Μία ...Σαντορίνη του Οδυσσέα Ελύτη

Η συναυλια των γυακινθων- Προσανατολισμοί, Οδυσσέας Ελύτης

....Να ξαναγυριζεις στο νησι της αλαφροπετρας μ'ενα τροπαριο ξεχασμενο που θα
ζωντανευει τις καμπανες δινοντας θολους ορθρινους στις πιο ξενιτεμενες

να φιλευεσαι απ'την ιδια τους θλιψη. Να μη νιωθεις τιποτε πανω απ'τους
θυμησες. Να τιναζεις τα μικρα περβολια εξω απο την καρδια σου κι υστερα παλι


σε παιρνουν τ'ανωμαλα πετρινα σκαλια ψηλα ψηλα κι εκει να καρδιοχτυπας εξω
αυστηρους βραχους κι ομως η μορφη σου ξαφνικα να μοιαζει με το υμνο τους. Να
ασπρη αρχιτεκτονικη της τυχης σου.....
απ'την πυλη του καινουριου κοσμου. Να μαζευεις δαφνη και μαρμαρο για την


Και να'σαι οπως γεννηθηκες, το κεντρο του κοσμου.

Χριστούγεννα στη Σαντορίνη ( 2016 )

Ας δουμε το λοιπός λίγα πράγματα για τον τρόπο βίωσης των Χριστούγεννων στη Σαντορίνη.

Οι φιλόθρησκοι κάτοικοι του νησιού μας γιορτάζουν ιδιαίτερα βυζαντινά και τις γιορτές του Δωδεκαημέρου. Παλιότερα όπως γράφει η Γουλιελμία Συρίγου «υπήρχε ένα έθιμο στη  Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων το φερτάρισμα του ιερέα και των πιστών για τον μικρό βοηθό της εκκλησίας. Ήταν ένα είδος καληχέρας για το ακούραστο κοπέλι .» Όταν έψαλλαν το «Στέργειν μεν ημας ως ακίνδυνον φόβω…»που συνήθως το έλεγε το ίδιο το παιδι στο σημείο που τελείωνε ο ύμνος με τη φράση «όση πέφυκεν η προαίρεσις διδού», ο ιερέας θυμιάζοντας, πλησίαζε το δισκάριο που είχαν θέξει γι αυτό το σκοπό και έριχνε το φιλοδώρημά του   Στη συνέχεια ακολουθεί όλο το εκκλησιάσμα.....Αυτή είναι η προαίρεσις το λοιπόν, στην οποία όπως αναφέρει σε παλαιότερη εφήρίδα των Θ.Ν. ο Φ. Κατσίπης γινόταν μόνο στο Μεγαλοχώρι

Το βράδυ βγαίναν τα παιδιά με καράβια κ αι φαναράκια για τα κάλαντα

Από μία λαογραφική εργασία της Μαρίας Μαυρομάτη το 1969 η οποία εντοπίστηκε στο Λαογραφικό Αρχείο –Πανεπιστημιακή Συλλογή του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκτός από τους βασικούς στίχους στα Πανελλήνια Κάλαντα έχουμε και τα παρακάτω…:

«Καλην εσπέρα Άρχοντες κ.τ.λ.

Απάνω στο παράθυρο γαρυφαλάκι πράσινο στέκει μια περιστέρα και του χρόνου τέτοια μέρα ( τσάκισμα)

Φέρτε πανέρια κάστανα Φέρτε και πορτοκάλια

Για φέρτε και γλυκό κρασί να πιουν τα παληκάρια….».

Τα κάλαντα τα λέγανε και οι μεγάλοι ….. Σύμφωνα δε με την προαναφερθείσα εργασία  «το λιγότερο που ημπόργιες να τσι δώκεις ήτανε το τάλληρο…». Σαν μια ξεβάρεση και εκείνοι από τις έγγνοιες τις καθημερινές

Στη Σαντορίνη τα παλιά τα χρόνια συνήθιζε όλη η οικογένεια να νηστεύει …. Το βράδυ λοιπόν μετά τον εσπερινό των Χριστουγέννων, συνηθισμένο φαγητό ήταν ο πετεινός ή η κόττα αλλά όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και ο  Μάρκος Αβ.Ρούσσος, ο «κοφτός από σιτάρι και λαρδι:  Από την προηγουμένη έβαζαν σιτάρι σε μία λεκάνη με νερό και άμα τούτο μαλάκωνε το κοπάνιζαν στο πέτρινο μουρτάρι με τη μάτσα για να αφαιρεθεί ο φλοιός και κατόπιν τη νύκτα πριν από τη λειτουργία έβραζαν το σιτάρι με λαρδί

Φυσικά η νοικοκυρά του σπιτιού θα  πρεπε μέχρι το απόγευμα το πολύ της παραμονής να είχε τελειώσει το  εργόχειρό τση γιατί πίστευαν ότι θα το τελείωναν οι καλλικάτζαροι.  Ξεχωριστή είναι η παράδοση για τους καλλικάντζαρους στο νησί

Όλο το σαραντάμερο βάζουν ένα κόσκινο στην καμινάδα του σπιτιού, όταν θα ρθουν οι Καλικάντζαροι, μέχρις να μετρήσουν τις τρύπες του κόσκινου  να έχει ξημερώσει και  να φύγουν.Παράλληλα δε λένε ότι όσοι γεννηθούν παραμονές Χριστουγέννων γίνονται Καλικάντζαροι γι’ αυτό πρέπει να βάζουν μπροστά στο κρεβάτι τους μια σκάφη με νερό, ώστε  μόλις πάνε να σηκωθουν να πατουν μέσα στο νερό και να ξυπνούν και να μη γίνονται Καλλικάτζαροι, ενώ ταυτόχρονα σύμφωνα με αφήγηση της Ε.Σ. από το Μεγαλοχώρι: « τι όσοι έχουν γεννηθεί παραμονές Χριστουγέννων, όταν φθάνουν τέτοιες μέρες καταλαμβάνονται από μελαγχολία ( και τούτο γιατί θεωρείται αμάρτημα, να γεννώνται άνθρωποι την ημέρα που γεννήθηκε ο Χριστός).»

