Μνήμη εφοπλιστή Δημητρίου Νομικού με καταγωγή από την Οία (1924-2015)

 Σε ηλικία 91 ετών πέθανε το Σαββάτο 26 Δεκεμβρίου 2015 -δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων- ο εφοπλιστής Δημήτρης Νομικός.

Γόνος της γνωστής εφοπλιστικής οικογένειας από την Οία, ο Δημήτρης Νομικός ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά (Νίκος, Δημήτρης, Φλώρα, Μαρία) του φημισμένου Οιάτη εφοπλιστή Λουκά Ν. Νομικού και της συζύγου του Νικολέτας/Τέτας Νομικού.

Γεννήθηκε 18 Σεπτεμβρίου 1924 και μεγάλωσε στο κέντρο του Πειραιά. Αποφοίτησε από την Σχολή Εμποροπλοιάρχων της Ύδρας και ξεκίνησε την καριέρα του στην εταιρία του πατέρα του μαζί με τον αδερφό του Νίκο.

Με το θάνατο του πατέρα τους Λουκά Νομικού, ο Δημήτρης με τον Νίκο ίδρυσαν την «Ακτοπλοΐα Υιών Λουκά Νομικού - Nomicos Lines» την δεκαετία του 1970, ξεκινώντας με την ακτοπλοϊκή σύνδεση Βόλου-Σποράδων με τα πλοία: «Σκύρος», «Αιγεύς», «Σκιάθος», «Σκόπελος» αλλά και τη σύνδεση Πειραιά-Πάρο-Νάξο-Ιο-Οία-Θήρα με τα πλοία «Λήμνος» και «Ελλάς». Τη δεκαετία του 1990 συνδέουν τη Θεσσαλονίκη και τη Βόρειο Ελλάδα με τις Κυκλάδες με το πλοίο «Άνεμος». Η εταιρία συνέπραξε κοινοπραξία το 1993 με τον Γ. Γούτο στις Σποράδες  με τη δρομολόγηση του «Παπαδιαμάντη» αλλά το 1999 εισήλθε στην Minoan Flying Dolphins (MFD) όπου και έπαψε πια να δραστηριοποιείται αυτόνομα.

Ο Δημήτρης Νομικός -ακολουθώντας και εκείνος την οικογενειακή παράδοση- είχε μακρά προσφορά μαζί με τα αδέρφια του στην ιδιαίτερη πατρίδα των γονιών τους, την Οία. Συνέβαλε στην δημιουργία του «Ναυτικού Μουσείου Οίας» (ιδρυτής του οποίου υπήρξε ο καπετάνιος Αντώνης Δακορώνιας), σε αναστυλώσεις εκκλησιών του χωριού που είχαν καταστραφεί από το σεισμό του 1956 αλλά και σε έργα υποδομής που βοήθησαν στο ξεκίνημα τους την  μετέπειτα ανάπτυξη της Οίας. Έχει δύο κόρες, την Τέτα και την Λουκία και απολάμβανε την οικογενειακή θαλπωρή ανάμεσα στα παιδιά και τα εγγόνια του.

Η κηδεία του έγινε την Τρίτη 29 Δεκεμβρίου 2015 στις 12.00 το μεσημέρι στον πολυαγαπημένο του Πειραιά, στη πόλη που μεγάλωσε και δραστηριοποιήθηκε τόσο ο ίδιος όσο και η πλατιά μάζα των Οιατών που εγκαταστάθηκαν και ρίζωσαν στο μεγάλο λιμάνι,  προσφέροντας το δικό τους λίθο στην Πειραιώτικη κοινωνία αλλά κυρίως στην Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία.  

Η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε στον πολιούχο του Πειραιά, Άγιο Σπυρίδωνα, στο ναό όπου ο πατέρας του Λουκάς Νομικός είχε διατελέσει για πολλά χρόνια επίτροπος αλλά και μέγας ευεργέτης στις κατά καιρούς επισκευές του ναού.

Παλαιότερο αφιέρωμα για την εταιρία «Υιών Λουκά Νομικού» μπορείτε να δείτε εδώ:  http://kallistorwntas.blogspot.gr/2012/02/blog-post_4039.html

Μία εστία αγάπης στη Σαντορίνη

Πηγη: http://giannisargyros.blogspot.gr/
29 Μαιου 2013

Σπύρου Βίττη, Ανάτυπο από το Περιοδικό «Ακτίνες», Νοέμβριος 1961

Εδώ  και σαράντα χρονια  έχει  ανάψει μια  πνευματική  εστία αγάπης στη Σαντορινη.Ειναι το πτωχογηροκομείο  ο « Άγιος Ευθύμιος» στην Έξω Γωνιά . Η  φλόγα της  Χριστιανικής αγάπης που καίει σ΄αυτήν  θερμαίνει τον φτωχό, τον καταφρονημένο  τον κατατρεγμένο  όπως και εκείνους που στη δύση  της ζωής τους  δεν έχουν ένα  γαλήνιο λιμάνι να αράξουν ώσπου να φύγουν  από τον κόσμο τούτο του  πόνου και του μόσχθου .Επειδή  είχαμε  την ευκαιρία να γνωρίσωμε  από κοντά το ωραίο αυτό ίδρυμα της αγάπης  νομίσαμε  πως  αξίζει   τόν  κόπο να γίνει   ευρύτερα γνωστό.

Α. Το ιστορικό του .

Ένα ζεύγος γερόντων  ο Ευθύμιος και η Θεοδώρα (η γυναίκα ονομαζόταν Θεοδοσία όχι Θεοδώρα) Αναπλιώτ , γύρω στά 1920 αποφάσισαν να διαθέσουν την περιουσία τους για ένα καλό σκοπό . Απλοϊκοί άνθρωποι όπως  ήταν  φαντάστηκαν πως το πιο καλό  κοινωφελές  έργο  που  θα μπορούσαν  να κάνουν , θα ήταν ένα νεκροταφείο  γιατί αυτό που είχε το χωριό ήταν πολύ  μικρό  .Θεώρησαν όμως αναγκαίο να ρωτήσουν και κανέναν  άλλον για να τους πει  αν  η απόφαση  τους  ήταν σωστή . Τότε στο  χωρίο  το,   έμενε   ο αείμνηστος  π.Ιγνάτιος Κολιόπουλος   που είχε σταλεί εκεί  ως  τοποτηρητής  του επισκοπικού  θρόνου  Θήρας  . Η  φήμη του ως πνευματικού είχε απλωθεί  ήδη σε όλο το νησί  και το κύρος του στους  κατοίκους  ήταν   πολύ  μεγάλο  .Ποιόν άλλον καλλίτερο  σύμβουλο  θα μπορούσαν να βρουν  ο γερό Ευθύμιος και η  γυναίκα  του  ; 

Πραγματικά τον επισκέφθηκαν  και  του  εξέθεσαν  το σχέδιο   τους  . Ο π. Ιγνάτιος  παίνεψε την καλή  τους  διάθεση, αλλά  και  τους  πρότεινε ένα  άλλο σχέδιο  .

