Αφήγηση του Γιάννη Κοκκαλάκη για την Κατοχή στη Σαντορίνη

Ο τόσο ξεχωριστός ερευνητής της Ιστορίας της Σαντορίνης και γεμάτος απίστευτη διάθεση στη μεταλαμπάδευση της γνώσης του κ. Γιάννης Κοκκαλάκης στο νέο του βιβλίου " Η Σαντορίνη Το πιο λαμπρό κόσμημα στο Αιγαίο", αφηγείται τη θύμησή του για την περίοδο της Κατοχής στη Σαντορίνη:

                                        

"Όλα  άρχισαν  στις  15  Αυγούστου  1940  με  τον  τορπιλισμό  της  ΕΛΛΗΣ  στο  λιμάνι

της  Τήνου. Σε  όλο  τον κόσμο,  αυτή  η μέρα, οι Χριστιανοί  γιορτάζουν  την μεγάλη  γιορτή της  Παναγίας , την  « Κοίμηση  της  Θεοτόκου». Ιδιαίτερα, σ΄ όλη την  Ελλάδα, την γιορτάζουν με  μεγάλη  μεγαλοπρέπεια, και  την  ονομάζουν  « Το  Πάσχα  του   καλοκαιριού».

Αυτή τη  μέρα  βρήκαν  οι  Ιταλοί, για  να  τορπιλίσουν το  καταδρομικό  « ΕΛΛΗ» που ήταν αγκυροβολημένο  στο  λιμάνι  της  Τήνου, για  να  τιμήσει  τη  Μεγαλόχαρη.

Αυτή  ήταν  η  αρχή. Σε  δύο  μήνες  28  Οκτωβρίου, οι  Ιταλοί  κήρυξαν  επίσημα  τον  πόλεμο  εναντίον  της  Ελλάδας  μετά  το  γενναίο  ΟΧΙ  του  Ιωάννη  Μεταξά.

Ημουν  10 χρονών  και  θυμάμαι  καλά  αυτή την  μέρα, γιατί  έβλεπα  τον  πατέρα  μου  ανήσυχο, την  μητέρα  μου  να  κλαίει. Πόλεμος  με  τους Ιταλούς,  έλεγαν. Ξαφνικά  η  μητέρα  μου  άρχισε  να  φωνάζει «τα  παιδιά  , τι  θα  γίνει  με τα παιδιά  ». ΄Ημουν μόνος  στην   Σαντορίνη με  τον  μικρότερο  αδερφό  μου. Τά  δύο  μεγαλύτερα  αδέλφια μου  ο Νίκος  και  η  Ειρήνη  ήταν  στην  Νάξο  . Είχαν  φύγει  πρίν  ένα  μήνα, ο  Νίκος οικότροφος  σε  φιλικό  σπίτι  και  η Ειρήνη  στη  σχολή  Ουρσουλινών. Πήγαν  στη   Νάξο  για  να παρακολουθήσουν  μαθήματα  του   Γυμνασίου,  γιατί  στην  Σαντορίνη  δεν  υπήρχαν  αυτές  οι  τάξεις.

Με  την  κήρυξη του  πολέμου τα  σχολεία  έκλεισαν, και  έτσι αναγκάστηκαν  να   γυρίσουν.

Ο  πατέρας  μου   Ανθυπολοχαγός Στέφανος Κοκκαλάκης ήταν  τότε  42 χρονών. ΄Ηταν  εξοικειωμένος   με  πολεμικές  επιχειρήσεις, γιατί από το  1917 μέχρι  το   1923 υπηρέτησε την  πατρίδα  στον  Α΄ Παγκόσμιο  πόλεμο.

΄Ελαβε  μέρος  και  στην  εκστρατεία  της  Μικράς  Ασίας και  ήταν  για  ένα  χρόνο αιχμάλωτος  των  Τούρκων.

Στις  17  Νοεμβρίου   1940    έφυγε  για  το  μέτωπο. Σκληρές  στιγμές  του  αποχωρισμού. Η γυναίκα  του  με  δάκρυα στα  μάτια τον  αποχαιρετά . «Να  γυρίσεις  γρήγορα,  με την  νίκη γερός  και  δυνατός».