Στον Πύργο υπάρχει και το εξής χαρακτηριστικό στοιχείο της εορτής των Χριστουγέννων Τη δεύτερη μέρα γιορτάζει σύμφωνα με το έθιμο το εξωκκλήσι της Γέννησης στους Πρόποδες του Προφήτη. Απ όσο μπορώ να ξέρω πολύ παλιά πηγαίναν από βραδύς παραμονή των Χριστουγέννων όχι μόνο Πυργιανοί αλλά και από άλλα μέρη μαζί με τα φαναράκια τους  και κάνανε τον Εσπερινό των Χριστουγέννων εκει… μένανε το βράδυ στο Εκκλησάκι όσοι μπορούσαν και τιμούσαν τα Χριστούγεννα το επόμενο πρωι…..

Όσο για τη θρυλική Πουτίγκα της Σαντορίνης  να τη και η συνταγή:

¾ του κιλού ζάχαρη,

2 κιλά γάλα,

½ κιλό σιμιγδαλι χοντρό,

7 αυγά (χτυπημένα με 1 κουταλιά βούτυρο),

Ψυχα, αμυγδαλο ασπρισμενη

ξυσμένο πορτοκαλί,

1 ½   κουταλιά σούπας κανέλλα.

Βουτυρώνουμε το ταψί με λίγο σιμιγδάλι για να μην κολλήσει και το ψήνουμε σε προθερμασμένο, φούρνο στους 200 βαθμούς για μία ώρα. 

Για να διαπιστώσουμε όλοι το πως βίωναν οι Θηραίοι τα Χριστούγεννα, χαρακτηριστική είναι η αφήγηση του Μάρκου Αβέρκιου Ρούσσου  στα «Λαογραφικά της Σαντορίνης» του,: «  ...Άκουσα τα παρακάτω λόγια μιας Θηραϊας χωρικής που πλησιάζοντας για να προσκυνήσει την εικόνα της Γεννήσεως, στάθηκε για μία στιγμή σε στάση προσευχής κοίταξε με δάκρυα θρησκευτικής συγκινήσεως τη στενόχωρη φάτνη που φιλοξενούσε τον Αχώρητο, έκανε το σημείο του Σταυρού και ακουμπώντας τα χείλη της πάνω στο Θείο Βρέφος ψιθύρισε : « Μάθια ήντα κρυώνεις μωρό μου !!!». Αυτά τα λόγια δείχνουν πόσο οι παλαιοί Θηραίοι  έννοιωθαν σα να ζούσαν τη Γέννηση του Χριστού.  

Παρακάτω  μία παραλλαγή για τα κάλαντα των Χριστουγέννων  με το σκοπό των καλάντων για τα Θεοφάνεια. 

Το "λακριντί" του Ιωσήφ Δεκιγάλλα με έναν λεπρό ( έκρηξη του 1866)

 Είναι φορές που κάποια ψήγματα ιστορίας του νησιού μας, δεν θέλουν ούτε καν ερμηνεία, μόνο μία απλή παράθεση. Σε ένα από αυτά, συναντάμε τον ξεχωριστό Ιωσήφ Δεκιγάλλα να συνομιλει  με έναν λεπρό της Σαντορίνης κατά τη διάρκεια της έκρηξης του 1866

Στο συλλογικό τόμο «Σαντορίνη», του Μιχ Δανέζη ( 1971), σσ. 397, ο Φίλιππας Κατσίπης (αντι) γράφει τον διάλογο αυτο: Το ημερολόγιο έγραφε   18 Φεβρουαρίου 1866 . 

«τότες που το νησί βογάριζε κι όλος ο  κόσμος πίστευε πως το νησί θα βούλιαζε ....[..]

Περί την 8 μ.μ. ὥρα  μετέβην ἐκτός τῆς πόλεω πρός τήν νοτιοδυτικήν άκτήν ἱνα ἐκεῖθεν παρατηρήσω κάλλιον τὸν μεταξύ Παλαιᾶς και Νέας Καμμένης πορθμόν ὅπου καί ἡ νῆσος  Ἀφρόεσσα κεῖται. Τά πυκνά νέφη τά μετά τοῦ μετεωριζόμενου ἀδιακόπως ἡφαιστείου ἀτμοῦ συγχεόμενα ἐκάλυπτον τόν ἀσέλην οὐρανόν καί καθίστων ἔτι μᾶλλον ζοφοδεστέραν τήν νύκτα. Βαθυτάτη σιγή πανταχόθεν μέ περιεκύκλου καί  αἱ φλογεραί λάμψεις τῆς Ἀφροέσσης  εἵλκυαν τά βλέμματά μου ὅθεν καθήμενος ἐπί τινός βράχου ἐτερπόμην , παρατηρῶν τήν λαμπράν τῆς Ἀφροέσσης φωταψίαν καί ἀκούων νῦν μέν τόν φλοῖσβον των, διακόσια περίπου μέτρα ὑπό τούς πόδας μου, προσκρουόντων εἰς τάς ἀποτόμους ακτάς κυμάτων, νῦν δὲ τήν γοεράν καί άπαισίαμ φωνήν των ἐπί τὼν βράχων νυκτοκοράκων, ὅτε ἤκουσα βρογχώδη φωνήν κράζουσαν με , καί στρέψας τούς ὀφθαλμούς εἶδον ὡς νυκτερινόν τι φάσμα , ἐνώπιόν μου ἕνα τῶν ἐκεί πλησίον διαμενόντων δυστυχῶν λεπρῶν, ὅστις τρεμούση τῇ φωνῇ καί παλλούση καρδία μοί εἶπε:

-          - Εἰπέ, σέ παρακαλῶ  καί εἰς ἡμᾶς, πότε θά καταβυθισθῶμεν;... Σεῖς, ἔχετε τά ἀτμόπλοια, ἵνα σᾶς σώσουν, ἀλλα ἡμεῖς;.. ἡμεῖς  οἱ ἐγκαταλελειμμένοι καί ὑπ’αὐτῶν ἀκόμη τῶν στενότερων συγγενῶν...μακράν τῆς κοινωνίας τῶν ἀνθρώπων, εἰς ποῖον νά ἐλπίζωμεν;...

-         -  Κατηραμένος τῷ εἷπον, ὁ ἐλπίζων εἰς τόν ἄνθρωπον. Αἱ ἐλπίδες ἡμῶν ἔστωσαν εἰς τήν Θείαν Πρόνοια, τήν ὑπερ τῶν πτηνῶν καί τῶν ἑρπετῶν τῆς γῆς μεριμνῶσαν  αὕτη εἰσακούουσα τάςταπεινάς ἡμῶν δεήσεις θέλει εὐλογήσει διά τῆς κραταιᾶς αὐτῆς χειρός τήν προσφιλῆ ἡμῶν πατρίδα καί θέλει σώσει ἄπαντας...

