Οι Παναγιές της Οίας.....

1. Παναγιά η «Πλατσανή»
Ο καθεδρικός ενοριακός ναός της Οίας στην κεντρική πλατεία του χωριού, πανηγυρίζει του Ακάθιστου Ύμνου, δηλαδή το πέμπτο και τελευταίο Σάββατο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (24 στροφές σε ελληνική αλφαβητική ακροστιχίδα, όπου η κάθε μια ξεκινά με το αντίστοιχο κατά σειρά ελληνικό γράμμα κι εξιστορεί τα γεγονότα της Θεοτόκου από τον Ευαγγελισμό μέχρι την Υπαπαντή). Ο ναός χτίστηκε το 1965 λόγω καταστροφής του παλαιού από τον σεισμό του 1956. Η εικόνα βρέθηκε από Οιάτη ψαρά να επιπλέει στη θάλασσα κι από τον ήχο «πλατς-πλατς» που έκαναν τα κύματα πάνω στο ξύλο καθώς η εικόνα επέπλεε στην επιφάνεια της θάλασσας πήρε την ονομασία «Παναγιά η Πλατσανή». Η προφορική παράδοση λέει ότι ο πρώτος ναός (ο παλιός ναός) χτίστηκε στο Γουλά μετά από όνειρο που είδε ο ίδιος ψαράς στον ύπνο του αρκετές μέρες μετά την εύρεση της εικόνας όπου η Παναγία του επιδείκνυε το σημείο διότι «επιθυμία Της ήταν η εκκλησία που θα χτιζόταν για να τη στεγάσει να βλέπει προς την Κρήτη επειδή η εικόνα προερχόταν από κατεστραμμένη εκκλησία της Κρήτης που είχαν κάψει οι Τούρκοι και οι ντόπιοι για να σώσουν την εικόνα την πέταξαν στη θάλασσα ώσπου τα κύματα την έφεραν στο γιαλό της Οίας».

2. Παναγιά η «Πλατσανή» ο παλιός ναός
Χτισμένος στην περιοχή Γουλάς στην πλευρά της Καλντέρας όπου βρίσκεται το κάστρο της Οίας (σημείο που συγκεντρώνει πλήθος κόσμου λόγω του ηλιοβασιλέματος) κι δεν λειτουργεί πλέον

3. «Κυραπαναγιά» (Παναγιά η «Μαρμαρινή Χοχλιδού»)
Εξωκλήσι, βρίσκεται στην περιοχή Παράδεισος Μπαξέδων στο δρόμο προς την περιοχή Κολούμπο και πανηγυρίζει 8 Σεπτεμβρίου στο Γενέθλιο της Θεοτόκου. Επειδή το πάτωμα είναι στρωμένο με βότσαλα (στη τοπική διάλεκτο «χοχλίδια») την αποκαλούν Χοχλιδού και επειδή το τέμπλο της είναι από μάρμαρο την αποκαλούν και Μαρμαρινή.

4. Παναγιά το «Μετόχι»
Ανήκει στην Ιερά Μονή Χοζοβιώτισσας Αμοργού για αυτό κι αποκαλείται Μετόχι. Βρίσκεται στο κέντρο της Οίας, στην περιοχή Λότζα και πανηγυρίζει 21 Νοεμβρίου των Εισοδίων της Θεοτόκου

5. Παναγιά η «Κοίμηση»
Βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του Αγ.Γεωργίου και πανηγυρίζει 15 Αυγούστου της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

6. Παναγιά η «Κοίμηση»
Βρίσκεται στον οικισμό της Φοινικιάς και πανηγυρίζει 15 Αυγούστου της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Οι Οιάτες για να «ξεχωρίζουν» τους δύο ναούς έχουν δώσει άτυπα τα προσωνύμια «Παναγιά η μέσα» (του Αγ.Γεωργίου) και «Παναγιά η έξω» (της Φοινικιάς) όπου οι λέξεις «μέσα» και «έξω» σχετίζονται με την απόσταση.

7. Παναγιά η «Μαρουλιανή»
Βρίσκεται στον οικισμό της Φοινικιάς και πανηγυρίζει 2 Φεβρουαρίου της Υπαπαντής

8. Παναγιά η «Ευαγγελίστρια» ή αλλιώς «Ευαγγελισμός»
Εξωκλήσι, βρίσκεται στον οικισμό της Φοινικιάς και πανηγυρίζει 25 Μαρτίου του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου

9. «Παναϊδάκι»
Μικρό εκκλησάκι (για αυτό πήρε και αυτή τη ονομασία), βρίσκεται στην περιοχή Λότζα στην πλευρά της Καλντέρας, παραπλεύρως του ναού του Αγ. Χαραλάμπου και εορτάζει 15 Αυγούστου της Κοιμήσεως της Θεοτόκου

10. Παναγιά «του Αγγελάκη»
Εξωκλήσι, βρίσκεται στον οικισμό του Θόλου και εορτάζει 15 Αυγούστου της Κοιμήσεως. Πήρε την ονομασία από τον αρχικό κτήτορα της εκκλησίας που είχε το ομώνυμο όνομα

11. Ζωοδόχος Πηγή
Βρίσκεται στην περιοχή Γουλά στην πλευρά της Καλντέρας αλλά είναι κατεστραμμένος κι δεν λειτουργεί. Πανηγύριζε της Ζωοδόχου Πηγής δηλαδή το Σάββατο της Διακαινησίμου. Το προσωνύμιο οφείλεται στην εύρεση του αγιάσματος της Παναγίας στην Κωνσταντινούπολη από τον Λέοντα (457-474 μ.Χ.) όπου μια φωνή του υπέδειξε την πηγή με το θαυματουργό νερό και κατόπιν εκεί έχτισε εκκλησία για τη Θεοτόκο την οποία ονόμασε «Ζωοδόχος Πηγή» δηλαδή «πηγή της ζωής» από όπου έμεινε το προσωνύμιο και καθιερώθηκε ως εορτή της Ορθοδοξίας με το πέρασμα των αιώνων. Το άγιασμα έμεινε ως το αγίασμα του «Μπαλουκλί» (τούρκικα: balik= ψάρι) γιατί οι θρύλοι λένε πως τα 7 ψάρια μέσα στη δεξαμενή, είναι αυτά που έπεσαν από το τηγάνι ενός καλόγηρου την ημέρα της αλώσεως της Πόλης (23 Μαίου 1453)

από την Μ.Λ.