Νεκροταφείο τους είπε, θέλει δεν θέλει θα   κάνει  το  χωριό  αν χρειασθεί  . Όμως νομίζω  ότι η γνώμη του  επαληθεύτηκε σήμερα ----κάποια  μέρα θα φτάνει  κι αυτό  το νεκροταφείο που έχει το χωριό γιατί  ο κόσμος θα  σκορπίσει . Συνεπώς  δεν  θα  πιάσει  σπουδαίο   τόπο  η  προσφορά    σας . Εγώ  θα  είχα  να σας προτείνω να κάνετε ένα γηροκομείο.  

-Μα τα χρήματα  μας   είναι   λίγα   δεν  φτάνουν  για  να γίνει ένα τέτοιο  ίδρυμα , είπαν εκείνοι  .

Αυτό  δεν έχει σημασία αποκρίθηκε ο π. Ιγνάτιος   .Εσείς θα σπείρετε τον σπόρο .Ο Θεός θα στείλει ανθρώπους να τον ποτίσουν  για  να γίνει  δέντρο  μεγάλο .Και  μία μέρα κάτω   από τον ίσκιο του θα ξεκουράζονται πολλοί που θα σας  μακαρίζουν . Να  είστε βέβαιοι  γι  αυτό   .   

Πηγη: http://giannisargyros.blogspot.gr/
29 Μαιου 2013

Ο λόγος  του μακαριστού  γέροντα  ήταν  πειστικός  .Οι  δύο γέροντες  σύζυγοι    δέχθηκαν  την πρόταση και αποφάσισαν την ίδρυση  ενός  πτωχογηροκομείου. Μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα  έγιναν  όλες οι αναγκαίες διατυπώσεις   για την ίδρυση  του πτωχογηροκομείου.Το οποίον  άρχισε  να λειτουργεί   στο ισόγειο του σπιτιού του ζεύγους   Αναπλιώτη. Μια φτωχή γερόντισσα και δύο φουκαράδες  γέροντες  στάθηκαν   οι πρώτοι  τρόφιμοι  του. ‘Οσο  όμως περνούσε ο καιρός τα λόγια του πατήρ Ιγνάτιου  γινόταν  μία  χειροπιαστή  πραγματικότητα. Το   ίδρυμα ολοένα μεγάλωνε  .Η  δραστηριότητα των  μελών  του  πρώτου διοικητικού συμβουλίου και ιδιαιτέρως των αειμνήστων π.Μακαρίου   Σιγαλα   , Γεωργίου Σαλιβέρου  και   Ιωάννου  Ζώρζου  το έκανε ευρύτερα γνωστό  αλλά και το βοήθησε να μεγαλώσει. Με την δική τους πρωτοβουλία  έγιναν έρανοι  βρέθηκαν άθρωποι που

 έκαναν   εισφορές  γενναίες   και  κινήθηκε γενικώτερα το ενδιαφέρων για το ίδρυμα. ‘Ετσι  μαζεύθηκε  αρκετό  χρήμα  για  να αρχίσει  η επέκταση  του αρχικού    κτιρίου  που  δεν  μπορούσε να ανταποκριθεί πιά στις αυξανόμενες ολοένα ανάγκες . 

Το κράτος δεν βοήθησε  καθόλου  τότε την ευγενική αυτή ιδιωτική πρωτοβουλία . Βοήθησαν όμως αρκετοί πονόψυχοι και φιλάνθρωποι συντοπίτες.Αναμεσά  τους διακρίνεται ο μακαρίτης  ο Πέτρος Νομικός .Με πολύ ενδιαφέρον για το  ίδρυμα  έδωσε  επανειλημμένως τρόφιμα  δώρισε   έπιπλα, προσέφερε  χρήματα και άφθονα υλικά .Με τον τρόπο αυτό κατορθώθηκε  να επεκταθεί πραγματικά το κτίριο  . Μπορούσε  τώρα να χωρέσει χωρίς  δυσκολία  τριάντα πέντε  άτομα με αρκετη  για το χωριό απλοχωριά πράγμα που του επέτρεπε να λειτουργεί άνετα και πολιτισμένα .Δεν   έλειψε ακόμα και το όμορφο παρεκκλήσιο  για τις λατρευτικές ανάγκες των τροφίμων και του προσωπικού .Χρειάσθηκε  να περάσουν κάπου τριάντα πέντε χρόνια αθόρυβης αλλά γόνιμης δράσεως   για  να προσέξει και το κράτος , το ίδρυμα και να του δώσει μία χορηγία όχι σημαντική βέβαια  αλλά κάπως ενισχυτική για την  προσπάθειά του.Επίσης μετά τους σεισμούς του 1956 το ίδρυμα με δικά του  μέσα και σε συνεργασία με το γραφείο  Οικισμού  Θήρας  έκτισε και  δεύτερη    πτέρυγα κοντά στο κεντρικό κτίριο .’Ετσι θα μπορεί να εξυπηρετεί τώρα πιο πολλά  άτομα   .Θά είναι δυνατόν να επαρκεί  όχι  μόνο  στις  ανάγκες του νησιού αλλά να εξυπηρετεί ενδεχομένως και   γειτονικά  νησιά.

       Το πνεύμα και η δράσις.

Το  πνευμα  που  διεπότισε   και  διαποτίζει  την εργασία  του ιδρύματος   εξακολουθητικά  από τότε  που πρωτοιδρύθηκε ως  σήμερα  είναι   το  πνεύμα  της γνήσιας χριστιανικής  αγάπης , η οποία  ξέρει  να  θυσιάζεται   χωρίς  θόρυβο  και  επίδειξηΜπορούμε  να  πούμε  πως από την    άποψη αυτήν  αποτελεί  ένα αξιόλογο  πρότυπο για  πολλά  ιδρύματα  του είδους του. Αν υπάρχει  και λειτουργεί παρ όλες  τις  δυσκολίες , που ήταν  φυσικό να συναντήσει  στην μακροχρόνια πορεία  του , το  πτωχογηροκομείο  της Σαντορίνης , υπάρχει  και λειτουργεί όχι τόσο γιατί υπάρχουν σπουδαία υλικά  κεφάλαια (αυτά είναι σχετικώς πολύ  λίγα  ), αλλά κυρίως γιατί   υπάρχουν ανεξάντλητα πνευματικά  κεφάλαια κατατεθειμένα. Τέτοια πνευματικά  κεφάλαια  είναι  το πνευμα  της αυτοπροσφοράς   η  κρυστάλλινη  τιμιότητα  η σπάνια  ανιδιοτέλεια , το  ειλικρινές και  πηγαίο  ενδιαφέρον  και  η  ανεξάντλητη διάθεση  διακονίας  και αυτών που το διευθύνουν  και  αυτών που εργάζονται σ΄αυτό. ΄Ετσι  εξηγείται  πως ο  προυπολογισμός   δαπανών για  το προσωπικό που διευθύνει  και  υπηρετεί  στο   ίδρυμα  είναι  μόνο  13.000 δρχ. το  χρόνο . ‘ Ολοι εκεί μέσα  από  τον   πρόεδρο  του ιδρύματος  , τον Μητροπολίτη Θήρας, ως τον τελευταίον  εργάζονται με το  ίδιο πνευμα και την ίδια  διάθεση.  Είναι  όλοι τους  εθελονται και  αχθοφόροι  της  αγάπης  .Σηκώνουν  με όλοι τους την καρδιά τα  απομεινάρια της  ζωής  κάποιων   παιδιών   του   Θεού   .Αυτών  που τους  θεωρουν βάρος και τα ίδια τους τα παιδιά  Και ας το σκεφθούμε καλά αυτό δεν είναι και τόσο ρομαντική ενασχόλησι  το να φροντίζει  κανείς ανθρώπους  αξιοσυμπάθητους   βέβαια  καθ’όλα  αλλα πάντως βαρυφορτωμένους με λογής-λογής κακές  συνήθειες μιάς ολόκληρης  ζωής , γεμάτους με ελαττώματα  και αναποδιές  που απόκτησαν στο διάβα  μιάς μακροχρόνιας περιπέτειας  ανάμεσα στον πόνο στην φτώχεια και  την κακομοιριά.Επί πλέον μερικοί από αυτους είναι άρρωστοι και έχουν ανάγκη ειδικής παρακολουθήσεως και ειδικής περιποιήσεως.