ο Άγιος Ιωάννης ο ελεήμων
-ο χώρος του λεπροκομείου 

Μόλις εἶχον προφέρει τάς λέξεις ταύταας ὁτε βροντώδης  κρότος μοί ἀνήγγειλε νέαν ἐκπυρσοκρότησιν ὅθενστρέψας τοὺς ὀφθαλμούς εἶδον ἀναβάντων νέφη λευκοῦ ἀτμοῦ καί μύδρους καταπίπτοντας εἰς διάφορα τῆς θαλάσσης μέρη.

   - Ἰδε τῷ εἶπον, πόσον μεγάλα καί λαμπρά εἰσί τά ἔργα τῆς φύσεως, καί παρηγορήσας αὐτόν ἐπανέκαμψα εἰς τά ἴδια, ἀναπολῶν τὰ περικυκλοῦντα τήν δύστηνον ἀνθρωπότητα ἀπειράριθμα κακά.....

 -  Ματαιότης ματαιοτήτων, τά πάντα ματαιότης...»

Τραγούδια της Ξενιτειάς από τη Σαντορίνη

φώτο: Κωνσταντίνος Μάνος 

Όταν η ξενιτειά ( ή ξενιτιά) ήταν η φυγή εκτός Σαντορίνης αλλά και γενικά....

Δύο τραγούδια από την «άλλη Σαντορίνη»....

Πηγές: α) Μαρία Μαυρομμάτη: Λαογραφική Συλλογή του χωριού Πύργος της Επαρχίας Θήρας,  1968-1969 , www.pergamos.lib.uoa.gr

            B) Ι.Μ.Δανέζης «Σαντορίνη», 1970  σ.229

Α)Έτσι  το   θέλησε  ο  Θεός ,

έτσι  λοιπόν  ας  γίνει,

να  είσαι  εσύ  στην  ξενιθειά

κι  εγώ  στην  Σαντορίνη

διαβολεμένη  ξενιθειά,

εσύ  και  το  καλό  σου,

πιότερα  ναι  τά  δάκρυα,

από  τι  τα  καλά  σου.

΄Ολοι  μου  λένε  γιάντα  κλαίς,

κι  αν  κλαίω ποιόνε βλάφτω,

έχω  παιδί  στην  ξενιθειά,

και  δεν  μπορώ  να  μάθω.

Τση θάλασσας  της  έταξα,

ένα  κουτί κορδέλλες,

να  φέρει  την  αγάπη  μου,

σε δέκαπέντε   ημέρες.

Ο ξένος μες την  ξενιθειά,

πρέπει  να  βάζει  μαύρα,

για  να  ταιριάζει  η  φορεσά,

με της  ψυχής  τα  μαύρα .

Βασανισμένο  μου  κορμί,

σε  ξένη  επαρχία,

σου  στέλνω  το  κορμάκι  μου

σε  μια  φωτογραφία.

Λάβε  κορμί  δίχως  ψυχή ,

ως  στόμα  δίχως αίμα

και  την  φωτογραφία  μου

για  να  θυμάσαι  εμένα.

Ο  ζωντανός  ο  χωρισμός,

είναι  για  τα  θηρία,

όχι  για  μάνα  με  παιδί ,

γιατί  ναι  αμαρτία.

Βασιλικό  ηφύτεψα,

στ΄    Αθήνας  το  μποστάνι

για  να  παιρνουν  τ   αδέλφια  μου 

να  κόβουν  το  κλαδάκι.

Β) Καλέ κι είντα να του στειλα του ξένου μου στα ξένα.

Να πέμψω μήλο τρώεται δαμάσκηνο σαπιέται.

Σταφύλι ξετζαμπιάζεται, τριαντάφυλλο μαδιέται.

Μα γι ας του κάμω μήνυμα, μα γι ας του κάμω γράμμα,

Φοβούμαι και τον μηνυτή, φοβούμαι και το γράμμα,

Μη πιάσουν κι αναγνώσουντο και το βρουνε γραμμένο,

Πως μεσ’τα φύλλα της καρδιάς τον έχω βουλομένο.

Συλλογή Ελληνοδιδασκάλου Οίας

Ματθαίου Πυργιανού, 1888.

Ένας εργαζόμενος μιλάει για την ιστορία της πιο παλιάς ντοματοβιομηχανίας στην Ελλάδα

 Πηγή: www.newsbeast.gr

Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης

Ρεπορτάζ για το κόκκινο τριαντάφυλλο της Σαντορίνης από το 1915 έως και σήμερα

Ανάμεσα σε δυο πολέμους και τη Μικρασιατική Καταστροφή ξεκινά και χτίζεται η ιστορία της ντοματοποιίας στην Ελλάδα. Ο πρώτος ντοματοποιός της χώρας, Δημήτρης Νομικός, ξεκίνησε παράγει πελτέ, δημιουργώντας το πρώτο προβιομηχανικό εργοστάσιο στη Μεσαριά της Σαντορίνης το 1915. Λίγο καιρό μετά το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ωστόσο δεν ήταν το μοναδικό του εργοστάσιο το οποίο σχετίστηκε με σημαντικά γεγονότα της εποχής καθότι το 1922 δημιούργησε ένα ακόμα εργοστάσιο στο Μονόλιθο, ένα από τα πρώτα εργοστάσια κονσερβοποιίας στα Βαλκάνια. Είκοσι τρία χρόνια μετά ακολούθησε το τρίτο του εργοστάσιο στη Σαντορίνη που έφτιαξε ο γιος του, Γιώργος, στη Βλυχάδα, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο μηχανικός που μεγάλωσε μέσα στο εργοστάσιο

Ο Αντώνης Βάλβης ανδρώθηκε, ακούγοντας ξερούς βιομηχανικούς ήχους και το κροτάλισμα των μηχανών στο εργοστάσιο της Βλυχάδας. Παιδί ακόμα μπήκε στο εργοστάσιο και σε ηλικία 7 ετών εισέπραξε από το Νομικό το πρώτο του μεροκάματο. Επτά δραχμές στο χέρι στο τέλος του μήνα.

