αρχιμηχανικό πλοίων και μετέπειτα πλοιοκτήτη Λευτέρη Δαμίγο από τον Καρτεράδο και την Μεσαριά  όπου και παντρεύονται στην Μητρόπολη Αθηνών.  Η αγάπη της Σοφίας για τον Λευτέρη ήταν τόση που για περίπου 1 ½ χρόνο αφού γεννήθηκε η κόρη τους Τίνα ζούσαν μέσα σε πλοία κοντά του  και προσπαθούσαν μετά να κλέβουν  όσο πιο πολύ χρόνο να είναι μαζί.

Καταφέρνουν μετά από χρόνια και αγοράζουν μια έκταση στη Σαντορίνη. Πριν όμως την αγορά αυτή έρχονται στο νησί για διακοπές και φυσικά μένουν στα «εξοχικά» της Περίσσας, στα δωμάτια της Σπύρας και του Αρτέμη . Εκεί όπου μια γενιά υπέροχων ανθρώπων ξεβαριούνται με πειράγματα,  αστεία και πολύ αγνότητα.  Οι χρόνοι περνάνε , το ζεύγος του Λευτέρη και της Σοφίας γίνεται βασικός πυλώνας κεφιού και σεβασμού  όχι μόνο στις βεγγέρες και τα πανηγύρια της Σαντορίνης  αλλά κυρίως  στις συναθροίσεις  των Σαντορινιών της Αθήνας.

Ας μου επιτραπεί να μεταφέρω δύο από τις σκηνές αυτές. Από τη μία πλευρά, μία χρονιά στο Καμάρι,  σε μία βεγγέρα απρόσμενη , τρεις γυναίκες ξεχωριστές  που πια δεν είναι εν ζωή σιγοντάρουν η μία την άλλη και γεμίζουν τη νύχτα με τραγούδια μιας άλλης εποχής. Οι αλησμόνητες Τζένη , Ευδοκία και φυσικά Σοφία. Και από την άλλη 16 Αυγούστου στο Μεγαλοχώρι, έχει έρθει να τιμήσει την Θεώνη του Μαραγκού για το πανηγύρι του Αγίου Τιμοθέου . Με φωνάζει να τη βοηθήσω να μεταφέρουμε φυσικά την μούζικα. Στο αμάξι όμως είχε δύο θήκες. Μου λέει να τις ανοίξω να δω ποια θα πάρει. Έκπληκτος χωρίς να καταλάβω γιατί μου λέει να πάρω την άδεια θήκη ενώ οδηγούμαστε προς το σπίτι του «πανηγυρτζή» μου  λέει θα σου εξηγήσω.  Όταν τελείωσε ο καφές, η Μαρία Νικολοπούλου της φωνάζει « άντε βρε Σοφία μας τι κάθεσαι και χαϊδεύεις τόση ώρα τη θήκη, άνοιξε να τραγουδήσουμε». Ως εκ θαύματος και αρχικά μέσα στα γέλια, η Σοφία ανοίγει την άδεια θήκη . και κάνει λες και είναι η μούζικα μέσα. Ξεκινάνε να τραγουδάνε σαν να ακούγεται κανονικά το ακορντεόν. Αφού είπανε δύο τρια τραγούδια, γυρνάει και μου ζητάει να πάω να της φέρω την κανονική.  

Αυτή ήταν η Σοφία. Το χαμόγελο. Το γλέντι. Η Ξεβάρεση. Γνωρίζουν τρία εγγόνια ενώ η Σοφία καταφέρνει να δει και δισέγγονο. Δίνει την αγάπη της απλόχερα. Χωρίς να ζητάει κάτι. Έχει μια ενέργεια που δεν βρίσκεται εύκολα. Ακόμα και στο γαμπρό της , τον οποίο είχε σαν παιδί της έκανε πειράγματα μέχρι και τέλος της ζωής της. Και εκείνος όμως δεν πήγαινε πίσω . Η Σοφία ήταν ο άνθρωπος που απλά το χαμόγελο της σε γέμιζε. Δεν ήταν ψεύτικη . Στα προβλήματα υγείας της είχε τον τρόπο της να αντιστέκεται. Το τραγούδι.