        Ο  διευθυντής  του ιδρύματος κ. Α. Σαλίβερος  , ένας καλόκαρδος και ευγενικός σαντορινιός  είναι αξιόλογος νοικοκύρης στον τόπο του . Και ενώ ο μόχθος της  ζωής  και η φροντίδα  για την οικογένεια τον κουράζουν  όπως   φυσικόν, τόσον πολύ  εν τούτοις αυτός κατορθώνει  συνεχίζοντας ότι έκαμνε ο μακαρίτης ο πατέρας του  να δουλευει ακούραστα και για το  ίδρυμα με κέφι  και  ενθουσιασμό . Διαθέτει πολύτιμο καιρό και  ασχολείται  με  όλα τα ζητήματα του ιδρύματος  σαν να επρόκειτο για το  ίδιο του το σπίτι χωρίς καμμιά αμοιβή.

 Από τα άλλα πρόσωπα  που εργάζονται εκεί μέσα  αξίζει να εξαρθή  ιδιαίτερα η  προσωπικότιτα της μάνας του ιδρύματος, της κυράς  Χρυσούλας .Σχεδόν από τότε που έγινε πτωχογηροκομείο μεχρι σήμερα ασχολείται με αυτό .Έδωσε σε αυτό όλο της το  είναι και την καρδιά της  χωρίς να φοιτήσει σε ανώτερες σχολές , χωρίς να κάνει  οικονομικές  παιδαγωγικές και ψυχολογικές μελέτες  με την δύναμη της αγάπης της και  μόνο και την λεπτή γυναικεία της διαίσθηση κατωρθώνει να ανακαλύπτει  κάθε φορά  ποιο είναι το σωστό και το πρεπούμενο σε κάθε περίπτωση και σε κάθε πρόβλημα που ανακύπτει. Ιδιαίτερα  πετυχαίνει στις σχέσεις  της  με τους  τροφίμους  . Καταφέρνει να εισδύει στην  ψυχολογία τους  και να τους  φέρεται εξατομικευμένα . Γι΄αυτό  τους   έχει  σκλαβώσει  όλους εκεί μέσα  και γι αυτό  όλοι την σέβονται και την εκτιμούν ειλικρινά . 

Το μυστικό της είναι η ζωντανή χριστιανική ζωή που ζεί από μικρή .Δεν την έχει  περιορίσει  σε μια εξωτερική  θρησκευτικότητα με τον χαρακτηριστικό εκείνον   πληθωρισμό της  ωφελιμολογίας  της ξένης προς την  ζωή. Αντίθετα  έχει εισδύσει στην ουσία  της που είναι  < αγάπη  εκ καθαράς καρδίας και συνειδήσεως αγαθής  και πίστεως  ανυποκρίτου> (Α.Τιμοθ.α΄ 5) . Γι΄αυτό την ευγενική της μορφή  δεν δυσκελεύεται κανείς  να αναγνωρίσει τα χαρακτηριστηκά των αρχαίων  χριστιανών γυναικών που στάθηκαν  πρωτεργάτριες της φιλανθρωπίας.

Όταν τέτοιους ανθρώπους  διαθέτει  το ίδρυμα πώς να μην πάει μπροστά    Πώς να μην  σκορπάει την θέρμη της αγάπης στις παγωμένες  καρδιές  . 

Μόλις μπη κανείς μεσα στο πτωχογηροκομείο νοιώθει  έναν αλλοιώτικον  αέρα   να πνεει. Μία εξωκόσμια  γαλήνη και μια ηρεμία απαλή κυριαρχούν σ΄αυτό . Είναι κυριολεκτικά  χειροπιαστά .  Η  τάξι  και η  καθαριότητα      έχουν   στήσει  εκεί  το κονάκι τους.Στά  πρόσωπα όλων  λάμπει μία ημεράδα και μία καλωσύνη   αλλα και  μια ικανοποίησι   πού αμέσως αντιλαμβάνεται κανείς   πως δεν είναι προσποιητά , αλλά  πηγαία .Είναι  αδύνατον  να υποκριθή   όσο   κι΄ αν   υποθέσουμε πως του  έγινε διδασκαλία  , ας  πούμε ο μπαρμπα  Ραύμόνδος    που υστερα από πλούσια δράση  στη Λεγεώνα των Ξένων και μετά από την  βαρεια  αρρώστια     του  ύπνου  κατέληξε    εδώ.  ‘ Όταν τον δειτε  θα είναι    κέφι και  θα  σας  διαβεβαιώνει  γελαστός  με παιδική απλότητα πόσο είναι  ευχαριστημένος. Την  ίδια  γαλήνη   διαπιστώνει    κανείς   στο πονεμένο    πρόσωπο  του  μπαρμπα  Νικολού  .Πάσχει  ο καημένος από  καρκίνο  .Τό ξέρει  Λιγοστός ο καιρός που του  μένει να ζήσει.  Είναι  όμως    έτοιμος   για  το  μεγάλο    ταξίδι   . Περιμένει   την  κλήση  του ουρανού  με καρτερία  .  Το ελαφρό χαμόγελο  που  φωτίζει τα πονεμένα  του χαρακτηριστικά  είναι  απλό φως  της  χριστιανικής ελπίδας. Που τον τονώνει  κα τον στειριζει  στις δύσκολες  αυτές στιγμές τις δοκιμασίας  του. Τα    ίδιο διαπιστώνει κανείς  και στο ρυτιδωμένο  πρόσωπο της  κυρίας  Αννιώς με τα σβησμένα  μάτια.Το ίδιο σ΄όλους  σ΄ όλους  ανεξαιρέτως , όσοι μένουν  εκεί.