Ο κύριος Βάλβης αφηγείται στο newsbeast.gr πώς την εποχή που εκείνος ήταν πιτσιρικάς, ο Νομικός έστελνε τα ξυλοκάϊκα φορτωμένα με τενεκέδες. Άλλοι έφευγαν για Πειραιά, άλλοι για Βόλο και κάποιοι άλλοι έφταναν Θεσσαλονίκη. Κι από εκεί σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Η ντομάτα στη λαδόκολλα για μια δραχμή

«Θυμάμαι όταν δούλευα στο πρατήριο του Νομικού στον Πειραιά. Πιτσιρίκι. Έπαιρνα το καροτσάκι, φέρνοντας γύρα τα μπακάλικα της αγοράς. Μόλις παρέδιδα στο μπακάλη το δοχείο, εκείνος ξεκινούσε τη μοιρασιά. Μια κουταλιά στη λαδόκολλα για τον κάθε πελάτη. Και μια δραχμή η τιμή για κάθε λαδόκολλα πελτέ», λέει ο Αντώνης Βάλβης.

Η ψυχή του εργοστασίου

Εκείνος έστησε το εργοστάσιο της Βλυχάδας και έθεσε σε λειτουργία όλα τα μηχανήματα. Μηχανήματα που ήταν τότε ό,τι πιο σύγχρονο είχε να επιδείξει η βιομηχανική παραγωγή της εποχής. Κι όλα τους ήθελαν συντήρηση και στενή επιτήρηση. Γι' αυτό και ο Νομικός πλήρωσε τα δίδακτρα για να κάνει τον κύριο Αντώνη μηχανικό, στέλνοντάς τον στη σχολή του Πειραιά. Εκείνος όχι μόνο έστησε το εργοστάσιο της Βλυχάδας στη Σαντορίνη, αλλά και αργότερα τα νέα εργοστάσια της ντοματοβιομηχανίας στην Αλίαρτο και στο Δομοκό.

Ακόμα και σήμερα που η Βλυχάδα έχει κλείσει, καθότι είναι μουσείο, ο Αντώνης Βάλβης συνεχίζει να πηγαίνει εκεί. Σαν να μην έφυγε ποτέ. Κάποιες στιγμές ξαναβάζει σε λειτουργία τα μηχανήματα. Στέκεται και αφουγκράζεται τον ήχο. «Ξεναγώ τον κόσμο στο μουσείο για να ξεσκουριάζει το μυαλό μου», λέει σα να προσπαθεί να αιτιολογήσει τη διαρκή του παρουσία στο χώρο.

Το εργοστάσιο χωρίς στέγη

Όταν έκλεισε το εργοστάσιο ο κύριος Αντώνης ένιωσε μεγάλη θλίψη και πόνο. Ήταν σαν να έχανε δικό του άνθρωπο. «Ένα κομμάτι από τη δική μου ζωή και της οικογένειάς μου».

Γιατί το εργοστάσιο της Βλυχάδας πέρα από το χώρο που δούλεψε από παιδί ήταν το οικόπεδο που είχε ο πατέρας του πριν το πουλήσει το ’45 στο Νομικό.

«Ο πατέρας μου έγινε φύλακας του εργοστασίου από τη στιγμή που έδωσαν τα χέρια και υπέγραψαν τα χαρτιά. Όταν το πήρε ο Γιώργος Νομικός στις αρχές του '45 άρχισε να το χτίζει. Σε έξι μήνες ήταν έτοιμο. Ξεκίνησε να λειτουργεί στις 26 Ιουνίου χωρίς στέγη!» περιγράφει ο Αντώνης Βάλβης.

Όπως λέει όλα τα εργοστάσια της εποχής κατασκευάζονταν κοντά στη θάλασσα. Έπρεπε να έχουν πρόσβαση σε θαλασσινό νερό για το πλύσιμο της ντομάτας και τη ψύξη των μηχανημάτων.

Μάλιστα το χειμώνα του 1952, στη διάρκεια της κακοκαιρίας, ο χείμαρρος που δημιούργησε η νεροποντή έσπασε την πόρτα της μεγάλης αυλής και μπήκε στο εργοστάσιο. Τα νερά παρέσυραν στη θάλασσα προϊόντα και μηχανήματα, δημιουργώντας όγκους λάσπης στο εργοστάσιο ύψους 2,30 μέτρων.

Οι στακαδόροι κουβαλούσαν τα μηχανήματα στους ώμους

Αλλά και τα μηχανήματα ακολουθούσαν το δικό τους μακρύ δρόμο για να φτάσουν στο εργοστάσιο. Από το λιμάνι και για χιλιόμετρα ταξίδευαν πάνω στα χέρια και στους ώμους των στακαδόρων.

«Ομάδες μανουβραδώρων-στακαδόρων, δημιουργούσαν ξύλινες κατασκευές, τις έδεναν με σχοινιά και όταν το βάρος ήταν χαμηλού ύψους το σήκωναν στους ώμους τους 40-50 άτομα», λέει χαρακτηριστικά.

Μιλώντας για το λουκέτο στο εργοστάσιο λέει πως ο Νομικός αγωνίστηκε να το κρατήσει στο νησί του. «Παρόλ' αυτά, όσο ο τουρισμός αυξανόταν, μειωνόταν η παραγωγή. Σκεφτείτε πάντως ότι τα τελευταία χρόνια πριν κλείσει, για να ενισχύσει τους παραγωγούς του νησιού, πλήρωνε τρεις φορές περισσότερο την τιμή κιλού για την αγορά της ντομάτας».

«Άνοιγα το κουτί με τον πελτέ και ήταν σαν να περνούσε κοπέλα που φορούσε άρωμα»

Ο κύριος Βάλβης δεν ήταν μόνο ο μηχανικός του εργοστασίου. Αλλά ταυτόχρονα και διευθυντής και κυτιοποιός.

«Καταπιανόμουν σχεδόν με όλες τις δουλειές. Κι όταν άνοιγα κανένα κουτί για να δω αν πήγαν όλα εντάξει στο βράσιμο, γύριζαν όλοι το κεφάλι τους. Ήταν σαν να περνούσε μία κοπέλα με δυνατό άρωμα. Την εποχή που οι ντομάτες ήταν αγνές. Χωρίς λιπάσματα παρά μόνο φακή με κριθάρι και φακή, τη λεγόμενη υγρή λίπανση. Θυμάμαι ότι έκοβες τη ντομάτα και δεν έσταζε ούτε σταγόνα κάτω. Την περίφημη άνυδρη κατσαρή ντομάτα της Σαντορίνης. Με τρία κιλά ντομάτα, βγάζαμε ένα κιλό πελτέ, ενώ μία κανονική ντομάτα χρειαζόταν αναλογία εννέα κιλών, για ένα κιλό πελτέ».