΄Εφθασε  μέχρι  την  Κορυτσά.  Και  ήρθαν   τα  Χριστούγεννα  1940. Τα  πρώτα  Χριστούγεννα  χωρίς  τον  πατέρα  μας. Είμαστε  όλο  αγωνία  , γιατί  είχαμε  καιρό  να  λάβουμε  γράμμα  του .  Και  το  γράμμα  ήρθε.  Μας  γράφει  τις  ευχές  του  και  καταλήγει «Η μόνη  ευχή  που  έχω  να  δώσω  εις  όλους  σας  είναι  να  βοηθήσει  ο  καλός  Θεός για  την  νίκη  του  στρατού   μας και  να  επανέλθωμεν  νικηταί και  μόνο  στα  σπίτια  μας.  Αυτή  πρέπει  να  είναι  η  ευχή  όλων  μας».

Και  γύρισε  στην  Σαντορίνη ,  με  την  βοήθεια  του  Θεού  στις  20  Απριλίου 1941, Νικητής Εναντίον  των  Ιταλών ΝΑΙ, των  Γερμανών  ΟΧΙ. 

Δεν  πέρασε  ούτε  ένας  μήνας  και  στα  μέσα  Μαίου κατέφθασαν  οι  Ιταλοί  στην  Σαντορίνη. 

Θα  σας  διηγηθώ  και   ένα  περιστατικό. Οι  Ιταλοί  αποβιβάσθηκαν  στον  Μονόλιθο, ΄Αρχισαν  να  ανηφορίζουν  στα  Φηρά, όταν   άκουσαν μία  ομοβροντία  και  είδαν  καπνούς  στον  ορίζοντα. Φοβήθηκαν  πολύ  και  το  έβαλαν στα  πόδια  επιστρέφοντας   στο  Μονόλιθο. «Τι   συμβαίνει,  βρέ  παιδιά,  έχουμε  αντίσταση;» Ναι  τους  λένε «το  ηφαίστειο  δεν  χάρηκε  με  την   άφιξή  σας ». Το  ηφαίστειο  ήταν  εν   ενεργεία   από  τον  Αύγουστο  1939. Η  έκρηξη  αυτή  διήρκεσε μέχρι  τον  Ιούλιο  1941.

Στην  Σαντορίνη  ήρθαν  πάρα  πολλοί  Ιταλοί και  διασκορπίστηκαν  σ΄   όλο  το   νησί.  Το Διοικητήριο  ήταν  στα Φηρά, σε  ένα  μεγάλο  σπίτι  ιδιοκτησίας  Σαρπάκη, πενήντα  μέτρα  από  το  σπίτι   μας.  Πρώτος   Διοικητης ο   Εμμανουέλε  Μπρούνο. 

Τον  Σεπτέμβριο 1943  ήρθαν  και  οι  Γερμανοί.

Κατά  την  περίοδο  της  κατοχής, στην  Σαντορίνη, δεν λειτουργούσε  κανένα   κατάστημα  . Δεν  υπήρχε ούτε  μπακάλικο,  ούτε  ψωμάδικο,  ούτε  μαναβικο. Μόνο κανένα  ταβερνάκι με  Σαντορινιό  κρασάκι  και  κανένα  τσίρο. Υπήρχαν  ένα  δύο  καφενεία  με  κριθαροκαφέ.

Οσοι  είχαν  αμπέλια  η  χωράφια, έδιναν  το  κρασί  και  την  τομάτα και  έπαιρναν  άλλα  τρόφιμα.  Το  κριθαράκι  ήταν  πολύτιμο  το  αλέθανε στους  αλευρόμυλους και  έφτιαχναν κουλούρες(μεγάλα  κουλούρια ), τα  ψήναμε  στους  φούρνους  των  σπιτίων  μας  και  τα  τρώγαμε   για  ψωμί.

Θυμάμαι  μια  μέρα, ένα  μεσημέρι  όταν  κάθισα  στο  τραπέζι  και  έκαμα  μια  μπουκιά  ένα  αυγό  τηγανιτό, την  μητέρα  μου   να  μου  λέγει  «μια  μπουκια  το  έκανες  παιδί  μου, αυτό  είναι  όλο  σου  το  φαγητό».

Ένα   αυγό  και  μισή  κουλούρα  ήταν  το  μεσημεριανό  μας. Κατά  καιρούς, οι  Ιταλοί  μας  μοίραζαν  χαρούπια και  καλαμποκάλευρο (  μπομπότα  ).