Σ΄αυτό το ίδρυμα  ταιριάζουν πιο πολύ  θαρρώ τα λόγια του  ποιητή   

«  ‘Όλα γελούν σε  αυτό το σπίτι .

Ρωτώ Ποιος ειν αφεντικό

Μούπαν    για κάποιον  Σαμαρείτη……»

Πραγματικά τα ήμερα  πρόσωπα  , οι  χαμογελαστές όψεις τα γεροντάκια που φαίνονται αρνάκια  δεν ήταν βέβαια τετοια όταν  ήρθαν .Ούτε τους άλλαξαν  μόνα τους τα πολλα χρόνια  που τους βαραίνουν  .Μαλάκωσαν σιγά σιγα οι καρδιές . Μαλάκωσαν  οι σκληρές  από την καταφρόνια  ψυχές όπως το κερί  που το βλέπει  ο ήλιος   Το περιβάλλον  που σ΄αυτό βρέθηκαν τους αφομίωσε σιγά –σιγά . Η χριστιανική  πνοή εκεί  μέσα  τους  έκανε άλλους ανθρώπους . Γι΄αυτό μαρτυρεί  εύγλωττα η περίπτωση του Γιάκουμου του ζητιάνου. Η κατάστασητου, όταν τον πήγαν στο ίδρυμα  ήταν ελεεινή αυτόχρονα τραγική .  ΄Απλυτος  χρόνια – Αηδής και απλησίαστος . Από την  αβιταμίνωση  και την πείνα  είχε γίνει    όλος  μία  βρωμερή  πληγή .΄Όχι μονάχα    είχε  εγκαταλειφθεί από   όλους , αλλά είχε γίνει  ο περίγελος των παιδιών που δεν τον άφηναν σε χλωρό κλαρί . Τον έδιωχναν όπου και αν πήγαινε. Έτσι  δεν είναι περίεργο πως είχε γίνει ένα αγρίμι.Κάτι μεταξύ ανθρώπων και  θηρίου.Όταν τον πήγαν σε  τρισάθλια κατάσταση, στο ίδρυμα, κανείς  δεν πίστευε πως θα μπορούσε να γίνει  άνθρωπος κανονικός . Κι’ όμως έγινε τον ημέρεψε η θαυματουργός  αγάπη που  κατοικεί εκεί και που μαλακώνει και τις πιο σκληρές και  πετρωμένες  καρδιές.

 Με τον  τρόπο αυτόν καλλιεργούνται οι  τρόφιμοι . Συνδέονται  με την  Εκκλησία . Ζούν την λατρευτική και μυστιριακή  ζωή όσο τους είναι μπορετό και φεύγουν  όλοι   έτοιμοι  πια , όταν τους έρθει η κλήσι για κει, <ένθα ουκ  έστι πόνος , ου λύπη, ου στεναγμός  αλλά ζωή ατελεύτητος  >. Γύρω  στους  350 τροφίμους πέρασαν  πέρασαν  από  το  ίδρυμα αυτό ως τα  σήμερα . 

  Η ευεργετική   όμως  επίδρασις του <Αγίου Ευθυμίου> δεν περιορίζεται στους τροφίμους του μονάχα .Στάθηκε  πολύτιμος βοηθός  και στους άλλους  κατοίκους  σε  δύσκολες γι ΄αυτούς  στιγμές. Την εποχή των σεισμών είχε παραμείνει στο ίδρυμα άθικτο . Οί  άνθρωποι  του έθεσαν στη διάθεση των σεισμοπλήκτων κατοίκων ότι   είχαν . ‘ Ετσι οικονομήθηκαν  οι άνθρωποι ώσπου  πήγαν τα  πρώτα εφόδια  στο νησί. Εκεί φιλοξενήθηκαν  επίσης μαζί με τους  τροφίμους του  και άλλοι ανήμποροι γέροντες  και    άρρωστοι που είχαν μείνει  άστεγοι. 

           ‘ Αξιο σημειώσεως  είναι και το ότι   χάρις   στο ίδρυμα σώθηκαν αρκετές οικογένειες  από την  διάλυση και την  ολοκληρωτική  καταστροφή και πολλα οικογενειακά  δράματα αποσοβήθηκαν . Σε πολλές  δηλαδή  οικογένειες  η παρουσία  του ιδιότροπου η με   διαφορά  ενοχλητικά ελαττώματα  γέροντα  η γερόντισσας   ήταν πηγή  κακοδαιμονίας . Η  νύφη η  ο  γαμπρός απειλούσαν να διαλύσουν  το γάμο η και τα ίδια τα παιδιά τους  δεν ήταν σε θέση να τους περιποιηθούν. Το ίδρυμα έδειξε κατανόηση σε τέτοιες  περιπτώσεις  . Δέχτηκε τους ανθρώπους  αυτούς  στους κόλπους του και ησύχασαν και οι  ίδιοι και οι γύρω  τους  .Πολλά τέτοια συγκινητικότατα  στις λεπτομέρειές τους , περιστατικά θα μπορούσε κανείς να ακούσει από τους υπευθύνους του ιδρύματος  η και από τους ίδιους τους τροφίμους  του.

     Προσπαθήσαμε με πολύ αδρες γραμμές να δώσουμε μια  αμυδρη εικόνα του  πτωχογηροκομείου <ο ΄Αγιος Ευθύμιος> της  Σαντορίνης .Τό ίδρυμα τούτο  αποτελεί  με την μακροχρόνια και αθόρυβη δράσι του μια παρουσία και μια μαρτυρία  κοντά στις τόσες άλλες για την εποχή μας . Αποτελεί    μια ζωντανή παρουσία της χριστιανικής αγάπης  που ακούραστα κάνει  και σήμερα  το έργο της έστω κι αν φαίνεται πως  μόνο ο εγωισμός  βασιλευει στην σημερινή μας  κοινωνία  Αποτελεί και μία μαρτυρία του  τι μπορεί να κάνει μία καλή ιδέα ότα βρεί γόνιμο έδαφος και καλλιεργηθεί υπομονητικά με πνεύμα Χριστού .

     Αραγε  θα θελήση η κοινωνία  μας στο  συνολό  της   να προσέξει αυτή τη μαρτυρία και να εμπνευσθεί  από αυτήν την παρουσία.-

Υ.γ. Ευχαριστώ Θερμά τον Πρόεδρο της Έξω Γωνιάς, Ναύαρχο ε.α. κ. Παρασκευά Σαλίβερο που μου έστειλε το υλικό . Ιωσήφ Πέρρος 

Όταν ο Φίλιππας Κατσίπης εξιστορεί την έκρηξη του Κολούμπου ( 1650)

Η Παναγιά του Καλού
φώτο: Αρτεμία Αργυρού

Απόσπασμα από : Φ. Κατσίπης: Το Χρονικό της Περίσσας, Αθήνα 1958

Καθώς γράφουνε χρονώνε φυλλάδες κι’ εξιστορούνε σοφοί και διαβασμένοι, στα 1650 μετά Χριστού γεννήσεως, κι’ ανήμερα του Σταυρού άναψε και παρουσιάστηκε στο νησί μας ένα καινούριο ηφαίστειο, που το λένε του Κουλούμπου. Δεν ηξεφύτρωσε απ’ τη μεριά του παλιού Βουρκάνου, παρά ηξενέρισε από το μέσα γιαλό, που λέμε, κατά τη μεριά της Αμοργός και της Νιός. Ανάμεσα Βουρβούλου κι’ Απάνω Μεριάς.