Η επιχείρηση εγκατέλειψε οριστικά το νησί το 1981. Όπως λέει ο Αντώνης Βάλβης, μία από τις βασικές αιτίες αποτέλεσε μια αποτυχημένη συμφωνία με τους Άγγλους με αποτέλεσμα να μην προχωρήσουν το εργοστάσιο να μην κάνει ποτέ εξαγωγές. «Κάναμε το λάθος να συμπυκνώσουμε παραπάνω τον πελτέ για να είναι πιο ελαφρύς κατά τη μεταφορά. Το αποτέλεσμα ήταν ότι άλλαξε το χρώμα της ντομάτας και έγινε πιο σκούρο. Οι Άγγλοι νόμιζαν δεν ήταν καλός ο πελτές και η συμφωνία δεν έκλεισε ποτέ. Δεν ήθελαν γεύση. Ήθελαν χρώμα. Μας κόπηκαν τα φτερά και ο Νομικός δεν έστειλε ποτέ ξανά στο εξωτερικό από τη Σαντορίνη. Ίσως ήταν και ένας από τους πιο καθοριστικούς λόγους που οδήγησαν στο κλείσιμο του εργοστασίου το '81…»

Πρόσφατα το παλιό εργοστάσιο τομάτας, Δ. Νομικος, στη Βλυχάδα, έγινε ένα σύγχρονο Βιομηχανικό Μουσείο σκιαγραφώντας τα βήματα μιας βιομηχανικής εποχής που άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της στο νησί.

Ο Άγιος Νείλος του Πειραιά, η Σαντορίνη…και το Καλλιστορώντας!

12 Νοεμβρίου, η Ορθόδοξη εκκλησία τιμάει την μνήμη του Αγ.Ιωάννου του Ελεήμονος και του Αγίου Νείλου του Μυροβλήτου.

Με αφορμή λοιπόν την εορτή του Αγίου Νείλου, σε ανάρτηση στο προφίλ φίλης, πληροφορηθήκαμε ότι πρόσφατα εκδόθηκε ένα βιβλίο με τίτλο: «Ο ιερός ναός Αγίου Νείλου Μυροβλήτου Πειραιώς» υπό την επιμέλεια του εφημέριου του ναού, πατήρ-Δημητρίου Μπάτση.

Με μεγάλη μας χαρά αλλα και εκπληξη διαπιστώσαμε διαβάζοντας το βιβλίο ότι στις σελίδες του αναφέρεται και το «Καλλιστορώντας» καθώς παλαιότερες αναρτήσεις μας για τους Οιάτες του Πειραιά αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Καλλίπολης χρησιμοποιήθηκαν ως διαδικτυακές πηγές για την συλλογή πληροφοριών και συγκεκριμένα τα:

1)                 «Ο “Πειραιώτης” Άγιος Νείλος στην Φοινικιά της Οίας» http://kallistorwntas.blogspot.gr/2011/11/blog-post_12.html

2)                 «Στην “Οία” του Πειραιά»

            http://kallistorwntas.blogspot.gr/2011/06/blog-post_28.html

Ανεξάρτητα όμως από το Καλλιστορώντας και τις αναρτήσεις μας, μέσα στο βιβλίο μαθαίνουμε άγνωστα ιστορικά στοιχεία για τον ναό του Αγ.Νείλου τα οποία σχετίζονται άμεσα με την Σαντορίνη και τους Σαντορινιούς ενορίτες του ναού.

Γνωρίζετε ότι ο ναός του Αγ.Νείλου θεμελιώθηκε από τον τότε Μητροπολίτη Θήρας Γεώργιο Πάτση;

Γνωρίζετε ότι η περιοχή του Αγ.Νείλου ονομάζεται και «Σαντορινέικα» λόγω των πολλών Οιατών που κατοικούν στην περιοχή;

Γνωρίζετε ότι στο ναό για πολλά χρόνια ήταν ιερέας ο Σαντορινιός στην καταγωγή πατήρ-Αντώνιος Βάλβης;Γνωρίζετε ότι με την βοήθεια του εν λόγω ιερέα, το ιερό λείψανο του Αγ.Νείλου κατόπιν εγκρίσεως του Μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ είχε μεταφερθεί στην Σαντορίνη το 2010 για λίγες μέρες προς ευλογία των πιστών; 

Ας τα δούμε αυτούσια όπως αυτά φαίνονται στις σελίδες του βιβλίου!

  

Η θεμελίωση του ιερού ναού του Αγ.Νείλου από τον Μητροπολίτη Θήρας Γεώργιο Πάτση

Η ολιγοήμερα μεταφορά του ιερού λειψάνου του Αγίου στην Σαντορίνη τον Απρίλιο του 2010

και η σχέση των Οιατών με τον Αγ.Νείλο

Τα «Σαντορινέικα του Αγ.Νείλου»

Ως επίλογος, στις λίστες του βιβλίου συναντάμε αρκετά επίθετα Πειραιωτών παλαιότερης και νέας γενιάς με καταγωγή από την Σαντορίνη, κυρίως βέβαια από την Οία, πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στην 90χρονη ιστορία του ναού.

Αληφραγκής

Αναπλιώτης

Βάλβης           

Βαρβαρρήγου

Βλάχου

Βενιέρη

Γαβαλά

Δαμίγου

Ζαράνη

Καραμολέγκος

Κωβαίου

Μανωλέσσος

Μαρκουλή
Μαυρομμάτης

Νομικού

Παγώνης

Παράβαλος

Πλατής

Πιτσικάλης

Ρούσσου

Σαρρής

Σιγάλα

Συρίγος

Φουστέρης

Χάλαρη

 Είναι μεγάλη τιμή η αποδοχή ενός στόχου του Καλλιστορώντας: η γνωριμία και διάχυση της τοπικής ιστορίας. .. Θέλω προσωπικά να συμβάλλω όσο μπορώ περισσότερο στη διαμόρφωση και ευρύτερη ανάδειξη της Σαντορίνης όχι μόνο σαν ένα Ηφαιστείο με την περίφημη «Μινωική έκρηξη του, ούτε βέβαια σαν μία Οία τουριστική με τους «sunsetades» να γεμίζουν τα ρυμίδια της περιοχής  μέχρι το Ηλιοβασίλεμα και αμέσως μετά να εξαφανίζονται με κατεύθυνση τα Φηρά. 

Πρέπει να είμαστε υπερήφανοι για μία άγνωστη πλευρά της,.... Μια άγνωστη Ιστορία της ... Ίσως είμαστε το μοναδικό νησί στην Ελλάδα που μπορεί να συνδυάσει Μια απίστευτη αίσθηση τουριστικής ανάπτυξης, με μία παγκοσμίου φήμη γεωλογίκη ιστορία και μια ξεχωριστά μοναδική ιστορία του νησιού.