Σίγουρα η Σοφία  ήταν ο άνθρωπος που περιμένουν εκεί ψηλά Οι Σαντορινιοί του ουρανού.  Την είχαν ανάγκη για σιγοντάρισμα στα τραγούδια.  Αγαπημένη Σοφία Αγιά Παράδεισο θα έχεις και αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Να μου τους φιλήσεις όλους εκεί πάνω.

Theodore Kats (1873 -1954) Ένας ταπεινός Ολλανδός Λαζαριστής στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και η άγνωστη δράση του κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

 του Κασαπίδη N. Δημήτριου

Δρ. Μεσαιωνικής Ιστορίας του University of Johannesburg & Δρ. Ιστορίας της τέχνης του ΔΠΘ

Πηγή: ηλεκτρονικό περιοδικό της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Eusebius Lab

2020/02

Εικόνα1: Ο Kats τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη Σαντορίνη; (Από το βιβλίο του Γ. Κοκκαλάκη , Η Οικογένεια Κοκκαλάκη και η Σαντορίνη, φωτογραφία στη σ. 186)  

 

                              In memoriam Γιάννη Κοκκαλάκη (+4-8-2018)

Aπόσπασμα άρθρου : 

"Όποιος αντικρύζει σήμερα τη φωτογραφία του π. Θεόδωρου Kats που έχει δημοσιεύσει ο Γιάννης Κοκκαλάκης στο βιβλίο[1] για την οικογένειά του και τη σχέση της με τη Σαντορίνη δεν μπορεί να φαντασθεί τι σθένος, κουράγιο και τόλμη έκρυβε αυτό το ψηλόλιγνο γεροντάκι που εμφανίζεται στη φωτογραφία με δύο παιδιά μπροστά από το άγαλμα του Αγίου Βικεντίου Ντε Πώλ- ιδρυτού των Λαζαριστών - πιθανόν στο προαύλιο της μονής της Σαντορίνης .

[…]O Θεόδωρος Kats, γιος του Ιωσήφ και της Μαρίας, γεννήθηκε στην Ολλανδία στις 13 Μαρτίου 18735[2] . Εισήλθε στο τάγμα των Λαζαριστών στις 16 Σεπτεμβρίου του 1895 και χειροτονήθηκε ιερέας στις 9 Ιουνίου του 19016[3] . Δεν γνωρίζουμε που υπηρέτησε κατά τα πρώτα χρόνια (1901-1904) του ιερατικού του βίου. Το 1904-5 τοποθετήθηκε στη Σμύρνη7 στο κολέγιο της Ιεράς Καρδίας του Ιησού που είχε ιδρυθεί από τους πατέρες Λαζαριστές, το 1886, στο Φραγκομαχαλά[4].  το 1924 μετατέθηκε στην Κωνσταντινούπολη στο εκεί κολέγιο του Αγίου Βενεδίκτου10. Η παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη διήρκεσε ως το 1930. […]Το 1930, τελειώνει η παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη και μετατίθεται στη Θεσσαλονίκη στον Καθολικό ναό της Αμιάντου Συλλήψεως, επί της οδού Φράγκων 37 και αρχίζει τη διακονία του επί ελληνικού εδάφους, μια διακονία που θα διαρκέσει έως τον θάνατό του. […]

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Καβάλα ο Kats εξυπηρέτησε ποιμαντικά τους Καθολικούς της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης[5]. Με βάση τις καταγραφές του στο ημερολόγιο της μονής Καβάλας γνωρίζουμε και ορισμένες άλλες δραστηριότητές του. Έτσι, στις 17 Απριλίου 1939 τον βλέπουμε να αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη όπου έλαβε μέρος σε ιερατική σύναξη των μελών του τάγματος των Λαζαριστών[6]. Λίγους μήνες αργότερα, στις 3 Ιουλίου 1939, αναχωρεί για τη Σαντορίνη για τέλεση πνευματικών ασκήσεων σε λαϊκούς και κληρικούς. Από το ταξίδι του αυτό επιστρέφει στην Καβάλα, στις 3 Αυγούστου 1939 .