Η έλλειψη  τροφίμων, και  επομένως  η  πείνα,  άρχισε  από  τις  πρώτες  ημερες  που  μπήκαν  οι  Γερμανοί  στην  Ελλάδα. Οι  Ιταλοί, σε  μας  τα  παιδια  ,  μας  υποχρέωναν  να παρακολουθούμε  μαθήματα  της  Ιταλικής  γλώσσας. Πηγαίναμε  ευχαρίστως ,  όχι  για  να  μάθωμε  την  γλώσσα, αλλά  γιατί  όποιος    έγραφε  καλά  στην  ορθογραφία  του  έδιναν  μια  οκά  σταφίδες.  Εμείς,  που  ξέραμε λίγα  γαλλικά  είμαστε  πάντα  πρώτοι  και  τις  σταφίδες τις  είχαμε  σίγουρα.

Από  τον  χειμώνα  του  41  άρχισαν τα  λαικά  συσσίτια  με  τρόφιμα  που  έστελναν  από  το  εξωτερικό , κυρίως  ο  Ερυθρός  Σταυρός.

Στην  Σαντορίνη  υπήρχε  επιτροπή  επισιτισμού  αποτελούμενη  από  τον    Πρόεδρο  της  Κοινότητας,  τον  δάσκαλο  και  τον  παπά  της  ενορίας.  Γραμματέας   ήταν  ο  πατέρας  μου  Στέφανος  Κοκκαλάκης  .

Στις  26  Φεβρουαρίου  1944  διορίστηκε   ΄Επαρχος  Θήρας  ο  Ιωάννης   Κουτσογιαννόπουλος, γνωστός  Συμβολαιογράφος  στην  Αθήνα. ΄Ανοιξε το  Επαρχείο  σε   ένα  μεγάλο  σπίτι  των  Φηρών, με  μεγάλη  αυλή  και  μεγάλη  κάναβα, ιδιοκτησίας  Γεωργίου   Κουτσογιαννόπουλου και  ύψωσε  την  Ελληνική  σημαία  .  ΄Ηταν  το  μόνο  κτίριο  που  κυμάτιζε  η  Ελληνική  σημαία. Η  κάναβα  ήταν  αρκετά  μεγάλη, κατάλληλη για  αποθήκη τροφίμων  και  ρουχισμού. Πήρε  στην  υπηρεσία  του  τον  Στέφανο Κοκκαλάκη, ως   Δ/ντή   Επισιτισμού  με  βοηθούς την  Λίζα  Πατηνιώτη, Μάνια  Συρίγου και  την  Βιργινία Εφφέ.

Η  ορκωμοσία  τους  έγινε  στις  2  Απριλίου  1944. Κάλεσε  αμέσως  όλους  τους  Προέδρους  των  Κοινοτήτων  και  έφτιαξε  επισιτιστικές  Επιτροπές.

Επειδή  το  σπίτι  του  το είχαν  επιτάξει οι  Ιταλοί  ,  τον  φιλοξενούσε  ο  Δόν  Ζαχαρίας.  Είχε  ένα  τρόπο  να  επιβάλλεται στον  Γερμανό  Διοικητή, ο  οποίος  τον  σεβόταν και  τον  άκουγε  πάντα  με  προσοχή,  σπάνια  του   αρνιόταν   κάτι.

Στις  24  Οκτωβρίου 1944  αρρώστησε  και   έμεινε  στο  κρεβάτι  αρκετό  καιρό.

Τον  Νοέμβριο  1944  η  κατάσταση  της  υγείας  του  επιδεινώθηκε  και   αναγκάστηκε  να  παραιτηθεί   .  Τον  αντικατέστησε ο  Ηλίας  Καμπίτσης,  εξαιρετικός  νομικός.

Στην            Σαντορίνη  σωθήκαμε  από  την  πείνα όταν  άρχισαν  να  έρχονται  τρόφιμα  του  Ερυθρού  Σταυρού και  της  Αγγλικής  αποστολής  ΕΜΕΛ (συμμαχική  περίθαλψη  για  την  Ελλάδα).  Από τον  Δεκέμβριο  1944, τον  Ερυθρό  Σταυρό  αντικατέστησε  η  UNRA.....[....]