Σε αυτή την περίπτωση η διαμόρφωση μιας «Ακαδημίας της Σαντορίνης» βλ: Τα Ψηφιακά αρχεία της Σαντορίνης και ο τρόπος διαχείρισης τους, http://kallistorwntas.blogspot.gr/2013/06/blog-post_26.html

όπως έχω ήδη τονίσει κρίνεται επιτακτική  Η ¨Ακαδημία της Σαντορίνης¨ μπορεί να οδηγήσει το νησί σε μία άκρως ενδιαφέρουσα αλλά και προκλητική συνύπαρξη: του Χθες με το Σήμερα Όχι όμως αποκομμένα το ένα από το άλλο. Σαν μια κλωστή που ενώνει την Ιστορία και τον Πολιτισμό  με τον Τουρισμό και την Προβολή, τη Ζώσα Παράδοση με την άεναη (sic) – ίσως και άναρχη ανάπτυξη της. Τη γνωριμία με την Πέτρα αλλά και την εμπέδωση της σημερινής κατάστασης του νησιού. Τη σχέση Φιλωτέρας με τη Σαντορίνη και τη Θήρα με την Καλλίστη! 

Τα προξενεία στη Σαντορίνη

Τα Προξενεία στη Σαντορίνη

Πηγή : Ματθαίος Μηνδρινός : Θηραϊκά Ανάλεκτα, Εκδ. Ιδρύματος Λουκά και Ευαγγέλου Μπελλώνια

[...]Από τον 17^ο αιώνα λόγω της οικονομικής ανάπτυξης του νησιού διάφορες ξένες χώρες εγκατέστησαν προξενεία στο νησί:

Γαλλία: οι καθολικοί κάτοικοι των Κυκλάδων αμέσως μετά την εγκατάστασή τους, εφρόντισαν να τεθούν υπό την προστασία της Γαλλίας. Οι πρώτοι πρόξενοι της Γαλλίας εμφανίζονται μετά το 1650. Πρώτος Γάλλος Πρόξενος εμφανίζεται ο Σιγάλλας Γιάννακας το 1666 και ο Συρίγος Λοίζος το 1668. Η συμβολή του γαλλικού προξενείου της Σαντορίνης στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη του νησιού είναι σημαντική.

Αγγλία: Το εν λόγω προξενείο φέρεται να λειτουργεί από το 1706 με πρώτο πρόξενο τον Τζαννετάκη Γύζη. Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει στον Γάσπαρη Δελέντα, Άγγλο πρόξενο που διορίσθηκε το 1837. Σύμφωνα με τα γραφόμενα ο Δελέντας στη διάρκεια του 1821 προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες προς την κοινότητα της νήσου  την οποία εδάνεισε με 24.000 τουρκικά γρόσια.

Ρωσία: Η ίδρυση και λειτουργία του τοποθετείται μετά την κατάκτηση των Κυκλάδων από τους Ρώσους. Το έτος 1837  αντιπρόξενος της Ρωσίας στη Σαντορίνη διορίζεται ο Βασίλειος Μαρκεζίνης ο οποίος  προσέφερε σημαντικές αγαθοεργίες όπως είναι η σύσταση της Ελληνικής Σχολής κατά το 1829 η ανέγερση του Λοιμοκαθαρτηρίου ( 1831) του Λεπροκομείου αλλά και η επέκταση εμπορικών σχέσεων μεταξύ δύο πλευρών.

Ολλανδία: Πρώτος Πρόξενος εμφανίζεται ο Ματθαίος Λαγκαδάς το 1727

Αυστρία: Το 1835 εμφανίζεται πρόξενος στην υποδοχή του Όθωνα.

Σουηδία- Νορβηγία: το 1841 εμφανίζεται πρόξενος ο Θ. Άλβης.

Προξενείο Υψηλής Πύλης (οθωμανικό κράτος): Σύμφωνα με δύο έγγραφα περί το 1873 φέρεται να λειτουργεί στη Σαντορίνη το παραπάνω προξενείο με πρόξενο τον Μιχαηλ Γύζη.

Κατά γενική ομολογία η συμβολή των θηραϊκών προξενείων δεν υπήρξε ασήμαντη στην οικονομική και πολιστική ανάπτυξη του νησιού . . [..] Γενικά οι πρόξενοι και αντιπρόξενοι της Σαντορίνης ήταν εντόπιοι την καταγωγή  διορισθέντες με διαφορετικά κριτήρια. [...]

Ιστορικό της καταδρομής στη Σαντορίνη και της εκτέλεσης κατοίκων απ' τους Γερμανούς (Απρίλιος 1944)

Ο λοχαγός Anders Lassen

Έρευνα-Επιμέλεια: Εμμανουήλ Καφούρος 

Πηγή: http://anaskaptontas.blogspot.gr/2013/11/1944.html

   Την άνοιξη του 1944 το Αιγαίο πέλαγος αποτελούσε ένα περιθωριακό θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων στον ευρωπαϊκό χώρο. Οι Γερμανοί εξασφαλίζοντας τον πλήρη έλεγχο του το χειμώνα του 1943, διατηρούσαν υπολογίσιμες φρουρές στις ελληνικές νήσους. Η αγκίστρωση δυνάμεων στον ελληνικό χώρο, εξακολουθούσε να αποτελεί επιδίωξη των συμμαχικών δυνάμεων και για το λόγο αυτόν διατέθηκαν περιορισμένες χερσαίες, εναέριες και ναυτικές δυνάμεις. 

   Το κύριο βάρος στην διακοπή των θαλάσσιων επικοινωνιών του εχθρού θα αναλάμβαναν αεροπλάνα και υποβρύχια, ενώ ειδικές μονάδες θα εκτελούσαν επιδρομές για την παρενόχληση και φθορά των γερμανικών φρουρών. Οι ειδικές μονάδες που διέθετε εκείνη την περίοδο το Γενικό Στρατηγείο Δυνάμεων Μέσης Ανατολής, ήταν η βρετανική Ειδική Μοίρα Σκαφών και ο ελληνικός Ιερός Λόχος που δρούσαν εκ περιτροπής εναλλασσόμενες κάθε 6 με 8 εβδομάδες.

   Τον Απρίλιο αποφασίστηκε η βρετανική Ειδική Μοίρα Σκαφών να εκτελέσει ταυτόχρονα τρεις επιδρομές, στην Θήρα, την Μύκονο, ενώ μια ομάδα θα χτυπούσε στην Ίο και αμέσως μετά στην Αμοργό. Στόχος ήταν η ταυτόχρονη εξουδετέρωση των εχθρικών σταθμών ασυρμάτων και των παρατηρητηρίων που επιτηρούσαν τη ναυσιπλοΐα στην περιοχή.

