H απελευθέρωση της Σαντορίνης ( 18- 10- 1944)

το ιστορικό καταδρομικό "ΑΙΑΣ"

Στις 12 Οκτωβρίου, τιμάται η επίσημη απελευθέρωση της Αθήνας από τη γερμανική κατοχή. Λίγες ημέρες αργότερα ξεκίνησε και η απελευθέρωση άλλων περιοχών της χώρας όπως και της Σαντορίνης.  Αν και η επίσημη ημέρα απελευθέρωσης θεωρείται η 18^η Οκτωβρίου, η ιστορία ξεκινάει λίγες ημέρες πριν, στο νησί της Ίου. Πηγή πληροφορήσης  και διασκευής το βιβλίο του Γ. Κοκκαλάκη, « Η Σαντορίνη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκδ. Σταμούλης.

 «... ο Άγγλος Αξιωματικός Τζων Μέντλευ,  προσπάθησε με πολλούς και επικύνδινους τρόπους να απελευθερώσει τους άγγλους αιχμαλώτους από το νησί μας.  Ευρισκόμενος στην Ίο, άρχισε να στέλνει στον Γερμανό Διοικητή επιστολές με το καϊκι του Νομικού  και συγχρόνως διέδιδε οτι στην Ίο υπάρχουν Αγγλικά αντιτορπιλικά και οτι από εκεί έρχονται οι επιστολές. Πέτυχε την παράδοση του γερμανού διοικητή όταν ήρθε δυο μέρες πριν στον Μονόλιθο και συμφώνησαν οτι θα παραδοθεί μόνο σε ισχυρές δυνάμεις. Ήταν θέμα γοήτρου. Αμέσως ο άγγλος αξιωματικός τηλεγράφησε στο Αγγλικό Ναυαρχείο να διατάξει ένα πολεμικό να έρθει Σαντορίνη μόνο για επίδειξη για να παραλάβει 120 αιχμαλώτους. Το Ναυαρχείο διέταξε το θρυλικό «ΑΙΑΣ» το οποίο ήταν στον Πειραιά να πλευσει για αυτό τον σκοπό στη Σαντορίνη. Όταν ο γερμανός διοικητής είδε την νύχτα της 17^ης Οκτωβρίου ένα ολόκληρο πολεμικό σήκωσε λευκή σημαία και παρεδόθη. Περίμενε οτι θα έβγαινε μεγάλη δύναμη και όχι μόνο 10 άτομα, παραπονέθηκε γι αυτό αλλά ήταν ήδη αργά.»

Πέμπτη 18 – 10 – 1944:

« Με το ξημέρωμα στις 7 το πρωί είδαμε ένα μεγαλοπρεπες πολεμικό σκάφος να κάνει την εμφάνισή του στο φάρο του Ακρωτηρίου. Το καϊκί με δύο βενζινάκατους ξεκίνησε για τον Όρμο. Οι γερμανοί μόλις είδαν το βρετανικό καταδρομικό ύψωσαν λευκή σημαία στον Γουλά και ο Γερμανός Διοικητής άρχισε να κατεβαίνει με τα πόδια φορώντας μεγάλη στολή στις σκάλες του γιαλού. Ο άγγλος πλωτάρχης ζήτησε από τον Γερμανό Διοικητή να παραδόσει τα πιστόλι αλλά εκείνος προτίμησε να το πετάξει στη θάλασσα.  ...[ ..] Ο Γερμανός Διοικητής με τη συνοδεία 7 ανδρών με τον Άγγλο Πλωτάρχη άρχισε να ανεβαίνει  τις σκάλες ξανά του Γυαλού. Όταν έφθασαν στο «φανάρι» ο κόσμος τους υποδέχθηκε με ζητοκραυγές και χειροκροτήματα.  Οι καμπάνες όλων των εκκλησιών άρχισαν να χτυπουν χαρμόσυνα. [...] όλος ο δρόμος από το «πατσουλί» μέχρι το οίκημα της Τριανταφυλλιάς είχε γεμίσει κόσμο... σε μισή ώρα ο κυβερνήτης με την ακολουθία του, τον Έπαρχο και τους αστυνόμους και πλήθος κόσμου κατευθύνθηκαν στην πλατεία Σαρπάκη όπου τους περίμεναν οι δύο Επίσκοποι, ο Αρτέμης Δεναξάς, ο οποίος έκανε τον διερμηνέα και πολύς κόσμος.  ...[...] Το «ΑΙΑΣ» ήταν ένα από τα πολεμικά που βύθισαν το γερμανικό Φον Σπεε. Ήρθε από τον Πειραιά, είχε συνοδεύσει το «Αβέρωφ» με την ελληνική Κυβέρνηση. Ο Άγγλος Κυβερνήτης προσέφερε στο θηραϊκό  λαό 20 τόνους τροφίμων)....[...] στις 3 μ.μ. έγινε δοξολογία στην Μητρόπολη και ήταν εκεί ο Άγγλος Κυβερνήτης με τους 12 αξιωματικούς του, οι θρησκευτικές και πολιτικές αρχές και πολύς κόσμος.  Λόγους έβγαλαν ο Μητροπολίτης, ο έπαρχος  κάνοντας αναδρομή στα τέσσερα χρόνια δουλείας, για την βαρβαρότητα των Γερμανών και των Βουλγάρων και την υπουλότητα των Ιταλών. Εξήρε την μνήμη των υπερ της ελευθερίας αθώων θυμάτων, ιδιαίτερα των 5 κατοίκων του Βουρβούλου κατηγόρησε τους συνεργάτες των Γερμανών κ.α. στο τέλος εψάλη ο Ελληνικός και ο Αγγλικός ύμνος. Μετά άρχισε να ομιλεί ο δικηγόρος και πρώην Πρόεδρος της Κοινότητας Κάτωνας Ασιμής. Τότε οι άγγλοι σηκώθηκαν να φύγουν γιατί ήταν αργά και έπρεπε το πλοίο να φύγει στην προγραμματισμένη ώρα.

Στις 17.00 μ.μ. το καταδρομικό «ΑΙΑΣ»  έφυγε για το Καίρο άφου έκαμε τον γυρο της Θηρασιάς με τους 110 Γερμανοιταλούς αιχμαλώτους  στο νησί έμεινε μόνο το κότερο του Δεναξά με τον Άγγλο Αξιωματικό .

Η ημέρα έκλεισε με λαμπαδηφορία στη  Σαντορίνη...."

για το καταδρομικό "ΑΙΑΣ" βλ επίσης : http://www.iwm.org.uk/collections/item/object/1030022157 και

https://en.wikipedia.org/wiki/HMS_Ajax_(22)#D-Day_and_post_war