Το «Κολλυβοσάββατο των Αγ. Θεοδώρων» στην Οία

Η εκκλησία των Αγ.Θεοδώρων στην Οία

Σε παλαιότερο κείμενο http://kallistorwntas.blogspot.gr/2014/06/blog-post_4.html είχαμε αναφερθεί στην λαϊκή τοπική παράδοση της Οίας για «τα Χρυσά Κόλλυβα»  ή αλλιώς για τα κόλλυβα της Πεντηκοστής υπέρ αναπαύσεως των κεκοιμημένων.

Το πρώτο Σαββάτο της Μεγάλης Σαρακοστής, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμάει τους Αγ. Θεοδώρους: τον Θεόδωρο τον Τήρωνα και τον Θεόδωρο τον Στρατηλάτη και συγκεκριμένα την «ανάμνηση του θαύματος των κολλύβων του Αγ.Θεοδώρου του Τήρωνα».

Ο Ιουλιανός ο παραβάτης -παγανιστής Ρωμαίος Αυτοκράτορας- θέλησε να «μολύνει» τους χριστιανούς υπηκόους διατάζοντας κρυφά την Καθαρά Εβδομάδα (σ.σ. η πρώτη βδομάδα της Σαρακοστής ξεκινώντας από την Καθαρά Δευτέρα) όλες οι τροφές στην αγορά να ραντισθούν με αίματα ειδωλολατρικών θυσιών. Ο Αγ. Θεόδωρος φανερώθηκε στον ύπνο του τότε Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και του παρήγγειλε να ενημερωθούν όλοι οι χριστιανοί ώστε να μην αγοράσουν τρόφιμα και να αναπληρώσουν την τροφή τους βράζοντας κόλλυβα. Έτσι ματαιώθηκε ο σκοπός του ειδωλολάτρη αυτοκράτορα και το Σάββατο ο λαός απέδωσε ευχαριστίες στον Άγιο. Από τότε, η Εκκλησία τελεί την ανάμνηση αυτού του γεγονότος σε δόξα Θεού και τιμή στον Αγ.Θεόδωρο.

Να ξεκαθαρίσουμε λοιπόν το εξής:

Το Σάββατο των Αγ.Θεοδώρων που τιμάται η ανάμνηση του θαύματος των κολλύβων ΔΕΝ είναι Ψυχοσάββατο!

Τα επίσημα Ψυχοσάββατα της Ορθόδοξης Εκκλησίας υπέρ αναπαύσεως της ψυχής των κεκοιμημένων είναι δύο:

α) Το Σαββάτο πριν την Κυριακή της Αποκρέω, το λεγόμενο ως «Σαββάτο των Ψυχών»

β) το Σαββάτο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής, τα λεγόμενα και «Χρυσά Κόλλυβα της Πεντηκοστής».

Το Σάββατο των Αγ. Θεοδώρων που εορτάζουμε αύριο, οι νοικοκυρές προσφέρουν λοιπόν τα κόλλυβα εις ανάμνηση του θαύματος που έκανε ο Άγιος και ΟΧΙ προς χάριν των κεκοιμημένων όπως λανθασμένα έχει επικρατήσει ως αντίληψη!  Φυσικά και δεν απαγορεύεται η όποια επιμνημόσυνη δέηση για την ανάπαυση των ψυχών, απλά διευκρινίζουμε την σημασία και το νόημα των εν λόγων κολλύβων.

Η λαϊκή τοπική παράδοση της Οίας αναφέρει λοιπόν ότι το «Κολλυβοσάββατο των Αγ.Θεοδώρων» (έτσι το λένε στην Οία) οι νοικοκυρές της Οίας έκαναν τα κόλλυβα με σκοπό υπέρ υγείας και βοηθείας των οικογενειών τους. Ήταν τα κόλλυβα…των ζωντανών!!  Έφτιαχναν δηλαδή τα κόλλυβα για να τιμήσουν την ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, όπου μέσω αυτών (των κολλύβων) ζητούσαν από τον Άγιο να είναι πάντα βοηθός και προστάτης των οικογενειών τους, όπως βοήθησε τότε και τους χριστιανούς να μην μολυνθούν από τις ειδωλολατρικές τροφές του Ιουλιανού. Για αυτό και τα κόλλυβα που έφτιαχναν δεν ήταν «στολισμένα» όπως είναι τα κλασσικά κόλλυβα για τους νεκρούς, αλλά ανάμεικτα τα υλικά σαν γεύμα, συμβολίζοντας έτσι το γεύμα από κόλλυβα που έφαγαν οι χριστιανοί κατ’ εντολή του Αγ.Θεοδώρου.  