   Την επιδρομή στη Θήρα ανέλαβαν να εκτελέσουν δύο περίπολοι: η περίπολος με τον κωδικό «Ρ» αποτελούμενη από 2 αξιωματικούς, 6 υπαξιωματικούς, 1 οπλίτη και 1 Έλληνα μεταφραστή, με επικεφαλής τον Δανό έφεδρο Λοχαγό Άντερς Λάσσεν γνωστό για το παράτολμο θάρρος του την ώρα της μάχης και βοηθό περιπολάρχη τον έφεδρο Ανθυπολοχαγό Στέφανο Καζούλλη, Ροδιακής καταγωγής, ο οποίος διακρινόταν για τις σπάνιες ικανότητές του, ήταν δε ιδιαίτερα αγαπητός από τους συναδέλφους του, και η δεύτερη περίπολος με τον κωδικό «Ζ» αποτελούμενη από 1 αξιωματικό, 2 υπαξιωματικούς, 6 οπλίτες με περιπολάρχη τον Υπολοχαγό Μπαλζιλί.

   Σκοπός της πρώτης περιπόλου ήταν η εξουδετέρωση της φρουράς στα Φηρά, και της δεύτερης περιπόλου η εξουδετέρωση της φρουράς στο Ημεροβίγλι και η καταστροφή του ασύρματου ισχυρής εμβέλειας που συνέδεε την επικοινωνία της Αθήνας με την Κρήτη.

   Οι 19 άνδρες ξεκίνησαν την 19η Απριλίου από τον όρμο Μπαλισού των Μικρασιατικών παραλίων με δυο καίκια, τις ημιολίες LS1 και LS2 και με ενδιάμεσους σταθμούς για τη νησίδα Σειρήνα (Σύρνα), την νησίδα Άνυδρο, σε ακτή του Μέσα Βουνού στην Σαντορίνη και τη Νέα Καμένη.

   Τη νύχτα της 22ας προς 23ης Απριλίου, οι επιδρομείς αποβιβάστηκαν στην περιοχή Κουλούμπος πλησίον του εορτάζοντος ναού του Αγίου Γεωργίου (του Ξεχρεωτή), ενώ τα σκάφη κατέφυγαν στις νησίδες Χριστιανά. Οι επιδρομείς κατευθυνθήκαν και κρύφτηκαν στη σπηλιά της Μαμμής, έξω από τον Βουρβούλο. Κατά τα μεσάνυχτα ο Λάσσεν με τον Καζούλλη ήλθαν σε επαφή με χωρικούς και με τον πρόεδρο της Κοινότητας, ζητώντας πληροφορίες σχετικές με την φρουρά κατοχής.

   Στη διάρκεια της 23ης Απριλίου ο Καζούλης με πολιτική περιβολή πήγε στα Φηρά προκειμένου να ενημερωθεί πληρέστερα για την εχθρική φρουρά η οποία βρισκόταν στον πρώτο όροφο του κτηρίου του παραρτήματος της τράπεζας Αθηνών ενώ σε άλλο κτήριο διέμεινε ο διοικητής με τον υπασπιστή του.

   Βάσει των πληροφοριών, ο Λάσσεν διαίρεσε τη δύναμη του, προκειμένου να εκτελεστούν τρεις ταυτόχρονες κρούσεις. Ο ίδιος με τον Καζούλλη και 12 άνδρες θα προσέβαλε την τράπεζα, ο Λοχίας Χέντερσον θα προσπαθούσε να φονεύσει το διοικητή και ο υπολοχαγός Μπαλζιλί θα αναλάμβανε το σταθμό στο Ημεροβίγλι. Ως ώρα κρούσης ορίσθηκε η 00:45 της 24ης Απριλίου.

   Οι επιδρομείς ξεκίνησαν την πορεία τους προς τα Φηρά ακολουθώντας τους συμπατριώτες μας οδηγούς. Ο κύριος στόχος ήταν η τράπεζα. Διαιρέθηκαν σε δυο υποομάδες η πρώτη με επικεφαλής τον Λοχαγό Λάσσεν και η δεύτερη με επικεφαλής τον Ανθυπολοχαγό Καζούλλη, με στόχο η πρώτη να εξουδετερώσει τον σκοπό που υπήρχε στην μπροστινή πόρτα και να εισβάλλει στο κτήριο και η δεύτερη να εισβάλλει την κατάλληλη στιγμή από την πίσω πόρτα.

   Παρά την ανησυχία των σκυλιών που αντελήφθησαν την προσέγγιση των επιδρομέων, ο σκοπός δεν ανέδειξε κανένα σημάδι ανησυχίας και αφού τον εξουδετέρωσαν, έριξαν χειροβομβίδες στο εσωτερικό του κτηρίου και αμέσως μετά εισήλθαν σε αυτό. Οι άνδρες της φρουράς αντέδρασαν και τότε άρχισε καταιγισμός πυρών εκατέρωθεν, στο μεταξύ εισέρχεται στο κτήριο ο Καζούλλης με την ομάδα του. Μέσα στη γενική σύγχυση και το σκοτάδι που επικρατούσε τραυματίζεται θανάσιμα ο Καζούλλης καθώς και ο Λοχίας του υγειονομικού Κινγκστον. Ωστόσο από την άλλη πλευρά οι απώλειες ανήλθαν σε 12 νεκρούς και 11 τραυματίες.

   Περί τις 02:45 0 Λάσσεν αφού εκτίμησε ότι άπαντες οι αντίπαλοι του είχαν εξουδετερωθεί έδωσε το σήμα της αποχωρήσεως. Παράλληλα γίνεται και η επίθεση στο σταθμό του ασυρμάτου στην οικία του Ερμήλου Μπελλώνια στο Ημεροβίγλι με απόλυτη επιτυχία σε αντίθεση με το διοικητήριο , όπου ο Γερμανός διοικητής μαζί με τους υπόλοιπους αντιλήφθηκε την επιδρομή και απομακρύνθηκε τροχάδην από το διοικητήριο.

   Στο κτήριο του ασυρμάτου, αιφνιδίασαν τους 8 Γερμανούς της φρουράς τους οποίους φίμωσαν και αιχμαλώτισαν. Η κεραία του ασυρμάτου κόβεται από χέρια Βουρβουλιανών πατριωτών, ενώ για την ολοσχερή καταστροφή του ασυρμάτου τοποθετήθηκαν παντού στο χώρο ωρολογιακές βόμβες.

