Ο Θηραϊκός Όρθρος του Χθες … στο Σήμερα,

 Ο ήχος των γαιδουριών … ο ήχος των ανθρώπων .. Οι σκάλες των Φηρών, οι μορφές αγνές, δημιουργικές, πονεμένες αλλά γεμάτες Ηρεμία….

Οι καταστροφές από το σεισμό  του 1956 ακόμα εκεί … Να θυμίζουν το χθες… Να προσμένουν το αύριο ….

Οι κάναβες και τα υπόσκαφα που μυρίζουν Μνήμες Ανθρώπων ..Ζωντανές

Οι Τουρίστες  έξω από την νέα ορθόδοξη Μητρόπολη των Φηρών, την Παναγιά του Μπελλώνια,  Οι αποτυπώσεις του σκηνοθέτη ξέχωρες.. Η Εικόνα της Παναγιάς και ο Σεβασμός των πρώτων σύγχρονων τουριστών .   «Παρακαλούμε ενισχύσατε δια την αποπεράτωσιν της εκκλησίας»…. Εικόνες του Γυαλού των Φηρών… Ενός Γυαλού άγνωστου για  όλους μας … Ενός από τους δύο βασικούς όρμους «Μετάβασης» της Ιστορίας….

Η Ξεβάρεση των Καμπανάδων στη συνέχεια να δώσει έναν άλλο τόνο .. Εορταστικό.. Σε συνδυασμό με την περιφόρα μίας εικόνας…δεν θα μπορούσε να λείπει και η «Πανήγυρη» , φάβα πιθανόν,  Η Πρώην Αγροτική Τράπεζα  και οι μορφές αναλλοίωτες,

Και ξαφνικά μέρος της ιστορίας της Θηραϊκής Ντομάτας, το Εργοστάσιο του Νομικού , ο πολτός «Αββίς και οι απίστευτες ποσότητες ντομάτας ή πελτέ έτοιμες σε κάποια προβλήτα για το ταξίδι τους….

Από την άλλη πλευρά, τα Ορυχεία, βασικός Πυλώνας στήριξης της Θηραϊκής Οικονομίας για περίπου ένα αιώνα…Οι ορυχοεργάτες…στα έγκατα της γης τους για εκείνους, για το Αύριο …για τη Σαντορίνη… Θα έπρεπε να είναι προσεχτικοί μα και συνάμα γρήγοροι .. μην βρεθούν κι αυτοί για να «στεριώσει» …η γη …

Η Ελαφρόπετρα έτοιμη για το δικό της δρόμο… Σάμπως η διώρυγα του Σουέζ δεν έχει στα τοιχώματά της θηραϊκή γη;  Πρόσωπα αναλλοίωτα στο χρόνο …σκληρά αλλά αγνά.. Πρόσωπα που ζουν ακόμα και χρειάζεται να τα ακούσουμε….

Και πάλι η περιφόρα της Εικόνας… σαν μία άλλη παράλληλη διάσταση της Σαντορίνης.

Χαμηλωμένες ματιές… που δεν νοούνται το αύριο του τουρισμού παρά μόνο το σήμερα το δικό τους …

Ο Καθαρισμός του «φάβα» αναγκαίος για όλες τις γενιές…

Η Αγροτική Τράπεζα άνοιξε… Μια νέα μορφή ανάπτυξης….

Το αγροτικό τοπίο της Σαντορίνης …αγνό …ηφαιστειακό … αλλά σε μία διαδικασία αλλαγής…

Μα είναι αυτή η Σαντορίνη; ; ; Μα υπήρχαν τόοσα πολλά αμπέλια …; ; Και τώρα ; ; ;

Το Άλεσμα της Γης … και το Παιχνίδι των Γαιδάρων…

Η άνοδος και η κάθοδος στο Γυαλό … Ο Δρόμος δύσκολος μα και συνάμα συναρπαστικός …

Η Ζωή του Γυαλού των Φηρών… Μια άλλη Σαντορίνη …

Από τη μία οιμουλαράδες… και από την άλλη οι Φορτοεκφορτωτές-Λεμβούχοι …

Ένα πλάνο σημαδιακό : Η Παρουσίαση του Φάβα   … Η Ευλογία της Πανήγυρης ….