Κι’ ετούτο είτανε το περίεργο. Το καινούργιο ηφαίστειο δεν είτανε μαύρο, σαν που είνε κ’ οι Καμένες, μα είτανε άσπρο κ’ ίσαμε ένα μεγάλο αλώνι είταν η απλωσιά του. Κι’ εχτός ετούτου, είτανε και θαυματουργό, αφού έκαμε στο νησί τέθοιες ζημιές και καταστροφές, που δεν τις είχανε κάμει άλλα παρόμοια και μεγαλύτερα ηφαίστεια.

Φωτιές και πέτρες έβγαζε και τις πετούσε στο νησί. Κι’ απ’ τον πολύν τον κίσηρα (σημ.αλαφρόπετρα)  ο γιαλός έπειξε. Κακό κι’ αντάρα γίνηκε και συμφορά μεγάλη κι’ απερίγραπτη χτύπησε το νησί μας τότες. Την ώρα του σεισμού τα σπήθια, σαν τα καράβια, που τάβρηκε φουρτούνα μπατέρνανε κι’ έπειτα πάλι ξαναρχόντουσαν στη θέση τους. Από την βρώμα πούβγαζε ψοφούσανε τα ζωντανά κι’ απ’ τα δηλητηριασμένα αέρια ο κόσμος στραβώθηκε. Τα χρυσαφικά, πούχανε στις κασέλες τους γινήκανε μαύρα, σα νάτανε μπακίρες κι’ από την δούλιαση (σημ.δουλιώ=φοβάμαι) ντου ο κόσμος εσκέφτηκε να παρατήσει το νησί και να δώκει των εμμαθιώ ντου.

«Και εβγήκεν όλος ο κόσμος, μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες από τα κάστρα κι’ από τα σπίτια με ταις άγιαις εικόνες εις τον κάμπον με πολλά δάκρυα και έλεγαν ότι έφτασεν η συντέλεια του κόσμου και εσυγχωρούσαν ο ένας τον άλλον με πολλά και πικρά δάκρυα», γράφει ένας συγκαιριανός της καταστροφής.

 Τότες η θάλασσα ηρίγλησε (σημ.ξεχείλισε) και βγήκε στη στεργιά και τάκαμε όλα σμπαράλια κι απλάϊ (πλατεία, ισοπέδωση). Χάλασε τον παλιό τον Άη – Γιώργη το Θαλασσίτη, την Αγία Ερήνη της Περίσσας κι’ απ’ την αραθυμιά της (σημ.εδώ σημαίνει αψύς, οξύθυμος) κατάπιε και το δρόμο του Καμαριού – Περίσσας που λέγαμε, πιο πάνω. Κι από τότες σβύστηκε και δεν φαίνεται.

Ακόμη και ρίμα βγάλανε, λυπητερό τραγούδι και τόλεγε ο κόσμος. Απ’ τις πολλές ξεσήκωσα δυό στιχάκια, για τα καταλάβετε κι εσείς το κακό, που γίνηκε.

Πήρεν συκιαίς, πήρεν εληαίς, επήρεν εκκλησίας

Γη Μαδιάμ τα έκαμεν όλα απ’ αληθείας.

..........

Στον τόπον, όπου είπαμεν ήγουν εις την Περίσσαν, τα μάρμαρα, που ξέχωνε, πολλά’ τανε περίσσα.

Κι ο κόσμος, απ’ την καΐλα και τα βάσανα, που τράβηξε την εποχή εκείνη, την ονόμασε και την θυμότανε με τόνομα:

Τον καιρό του μεγάλου κακού!

Μετά πολλά, τους λυπήθηκε ο Θεός κι’ ανήμερα πάλι τ’ Άη – Νικόλα, έκαμε ένα δυνατό σεισμό κ’ η θάλασσα ξανακατάπιε το νησάκι, που βγήκε απ’ τα σπλάχνα της  κ’ ησύχασε ο τόπος. Και γιαυτό δεν ξεχωρίζει κι’ ούτε φαίνεται σήμερις αυτό το ηφαίστειο, του Κουλούμπου. Δέκα οργιές λένε, πως είνε χωσμένο κάτω απ’ τη θάλασα κι’ από τότες κοιμάται, που να μην δώκει ο Θεός και ξυπνήσει ποτές του.

Και σαν ξανάρθε στον τόπο της η ψυχή των ανθρώπων κ’ ηρεμήσανε απ’ την ταραχή και τον φόβο τους, χτίσανε μιαν εκκλησιά αγνάτια απ’ το συφοριασμένο μέρος. Πολλοί σας δεν θάχετε πάει, μα σίγουρα την έχετε όλοι σας ακουστά. Είνε, η

Παναγιά του Καλού!...

Έτσι την βγάλανε οι πρόγονοί μας, γιατί η Παναγιά τους σκέπασε και τους λύτρωσε απ’ το μεγάλο κακό...»

Πολιτισμικά Χαρακτηριστικά της Σαντορίνης την περίοδο της Τουρκοκρατίας

Στο εκλαικευμένο απόσπασμα που ακολουθεί, , ο Ματθαίος ο Μηνδρινός γράφει για το θέμα αυτό:[1]

«Καθ’όλη την περίοδο από του 1536 -1830/32, καθ ήν η Θήρα υπήγετο υπό τους Τούρκους, έστω και διαλειμματικώς, λόγω των επελθουσών εν αυτή ετέρων δύο κατακτήσεων, Βενετοκρατίας και Ρωσοκρατίας, το κυβερνητικό σύστημα της Υψηλής Πύλης διετηρήθη κατά την μεγαλύτερη έκτασή εν τη νησω.

Κατά τον εν λόγω Συνταγματικό χάρτη:[2], επιτρέπεται εις τους νησιώτας π.χ. να «θάφτουνε τους πεθαμένους των από κάτω από ταις εκκλησίαις τους»και κανείς από τις γυναίκες τους όποια θελήσει να πάρη τούρκον άνδρα να έρχεται αττή της εις του Θεού την παστρική στράτα, εμπροστά να δίνει το λόγο της αμή κανείς να μη της κόπτη καπίνι ( συνάλλαγμα γάμου-προίκα) έξω αν ετούρκησε πρώτα.[3]

Η εξουσία άνηκε εις τους προεστώτας.  ΕΝ Θήρα, οι πρόκριτοι εξελέγοντο εκ της τάξεως των πλουσίων και ισχυροτέρων αρχόντων, των ελκόντων την καταγωγή εκ των φεουδαρχών του μεσαίωνος και έχοντων μεγάλη ιδιοκτησία, πνευματική ανάπτυξι και επιβολή. 