[…]Ένα σχεδόν μήνα αργότερα (Νοέμβριο 1940) ωστόσο, όταν τα ελληνικά στρατεύματα θριαμβεύουν στη Βόρειο Ήπειρο, αφήνει να εκδηλωθούν πιο ανοικτά τα φιλελληνικά του αισθήματα καθώς σημειώνει στο ημερολόγιο της μονής «Ο θεός ευλογεί τα όπλα των Ελλήνων στην Ήπειρο. Καταλήφθηκε η Κορυτσά. Η Καβάλα σημαιοστολίστηκε για τρεις ολόκληρες μέρες». Τον ενθουσιασμό του Kats για την νίκη του Ελληνικού Στρατού συμμερίζεται και ο ηγούμενος της μονής Λαζαριστών Καβάλας, ο Γάλλος Φραγκίσκος Lordon, ο οποίος παραχωρεί αυτοβούλως, στις 12 Δεκεμβρίου 1940, το κτίριο του σχολείου των Λαζαριστών στην Καβάλα στις ελληνικές στρατιωτικές αρχές της πόλης προκειμένου να το χρησιμοποιήσουν για τις ανάγκες τους

[…]  κλήθηκε να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη ως εφημέριος αυτή τη φορά. Η τοποθέτησή του φέρει ημερομηνία 7 Μαρτίου 1941, ημερομηνία κατά την οποία αναχώρησε από την Καβάλα για τη Θεσσαλονίκη. Μετά την άφιξή του στη Θεσσαλονίκη και την κατάληψη της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα, στις 9 Απριλίου 1941, ο Kats μαζί με άλλους μοναχούς κατέφυγαν προσωρινά στο κολέγιο «Καλαμαρί», καθώς οι Γερμανοί είχαν επιτάξει το γειτονικό κολέγιο «Δελασάλ» όπου έμενε πιθανόν και στο οποίο στεγάζονται σήμερα τα διοικητικά δικαστήρια της Θεσσαλονίκης. […]

Στη Θεσσαλονίκη αρχίζουν να εφαρμόζονται σταδιακά διάφοροι περιορισμοί εναντίον των Εβραίων και να εκδηλώνονται εναντίον τους διάφορα περιοριστικά .

Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής ο Kats τελεί έναν γάμο, ο οποίος θα αποτελέσει, κατά την άποψή μας, την απαρχή για μια σειρά από ανάλογους γάμους που θα επακολουθήσουν αργότερα . [...]Οι γάμοι στους οποίους αναφερόμαστε δεν ήταν συνηθισμένοι γάμοι, δηλαδή δύο γάμοι μεταξύ πιστών καθολικού δόγματος, αλλά γάμοι μεταξύ πιστών καθολικού δόγματος και πιστών εβραϊκού θρησκεύματος. [….]Το Δεκέμβριο του 1943 ο π. Kats συνεχίζει το ανθρωπιστικό του έργο, τελώντας διάφορες ιεροπραξίες που είχαν σκοπό να προστατέψουν όσους Εβραίους είχαν διασωθεί και κρύβονταν σε διάφορα σημεία της πόλης. Ενδεχομένως αυτές οι ιεροπραξίες τελούνταν είτε στο Καθολικό ναό της οδού Φράγκων, είτε στις κατοικίες όπου κρυβόταν αυτοί, είτε στο παρεκκλήσιο του Καλαμαρί. Ο Kats και η κοινότητα των Λαζαριστών θα δοκιμαστούν έντονα, καθώς το τέλος της γερμανικής κατοχής πλησιάζει και εντείνονται οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί. Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου βομβαρδισμού, που έλαβε χώρα το βράδυ της 21ης Σεπτεμβρίου 1944, αμερικανικά βομβαρδιστικά έριξαν φωτοβολίδες πάνω από τη πόλη και κατόπιν μέσα σε άπλετο φως βομβάρδισαν αποθήκες τροφίμων στο λιμάνι και στα λαδάδικα καταστρέφοντας και την Καθολική εκκλησία της οδού Φράγκων, τον ναό μέσα στον οποίο ο Kats είχε περιθάλψει, και προστατεύσει μια σειρά από Εβραίους πολίτες κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