Και ο ίδιος ήχος … Για να κλείσει η Ιστορία από εκεί που Άρχισε…

Και ο Κύκλος της Ιστορίας ξεκινάει .. Σαν έναν άλλο μύθο…

Οφείλω να ομολογήσω ότι μετά από πολλά χρόνια, ουσιαστικά σε μία χρονική στιγμή που μπορούσα να το καταλάβω,  είδα τον «Θηραϊκό Όρθρο» , βράδυ στο Καμάρι από ένα αντίγραφο της Αρτεμίας Αργυρού πριν καν δημοσιευτεί στο Ιντερνετ. … Και ξαφνικά σαν τον Μίτο της Ιστορίας ο Χρόνος περιπλέκεται  και ο τόπος με οδηγεί στον Πύργο όπου γνωρίζω την κόρη  της πολυαγαπημένης μου Κάκης Νούσια Λαγκαδά την δρ. Τόνια Νούσια. Η Κάκη  μια γυναίκα αρχόντισσα γεμάτη Αγάπη, Ήθος, Μεράκι, Εξαιρετική Προσωπικότητα, Αστείρευτο κέφι, Γλέντι, Χορο, Έγνοια για τη Σαντορίνη  (και λίγα λέω) σε συνδυασμό με την ιδιαίτερα σημαντική παρουσία του Αντώνη Κονταράτου στην προσωπική μου ζωή, είναι οι δύο βασικές Ψυχές του Πύργου που εγώ από το Μεγαλοχώρι δεν μπορώ να ξεχάσω…

Η Τόνια όμως με τη σειρά της, παρουσιάζοντας μου την ιδιαίτερα σημαντική οικογένεια της και φυσικά τον Άγνωστο σε πολλούς Φωτογράφο, - και όχι μόνο, Αντώνη Λαγκαδά,  μου κέντρισε το ενδιαφέρον μία από τις εκπλήξεις που ετοίμαζε.  Η προσωπική της ενασχόληση  με την ταινία του  «Θηραϊκού Όρθρου», από πλευράς όμως έρευνας.  Συγκεκριμένα, σε πείσμα των καιρών, δημιούργησε  την  έκθεση "Σκηνές από το πρόσφατο παρελθόν:Γη παραγωγή και κοινωνία στη Σαντορίνη του 1960",  βασισμένη πάνω στον «Θηραϊκό Όρθρο», εμπλουτισμένη με φωτογραφικό υλικό τόσο του Αντώνη Λαγκαδά, όσο και των Ασπασία Αλεξανδρή, Κλέαρχου Καπούτση, Ζωής Χατζηγιαννάκη, Γιάννη Αργυρού, Μανώλη Λυγνού, Νίκου Μπελαβίλα, Γιάννη Χρυσού, Ειρήνη Πρέκα- Φαρισσαίου κ.α., στο χώρο "Κasteli 1663" στην είσοδο του Μεσαιωνικου Καστελιού του Πύργου το καλοκαίρι του 2014.
Στο εισαγωγικό κείμενο της έκθεσης αυτής αναφερόταν τα εξής : "Μέσα από τη βίαια αντιπαράθεση εικόνων και ήχων επιχειρούν να ξυπνήσουν τον θεατή και να του αποκαλύψουν τους παράγοντες οικονομικής εκμετάλλευσης, να κατακρίνουν τον ανερχόμενο δουλικό τουρισμό και να σχολιάσουν το ρόλο της εκκλησίας στις ζωές των ανθρώπων του νησιού. Οι αγρότες πασχίζουν να καλλιεργήσουν τη γη με πρωτόγονες μεθόδους, περιμένουν με αγωνία ένα δάνειο από την τράπεζα αλλά και τον έλεγχο της παραγωγής της φάβας από τον εκτιμητή, ενώ από την άλλη οι ξένοι τουρίστες εισβάλλουν στο νησί ...[...]Βασισμένη στην ταινία "Θηραϊκός Όρθρος" η έκθεση εστιάζει σε πτυχές της κοινωνικής ιστορίας του νησιού και καταδεικνύει τις μεταφορτώσεις του αγροτικού τοπίου και τις σχέσεισ του με τον πολιτισμό και την καθημερινότητα των κατοίκων του . με αφορμή εννέα σκηνές της ταινίας που αποτελούνκαι τις θεματικές ενότητες της έκθεσης, το παρελθόν και το παρόν συνδέονται μέσα από κείμενα και εικόνες". 