Αι διαφοραί εκκαλούντο εις τον καπουδάν  πασάν, όστις απεφάσιζε πάντοτε εγκληματικά. Καμία άλλη τουρκική Αρχή δεν είχε την παραμικράν  επιρροήν εν τη νήσω. Ούτε ο σουλτάνος έστελνε εις τας Κυκλαδικάς νήσους αμέσους διαταγάς.  Οι εν λόγω άρχοντες ήσαν οι ελίτ της κοινωνίας διακρινόμενοι μάλιστα και εκ της ιδίας αυτών ενδυμασίας, ως πιστούμεθα εκ διαφόρων παραστάσεων των χρόνων εκείνων. Αυτή περιελάμβανε:α) Το αντέρι, ένδυμα φερόμενον μετά τα εσωτερικά, β) το μπενίσι, μεταξωτό ραβδωτό ύφασμα φερόμενον χωρίς μανίκια μέχρι του αστραγάλου με ζώνην περί την ασφύν, γ) το καββάδιον –τζουκμπες από λεπτή μάλλιν τσόχα, δ) το φέσιον με στενό μαύρο σαρίκι.

Εξ ενός διασωθέντος λαικού ποιήματος του τέλους του 17^ου αιώνος πληροφορούμεθα περί των διοικητικών αξιωμάτων της επί Τουρκοκρατίας διακυβέρνησης της νήσου. Ταύτα είναι:1) το αξίωμα του καδή «τότε ατός του ο αγάς έβγαζε το φιρμάνι και του καδή το έδωσε να γένη το ντιβάνι», 2) το αξίωμα του μπέη «τον μπέη προσκυνήσασι και κείνος τους αρχίζει», 3) το αξίωμα του μπαλή «κι ευθύς του μπαλή φώναξε στρώσε μου το μουλάρι γιατί θα πάω στα Φηρά να δώσω το χαμπάρι».

 Η Κοινότης είχε τρία εκτελεστικά όργανα:τον επίτροπο, το Συμβούλιο  των προεστών και τον Γραμματέα.

Παρά τας εκάστοτε εμφανισθείσας δυσκολίας η Ανατολική Ορθόδοξος ΘηραΪκή Εκκλησία παρέμεινε πιστή εις την Εκκλησία της Κπόλεως της μητρός των εκκλησιών της τουρκοκρατούμενης Ελληνικής Χώρας. Οι Αρχιερείες διωρίζοντο υπό του Πατριάρχου Κπόλεως και ετοποθετούντο εις αναλόγους επισκόπας. Εϊναι μάλλον βέβαιον, ότι οι Θηραίοι κληρικοί δεν παρείχον ενοχλήσεις εις την Τουρκική εξουσίαν, αλλά ήσαν ευπειθείς, πράοι, φιλήσυχοι γνήσιοι ραγιάδες. Πολλάκις εκαλούντο ίνα μαρτυρήσωσι περί της εμπιστοσύνης των προς την ανίκητον βασιλείαν του σουλτάνου»... [..]

---

[1] Μ. Μηνδρινού:Τουρκοκρατούμενη Θήρα-Απελεθευρωτικά αυτής Κινήματα, στο Επετηρις Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, τόμος Θ’1971,

[2] Αχτιναμέ του 1620, δλδ σε επίσημο τουρκικό έγγραφο με το οποίο ρυθμίζονταν οι σχέσεις της τουρκικής πολιτείας με τη χριστιανική Εκκλησία και καταγράφονταν ορισμένα προνόμιο της Εκκλησίας και των χριστιανικών λαών

[3] Αναφέρεται σ ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ως προς τη θέση των αλλοθρησκων σύμφωνα με την οποία Απαγορεύεται χριστιανός να παντρευτεί μουσουλμάνα, Ένας πιστός – μουσουλμάνος, μπορεί να παντρευτεί άπιστη χωρίς να αλλάξει θρησκεία. Αλλά τα παιδιά θα γίνουν μουσουλμάνοι. Ουσιαστικά αναφέρεται στην ανεκτική από τη μία πλευρά θέση των χριστιανών την περίοδο των οθωμανών αλλά σύμφωνα με το κράτος θεωρούνταν δεύτερης κατηγορίας πολίτες. 

H γυναίκα της Σαντορίνης Ηλία Βενέζη

Σήμερα είναι η μέρα ενός ανθρώπου. Μιας γυναίκας. Της γυναίκας της Σαντορίνης. Θα μείνει αλησμόνητη.

Ήτανε πρωί και είχαμε χαθεί μες στα άσπρα απίστευτα στενά καλντερίμια του κάστρου στον Πύργο της Σανντορίνης, με τα ξωκλήσια που μύριζαν ευλάβεια και την αγιοσύνη του παλιού καιρού, με τα καλύβια των ταπεινών ανθρώπων, τα χωμένα στους βράχους και στα τείχη του κάστρου. Όλα ήτανε φτωχά και δύσκολα όλα λέγανε πως εδώ βασιλεύει ο νόμος της ανάγκης. Κανένας δεν θα μπορούσε να μας κάμει να πιστέψουμε πως εδώ ακριβώς στον Πύργο, θα συναντούσαμε την ομορφιά την πέρα από την ανάγκη. Αυτήν που υπηρετεί άλλη δίψα του ανθρώπου, αδάμαστη που την αγιάζει ο καιρός.

Γέροντας πανύψηλος με πρόσωπο γαλήνιο, με βήμα αργό, μας οδήγησε στο σπίτι της. Ήταν το αρχοντικό του χωριού. Έλεγε το όνομα της ο γέροντας και το σέβας, καθώς επρόφερνε το όνομά της γραφόταν στο πρόσωπό του.

-          Η κυρά μας είναι καλή, η κυρά μας είναι η αρχόντισσα! Η κυρά μας θα σας δείξει τα όσα φυλάει στο σπίτι της, πράγματα αρχαία πολύ. Θησαυρόν πολύ.

-          Πως είπες το όνομά της γέροντα;

-          Φλορίνα, είπα. Τη λένε Φλορίνα.

-          Είναι όνομα που συνηθίζεται στο νησί σας ;

-          Είναι όνομα που συνηθίζεται στο νησί μας.

-          Και ζει μονάχη της  στον Πύργο, η κυρά σας, η Φλορίνα.