-Προσοχή συνιστούν οι Εγγλέζοι. Κανείς δεν πρέπει να πλησιάσει το κτήριο. 

Η πείνα όμως και τα παιδιά που πεθαίνουν, δεν ακούνε συστάσεις, η ελπίδα ότι θα βρουν τροφοδοσίες των Γερμανών, ότι για λίγο θα ξεγελάσουν την πείνα τους στέκεται μοιραίο…Έκρηξη!!!!! Κρότος εκκωφαντικός. Κορμιά θαμμένα κάτω από τα ερείπια, σάρκες λιωμένες πάνω στα χαλάσματα, η οικία του Ερμήλου Μπελλώνια κατέρρευσε και βρήκαν σε αυτή το θάνατο 13 συμπατριώτες μας, ενώ αρκετοί υπήρξαν και οι τραυματίες.

   Στη συνέχεια οι ομάδες των επιδρομέων ενώνονται και κρύβονται προσωρινά στο «καμαρί της Νικολίνας» έξω από τα Φηρά και στη συνέχεια τους παραλαμβάνουν τα σκάφη που στο μεταξύ ήλθαν από τα Χριστιανά παίρνοντας μαζί τους και ορισμένους από τους Θηραίους συνεργάτες τους για τον φόβο των αντιποίνων.

   Την επόμενη μέρα επακολούθησε άφιξη μεγάλου αριθμού Γερμανών, του τάγματος των SS που ήταν αποφασισμένοι για όλα. Το τάγμα του θανάτου πληροφορήθηκε ότι οι οδηγοί των Κομάντος ήταν κάτοικοι του Βουρβούλου. Στο Βουρβούλο ανησυχούν, ο φόβος και η αγωνία του θανάτου πλανιέται πάνω από το χωριό. Οι Γερμανοί δε θα αφήσουν χωρίς αντίποινα τους ηρωικούς κατοίκους του. Η Γερμανική κτηνωδία δε θα αργήσει να ξεσπάσει. 29η Απριλίου. Οι Γερμανοί κυκλώνουν το χωριό, δεκάδες μουλάρια φορτωμένα βενζίνη πορεύονται προς αυτό – θα το κάψουν. Μαζεύουν όλους τους άντρες από 14 χρονών και τους οδηγούν στο χωράφι του Χαλάση. Οι Γερμανοί απειλούν. Θα σκοτώσουν τους άντρες και θα κάψουν το χωριό. Οι στιγμές είναι κρίσιμες. Το τέλος του χωριού πλησιάζει. Σε λίγο τίποτα δε θα υπάρχει όρθιο, όλοι οι άντρες θα είναι νεκροί και τα σπίτια καμένα. 

"Εμείς δεν φταίμε λένε πολλοί, αυτοί φταίνε"…

Νικήτας Χάλαρης – πρόεδρος του χωριού,

Δημήτρης Δαμίγος – στη σπηλιά της μάνας του κρυβόντουσαν οι Άγγλοι,

Μάρκος Σιγάλας – ο αγροφύλακας του χωριού,

Αντώνης Καφούρος και Μιχάλης Δρακουτός – είχαν συμμετοχή στο σαμποτάζ,

Νικόλαος Δαμίγος – πιάστηκε αντί άλλου, επειδή υπήρχε συνωνυμία.

Τους βάζουν στη γραμμή και κατηφορίζουν. Τα παλικάρια γνωρίζουν τη συνέχεια. Αγκαλιάζονται στο δρόμο. Κάποιος φωνάζει ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΔΑ.

Άγριο ξύλο από τους Γερμανούς. Στήσιμο στον τοίχο. Σε λίγο πλησιάζει το τέλος.

   Ο Δημήτρης ζητά μια τελευταία επιθυμία. Να δει τη μάνα του, θέλει την ευχή της για το μεγάλο ταξίδι. Ο Γερμανός αξιωματικός αρνείται. Ο Δημήτρης φωνάζοντας τη μάνα του παίρνει κάτω τον κάμπο. Ένας Γερμανός στρατιώτης τρέχει ξοπίσω του. Αυτό εμποδίζει τους άλλους να χρησιμοποιήσουν τα όπλα τους. Μια σφαίρα όμως τον βρίσκει στον καρπό του χεριού και τον τραυματίζει.

   Ο Μιχάλης εκμεταλλευόμενος την σύγχυση που δημιουργήθηκε, το σκάει ανηφορίζοντας προς το χωριό. Η ελπίδα, η λαχτάρα της σωτηρίας βάζει φτερά στα πόδια του. Οι Γερμανοί βρίζοντας και απειλώντας, βάζουν εκπαιδευμένα σκυλιά να βρουν τους 2 φυγάδες.

   Ο Δημήτρης από λάθος εκτίμηση, αντί να φύγει προς τον Κουλούμπο κρύβεται σε μια μισοαδειανή στέρνα κοντά στο χωριό του. Οι Γερμανοί τον βρίσκουν γιατί το αίμα που έτρεχε από το χέρι του, βοήθησε τα σκυλιά να τον ανακαλύψουν.

   Χωρίς χρονοτριβή η βαρβαρότητα του Γ΄ Ράιχ ξεσπά πάνω του. Με κτηνώδη βία τον τραβούν ανάσκελα από τα πόδια. Τον κτυπούν. Τον λογχίζουν. Του αποκόπτουν τα γεννητικά όργανα. Σαράντα μόλις μέτρα από τη στέρνα η διάρκεια της μαρτυρικής πορείας και το ηρωικό παλικάρι αφήνει την τελευταία πνοή του.

   Ο Μιχάλης διώκεται και αυτός. Να ξεφύγει από το χωριό δε μπορεί, γιατί είναι κυκλωμένο. Καταφέρνει και κρύβεται σε ένα πεζούλι με αψιθιές. Τα σκυλιά των Γερμανών φθάνουν ακριβώς δίπλα του. Δεν τον βρίσκουν. Η έντονη μυρωδιά της αψιθιάς δεν επιτρέπει στα σκυλιά να τον ανακαλύψουν.

   Εξαγριωμένοι οι Γερμανοί γυρνάνε στον τόπο που βρίσκονται οι άλλοι. Οι ριπές των πολυβόλων ολοκληρώνουν το απεχθές ανοσιούργημα.

Έρευνα-Επιμέλεια: Εμμανουήλ Καφούρος