Τα κόλλυβα ως «γεύμα» εις ανάμνηση του θαύματος

Πήγαιναν λοιπόν το πιατάκι με τα κόλλυβα το πρωί του Σαββάτου στην εκκλησία των Αγ.Θεοδώρων μαζί με το χαρτί των ονομάτων των οικείων τους και οι ιερείς τελούσαν δέηση υπέρ υγείας, αλλά όσες ήθελαν τελούσαν και τρισάγιο ιδιαίτερο για ανάπαυση των κεκοιμημένων τους.

Αυτό όμως που έχει μια ιδιάζουσα θέση στη λαϊκή τοπική παράδοση της Οίας και είναι συνδεδεμένο με το Σάββατο των Αγ.Θεοδώρων ήταν η αποκατάσταση των ανύπαντρων κορασίδων!

Οι ανύπαντρες έπαιρναν 3 σπυριά («τρία» τα πρόσωπα της Αγ.Τριάδας) από τα «διαβασμένα» κόλλυβα, τα τύλιγαν σε ένα κομμάτι άσπρο ύφασμα που το έδεναν με κόκκινη κλωστή σχηματίζοντας το σχήμα του Σταυρού σε μορφή φυλαχτού και τα έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους τρία συνεχόμενα βράδια.

Το «φυλαχτό» που έφτιαχναν εσωκλείοντας μέσα τα 3 σπυριά

για να το βάλουν κάτω από το μαξιλάρι τους

ώστε να ονειρευτούν τον μέλλοντα σύζυγο τους

Πίστευαν ότι όπως ο Αγ.Θεόδωρος φανερώθηκε στον ύπνο του τότε Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και του παρήγγειλε να ενημερωθούν οι χριστιανοί για το σκοπό του Ιουλιανού, έτσι θα φανερωθεί και στον δικό τους ύπνο και θα τους δείξει ποιο παλικάρι θα παντρευτούν! Πριν λοιπόν κοιμηθούν το βράδυ του Σαββάτου, και αφού έκαναν την προσευχή τους έλεγαν το παρακάτω στιχάκι με την προσμονή να ονειρευτούν τον μέλλοντα σύζυγο….

«Άγιε μου Θεόδωρε,

Θόδωρε συνόδωρε,

που τον κόσμο βοηθάς,

και τις τύχες συναντάς,

εκεί στην έρημο που πας,

άμα δεις και τη δική μου,

να τη γλυκοχαιρετάς!!».

Ίσως στις μέρες μας, κάποιες νοικοκυρές στην Οία να φτιάχνουν ακόμη κόλλυβα το Σάββατο των Αγ.Θεοδώρων υπέρ υγείας και βοηθείας των οικείων τους, όπως έκαναν οι γιαγιάδες και οι προγιαγιάδες τους. Ίσως όμως και να έχει ξεχαστεί αυτή η παράδοση με το πέρασμα των χρόνων.

Αυτό όμως που μας έκανε ευχάριστη εντύπωση, είναι ότι πληροφορηθήκαμε πως εξακολουθούν να φτιάχνουν κόλλυβα υπέρ υγείας…οι Οιάτες του Πειραιά!  οι οποίοι  με την εγκατάσταση τους στο μεγάλο λιμάνι πήραν μαζί με τις αποσκευές τους τα έθιμα, τις παραδόσεις, τις συνήθειες τους κρατώντας τα καλά φυλαγμένα στην καρδιά τους με τα οποία γαλούχησαν τα παιδιά και τα εγγόνια τους.  

Κάθε χρόνο λοιπόν, το πρωί του Σαββάτου των Αγ.Θεοδώρων, πηγαίνουν στις ενορίες τους στον Πειραιά κόλλυβα όπου διαβάζουν δέηση υπέρ υγείας των οικογενειών τους.  Και μάλιστα επειδή το εν λόγω έθιμο είναι παράδοση και σε άλλα νησιά του Αιγαίου, οι νησιώτες του Πειραιά -όχι μόνο οι Οιάτες- τελούν τις δεήσεις, καθώς πλέον το έθιμο αυτό έχει ενσωματωθεί στα θρησκευτικά δρώμενα της πόλης.

Αν λοιπόν, όσοι μένετε στην Αθήνα, βρεθείτε το Σαββάτο το πρωί σε κάποια από τις εκκλησίες του Πειραιά,

-ιδίως της Καλλίπολης- και συναντήσετε Οιάτες ή γενικότερα νησιώτες που θα σας δώσουν κόλλυβα, μην διστάσετε να τα πάρετε!

Θυμηθείτε μόνο, ότι δεν πρέπει να τους πείτε «ο Θεός ‘σχωρές τις ψυχές των δικών σας» αλλά…

«Χρόνια σας πολλά! Να είστε καλά με υγεία και χαρά και του χρόνου να εορτάσετε!».

Χρόνια πολλά λοιπόν και καλή Σαρακοστή!!!!