-          Ζει μονάχη της. Με ποιον σαν κι εμάς να σμίξει να παντρευτεί; Λοιπόν ζει μονάχη της στο μεγάλο σπίτι. Και γύρω της παντού είναι τα παλιά πράματα που μάζευε ο πατέρας της όσο ζούσε. Ο πατέρας της ήταν ο αφέντης του Πύργου.  Και καταπώς  ο καθένας στον κόσμο ετούτον έχει τη μανία του, ο αφέντης είχε τη δική του: μαζεύε τα δικά μας τα παλαικά της Σαντορίνης, ότι του βρίσκαμε, από τα χρόνια της βενετιάς, από τα χρόνια της Τουρκιάς, ασημικό, και κάντρα και κασέλες και κεντήματα. Πράματα που λεει ο λόγος, τίποτα αχρείαστα, μηδέν. Εμείς του τα πηγαίναμε να τ αγοράσει και μέσα μας λέγαμε: «Κα μας να μην το βλέπει ο αφέντης πως είναι πράματα αχρείαστα, αφού το βλέπουμε εμείς!». Όταν μαζευτήκανε πολλά τα παλαιά, ο αφέντης πια ζούσε και βασίλευε ανάμεσά τους. Ύστερα πέθανε και έμεινε η Φλορίνα. Ζει και βασιλεύει τώτα αυτή μαζί τους με τα παλαιά του πατέρα της, στο σπίτι μονάχη της. Και όλοι μας στο χωριό λέμε: «Θεός σχωρέστον τον αφέντη, κάτι θα ήξερε αφού ο κάθε ξένος που θα ρθει στον Πύργο, γυρεύει να δει αυτά τα παλαιά....»

Φτάσαμε στο σπίτι της Φλορίνας, μεγάλο αρχοντικό του χωριού, κι ο γέροντας χτύπησε την πόρτα σιγανά, με σέας. Σαν μας άνοιξε η παρακόρη « οι ξένοι» είπε ο γέροντας και στάθηκε στην άκρη, στο κατώφλι, έξω από τα άδυτα, διακριτικά. Τότε σαν μπήκαμε στη μεγάλη σάλα με το ψηλό ταβάνι, όλα τα πράγματα είχανε αέρα άλλον. Παντού γύρω μας ήτανε ο παλαιός καιρός, η αδάμαστη έλξη του, η γοητεία του. Στα έπιπλα στις κονσόλες στ α ντυσίματα, στις μεγάλες κρυστάλλινες λάμπες, στους πίνακες του τοίχου στους καθρέφτες στο ταβάνι. Σ ένα τραπέζι στη γωνιά ήτανε μια σειρά ασημένιοι δίσκοι, δουλεμένοι με τη σοφία του ενστίκτου των μαλιών μαστόρων των νησιών, της Βενετιάς, της Ανατολής. Τα βάζα που ήταν στα ντουλάπια, τα ποτήρια, τα ασημικά, οι πορσελάνες, όλα λέγανε την ευγένεια και την αρχοντιά. Το φως του Αιγαίου της φθινοπωρινής ημέρας καθώς έμπαινε από τα παράθυρα ακινητοποιούσε πάνω στη σιωπή. Η ατμόσφαιρα επενεργούσε δραστικά με τρόπο απροσδόκητο είχαμε αποσπασθεί από τον κόσμο τον δικό μας, φθινόπωρο του 1951, πηγαίναμε σε κόσμον άλλον. Δεν υπήρχε πια παρά ο κόσμος τούτος, ο άλλος κατακυριεύοντας τα πάντα: τη σκέψη την αίσθηση το αίσθημα. Και η οικοδέσποινα που ζούσε   μόνη με τα πράγματα του παλιού καιρού του νησιού της και ήταν η ώρα να έρθει... τώρα που το σκέπτομαι δε θυμούμαι παρόμοια δραστική επενέργεια περιβάλλοντος κλειστού χώρου, παρά σε μια άλλη περιοχή, θαλασσινή και αυτό, στο σπίτι του Σαν Μικελέ με την κατάφορτη μνήμη των ελληνικών καιρών της Magna Graecia με τη σκιά του Άξελ Μούντε, να πλανιέται γύρω από την κόκκινη Σφίγγα πάνω από τα νερά της Γαλάζιας Σπηλιάς.

Ανεπαίσθητος θόρυβος, βήματα ανάλαφρα που πλησιάζαν μας έκαμαν να στρέψουμε τα μάτια. Φορούσε μακρύ φόρεμα. Ήταν αδύνατη πολύ, ψηλή, λίγο ωχρή μιλούσε με σιγανούς τόνους, σαν να ήταν φόβος να ταράξει τη σιωπή των παλιών πραγμάτων της. Οι κινήσεις της ήταν αργές, ελάχιστες, σχεδόν ανεπαίσθητες  τόσο μόνο όσο ήταν αναγκαίεςς  όχι για να υπογραμμίσουν το λόγο αλλά για να ενωθούν μαζί του σε αρμονία. Ήταν φιγούρα που ξεπηδούσε και αυτή από κείμενα όχι του καιρού μας, αλλά από σελίδες θυσίας και υποταγής και καρτερίας. Και ο λόγος της ακόμα είχε ύφος άλλο από το δικό μας, από του κόσμου. Ήταν ο δικός της λόγος. Επιβεβαιωνόταν ο ανένδοτος νόμος: Η σχέση του ανθρώπου με τα πράγματα, τα μυστικά ρεύματα που μας ενώνουν με τούτο ή μ εκείνο και τέλος καθορίζουνα υτά περισσότερο το τι είμαστε παρά οι πράξεις μας.

Η κυρία του σπιτιού μας καλωσόριζε. Ήταν ευτυχής που φτάσαμε στο νησί της και στο σπίτι της. Ήταν ευτυχής που ήρθαμε να τιμήσουμε τον πατέρα της,  σκύβοντας πάνω στα παλιά πράγματα της συλλογής του πατέρα της. Ο πατέρας της είπε:  « Παιδί μου τι να σου αφήσω πλούτο φεύγοντας; Θα σου αφήσω αυτά τα πράγματα τα παλαιά, την ευγένεια του νησιού μας. Ο πλούτος φεύγει , η ευγένεια είναι σταθερά. Θα με ενθυμείσαι κάποτε....» Η οικοδέσποινα έβγαλε από την τσέπη της μια αρμαθιά κλειδιά, άρχισε να ανοίγει τα συρτάρια από τις ντουλάπες, τις βιτρίνες. Έβγαζε από τα συρτάρια τα κεντήματα, τα υφαντά τις νταντέλλες, τα σάλια, τα απόθετε μπροστά στα έκπληκτα μάτιας, έλεγε για τον καιρό του καθενός για την εποχή του. Έργα του χεριού, αφάνταστης υπομονής και λεπτότητας., λίγο κιτρινισμένα από τους χρόνους. Άνοιγε τις βιτρίνες, έδειχνε τα εξαίσια βάζα τις πορσελάνες, χαρακτήριζε...χρονολογούσε.

-          Κοιτάξετε παρακαλώ αυτό το χρώμα. Κοιτάξετε παρακαλώ αυτό το ποίκιλμα. Ιδου και αυτά τα βάζα των παλαιών Δούκων της Νάξου. Βλέπετε επάνω το οικόσημο τους....

Και καθώς έβλεπε στα πρόσωπά μας τη χαρά επειδή αξιωθήκαμε αυτό το πρωινό της Σαντορίνης με την τόση ομορφιά, μνημόνευε τον πατέρα της.