[…]Παρέμεινε ωστόσο στην πόλη ως το τέλος του εμφυλίου (1949) και κατόπιν, το 1950, ύστερα από δική του παράκληση ή εντολή των ανωτέρων του αποφάσισε να φύγει από την πόλη και να εγκατασταθεί σε ένα άλλον τόπο, σε μια μικρότερη αποστολή των Λαζαριστών, που και ανάγκη είχε για ιερείς αλλά ταυτόχρονα δεν διέθετε πλέον την αίγλη και τις εγκαταστάσεις του παρελθόντος. Η αποστολή αυτή ήταν η Σαντορίνη, την οποία είχε στο παρελθόν επισκεφθεί για να διεξάγει πνευματικές ασκήσεις. Στη Σαντορίνη έφθασε στις 11 Νοεμβρίου 1950. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νησί προσπάθησε να υλοποιήσει το σχέδιο του προκατόχου του Φραγκίσκου Lordon για μετατροπή της Γαλλικής Εμπορικής Σχολής σε φροντιστήριο Γαλλικής Γλώσσας χωρίς όμως επιτυχία. Ο Kats απεβίωσε στη Σαντορίνη στις 26 Σεπτεμβρίου του 1954 και ενταφιάστηκε
στο κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στον κοινό τάφο Λαζαριστών-Αδελφών του Ελέους που φέρει την ένδειξη Αδελφές του Ελέους . Η καταγραφή του θανάτου του στο βιβλίο θανάτων έγινε από τον ιερέα Δον Πέτρο Syrigo που εκείνη την εποχή ήταν εφημέριος του καθεδρικού ναού της Σαντορίνης και έχει ως εξής: Anno Domini 1954 die 26 Septembris R(everen)dus Theodorus Kats Superior Sacerdotium Missionis, aetatis sua 82, animam deo reddidit omnibus sacramentis munitis , cuius corpus die sequenti in Coemeterio Sti Georgii conditum fuit in sepulchro Sororum a Caritate, crypta sub e No 2. In quorum fidem. Petrus J. Can(onicus) Syrigos. Par(ochus).

: Η κηδεία του Kats στη Σαντορίνη το 1954. Σε πρώτο πλάνο ο νεαρός τότε ιερέας Δον Νικόλαος Κοκκαλάκης (1926-2010) 

---

[1] Γ. Κοκκαλάκης, Η Σαντορίνη και η οικογένεια Κοκκαλάκη (1805-2005), Αλεξανδρούπολη 2005, σ. 186, φωτογραφία που εδώ αναδημοσιεύουμε ως εικόνα Νο 1

[2] Αρχείο Ιεράς Μονής Λαζαριστών Καβάλας, Catalogue Confreres et Freres, σ. 17 [=στο εξής Λαζαριστές Καβάλας, Catalogue] απ όπου αντλούμε πληροφορίες για την ημερομηνία και τόπο γέννησης του καθώς και τα ονόματα των γονιών του.

[3] Λαζαριστές Καβάλας, Catalogue, σ. 17,

[4] Για το κολέγιο αυτό βλ. Ρούσσος, Λαζαριστές, σ. 102 και 111-5.

[5] Ρούσσος, Λαζαριστές, σ. 261.

[6] Λαζαριστές Καβάλας, Catalogue, σ. 127.