Η συνέχεια της έκθεσης  είχε και ομιλητές του Χθες και του Σήμερα, βασισμένοι σε μία ταινία Σταθμό. «…Ο Θηραϊκός Όρθρος γυρίστηκε στη Σαντορίνη το καλοκαίρι του 1967, στην έναρξη της δικτατορίας. Είναι ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους του οποίου η ιδιαίτερη σκηνοθεσία των Σταύρο Τορνέ και Κώστα Σφήκα, το τολμηρό μοντάζ του Πάνου Παπακυριακόπουλου και η απρόσμενη μουσική επένδυση  δημιουργούν περισσότερο ένα καλλιτεχνικό φιλμ και όχι ένα συνηθισμένο λαογραφικό ντοκιμαντέρ κατά τα πρότυπα της περιόδου, χωρίς βέβαια να υποτιμάμε και την ξεκάθαρη καταγγελτική πολιτική θέση που παίρνουν οι δημιουργοί. Η κατακερματισμένη Ελλάδα ανάγεται ιδανικά στο κατεστραμμένο και παρατημένο δομικό περιβάλλον της Θήρας από τον σεισμό των 7,8 ρίχτερ του 1956. Ο αγροτικός πληθυσμός είναι μόνος του στη τύχη του, σαν τους ιθαγενείς που θαμπώνονται με τα καθρεφτάκια, ενώ μόλις αρχίζει το ελληνικό όνειρο της τουριστικής ανάπτυξης»

Νομίζω ότι ήρθε η ώρα η ιδιαίτερα Προσεχτική Προσπάθεια ανάδειξης μέρους της σύγχρονης ιστορίας του 20ου αιώνα στη Σαντορίνη, να αναδειχτεί ακόμα περισσότερο. Η κ. Νούσσια, μου παραχώρησε τη δυνατότητα ανάδειξης και διαχείρισης αυτού του υλικού και  γι αυτό την ευχαριστώ θερμά. Η με ακρίβεια ερευνητική δουλειά της Τόνιας υποδεικνύει την ιδιαίτερη της αγάπη για το νησί της Σαντορίνης, για το νησί της. Η έρευνα αυτή είναι δίγλωσση, στα ελληνικά και στα αγγλικά, ώστε να μην μείνει μόνο στους κατοίκους, εάν και εφόσον αξιοποιηθεί μέσω εκπαιδευτικών και μη προγραμμάτων, αλλά να το γνωρίσουν και οι τουρίστες.

Οι θεματικές της έκθεσης απορρέουν πάντα από την ταινία. Κάθε θέμα είναι και μία ευρύτερη συζήτηση.
1. Θρησκευτικές Τελετές και Κοινωνική Ζωή


2. Η συλλογική διάσταση του Θρησκευτικού Πανηγυριού

3. Οι μεταμορφώσεις του Αγροτικού Τοπίου

4. Εξόρυξη ΘηραΪκής Γης

5. Πρακτικές της Καθημερινής Ζωής

6. Η διαδικασία παραγωγής Κριθαριού στη Σαντορίνη

7. Η Πορεία της Φάβας προς την Μοριακή Κουζίνα

8. Βιομηχανική Παραγωγή τοματοπολτού

9. Διαχρονικά μέσα Μεταφοράς

Ενότητες που συμβαδίζουν αμέριστα με την ιστορική ανάπτυξη αλλά και τουριστική διαμόρφωση της Σαντορίνης. Η εξαιρετική αυτή προσπάθεια σε συνδυασμό με τη χρήση της ταινίας, μπορεί να γίνει  μια άλλης μορφής ανάδειξη  της ιστορίας του νησιού. Η δίγλωσση καταγραφή των όψεων, θα βοηθήσει πολύ και τους τουρίστες , ερευνητές κ.ο.κ. να καταλάβουν την ιδιαίτερη κοινωνία της Σαντορίνης, πριν και κυρίως μετά το μεγάλο σεισμό του 1956.

Θηραϊκός όρθρος μέρος α by Ιωσήφ Πέρρος

 Τόνια,
Η Αξιέπαινη δουλειά σου, δημιουργεί μια νέα σελίδα στην ιστορική μελέτη της Σαντορίνης, το συνδυασμό ταινίας – ντοκυμαντέρ με την έρευνα και την καταγραφή της Ιστορίας.
Ιωσήφ Πέρρος: Ιστορικός ερευνητής


Επιμέλεια  φωτογραφικού  Ερευνητικού Υλικού : Δρ. Αντωνία Νούσια, Διευθύντρια Μεταπτυχιακού Προγράμματος Πολεοδομίας, Πανεπιστημίου London South Bank