-          Η ψυχή μου αγαλλίασε που ήλθατε...Ο πατέρας μου έτσι επιζει....

Ήταν πολύ σιγανα, μόλις ψίθυρος, έτσι που έφερνε το στόμα του πατέρα της στα χείλη, ενώ άγγιζε τα πράγματα που είχε αγαπήσει και είχε μαζέψει εκείνος.

-          Ελάτε να πάμε τώρα στους βυζαντινούς καιρούς....

Μας οδήγησε σε μεγάλη σάλλα στο ισόγειο. Ήταν σαν πινακοθήκη. Βυζάντιο αυθεντικό. Οι άγιοι των νησιωτών, σβησμένος καιρός, σβησμένα χρώματα. Χώρος λίγος, πράγματα πολλά, στοιβαγμένα.

-          Ιδέστε αυτό το χρυσόβουλον....είπε η Φλωρίνα

Το κρατούσε στα χέρια της, διάβαζε σιγανά: «Άρχων Μιχαήλ Ταγμάτων Ουρανίων....»

-          Ζητώ συγγνώμη που είναι τόσο πολλά, τόσο στοιβαγμένα, είπε αλλά δεν έχω χώρον. Και δεν μπορώ  να αποχωριστώ τίποτα.

Πλαί της εκείνη την ώρα ήρθε και την  παράστεκε άνδρας με μαλλιά ψαρά, με καλοσύνη απλού ανθρώπου στο πρόσωπο. Ήτανε ο επιστάτης της.

-          Μαζί τα εφυλάξαμε, είπε η οικοδέσποινα, στον καιρό των κατακτητών. Έρχονται τότε και μου λένε γείτονες, οι άνθρωποι του Πύργου. «Τι θα κάμετε με τα παλαιά, το έργο του πατέρα σας; Έρχονται οι Γερμανοί! Τι θα κάμετε; Μπορεί να σας τα πάρουν! Τότε άλλο δεν υπάρχει , είπα παρά η γη. Ήταν νύκτα και αρχίσαμε με αυτόν εδώ τον καλό άνθρωπο και σκάβαμε στην αυλή και είμεθα όλο αγωνία. Εσκάψαμε και εχώσαμε τα παλαιά  στην γη και έτσι διεσώθηκαν. Όλο το χωριό ήξευρε πως ήταν θαμμένο στην γη όμως κανένας δεν επρόδωσε. Το έλεγε και η υπερηφάνεια έλαμπε στο ωχρό της πρόσωπο. Αισθανόταν το χωριό ενωμένο μαζί της για να φυλάξουν το θησαυρό. Κι ο θησαυρός έτσι να μην είναι σπιτική της απλώς δύναμη, αλλά να ζει, ουσία πολύτιμη, στις καρδιές των ανθρώπων του τόπου της.

[...] Την αποχαιρετήσαμε...Στεκόταν μόνη, ψηλή, ευγενική με το μακρύ της φόρεμα, στο κεφαλόσκαλο, ο ήλιος την τύλιγε. Γύρω, χαμηλά η γυμνή κίτρινη άνυδρυ γη της Σαντορίνης. Κι εκείνη μόνη με τον παλαιό καιρό του Αιγαίου, με τους Βυζαντινούς με τα Χρυσόβουλα, με τους Δούκες της Νάξου, με τα κεντήματα και τα υφαντά τα δουλεμένα από τις νησιώτισσες τις γυναίκες των Σαντορινιών καραβοκυραίων και γεμιτζήδων.

Της είπαμε πως τραβούσαμε για το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, κι από εκεί για την αρχαία πόλη. Δρόμος πολύ, βουνό κακοτράχαλο ήλιος πολύς.

-          Θα πάτε  με ζώα; Ρώτησε,

-          Όχι! Θέλουμε να την αισθανθούμε τη γη σας...Να την περπατήσουμε....

Σήκωσε το χέρι της να ευχηθεί καλή στράτα. Κι αυτή ακόμα η κίνηση θύμιζε παλαιούς καιρούς..Χαμογελούσε ευχαριστημένη γιατί πια ήξερε πως η Σαντορίνη ρίζωνε για πάντα μέσα μας.....

Θα την θυμούμαι έτσι: Όλορθη, ευγενική, ήρεμη μες στον αστραφτερό ήλιο, τυλιγμένη από την ατμόσφαιρα των παλιών πραγμάτων του τόπου της, από την κίτρινη γη , από τη συνείδηση του σκοπού που ετελειώθη...Από την Ομορφιά.....

Εφημερίδα: Το Βήμα, Τρίτη 23 Οκτωβρίου 1951

Υ.γ.1 : Νοιώθω ότι δεν τολμάω να σχολιάσω τίποτα... Ο Ελύτης μέσα από το κείμενο αυτό σε μία χρονική στιγμή λίγο μετά την απελευθέρωση της χώρας και λίγο πριν τον μεγάλο σεισμό της Σαντορίνης της 9^ης Ιουλίου 1956, «συνομιλεί» με μια αρχόντισσα της Σαντορίνης και μετουσιώνει την ενέργεια ....σε λόγια.... «τη σκέψη  της συνείδησης του σκοπού ...που ετελειώθη....Στην Ομορφιά»

Υγ.2: Ας μου επιτραπεί να το αφιερώσω σε μερικές γυναίκες : Στις αλησμόνητες Πυργιανές, Κάκη Νούσια Λαγκαδά, Σοφία Κοντοράτου, αλλά  και στις Αρτεμία Αργυρού, Εύη Νομικού...εκείνες ξέρουν... αλλά και στις Φωτεινή Πελέκη, Αντωνία Γαβαλά, Μαρία Περδίκη, Μαρία Ξεφτέρη,  Mυρτώ Δακουτρού, Θεώνη Καφιέρη, ....και εκείνες ξέρουν!!! 

Κατοχή στη Σαντορίνη . Αφήγηση Βάλσαμος Πιτσικάλης

Πηγή: Β.Πιτσικάλης: Της Θηρασιάς, πεζά και ποίηματα, Παραδοσιακές Εκδόσεις Οίας

« Ένα ίσως από τα συγκλονιστικότερα γεγονότα της εποχής, ήταν η  είδηση του τορπιλισμού του πλοίου «Φλώρα Νομικού» με το οποίο πνίγηκαν ο πατέρας μου και άλλοι δύο Θηρασιώτες ναυτικοί και αρκετά άλλοι από διάφορα χωριά της Σαντορίνης. Το πλοίο «Φλώρα» ήταν ιδιοκτησία του Μεσσαρίτη Πέτρου Νομικού και βυθίστηκε στα νότια της Αγγλίας, όταν τορπιλίστηκε από το γερμανικό υποβρύχιο (u44) στον Ατλαντικό Ωκεανό. [1][..]

Το 1941 ήρθαν οι Ιταλοί στο νησί μας. Πρώτα κατέλαβαν το σχολείο μας για να μείνουν και μερικά από τα καλύτερα σπίτια για τους αξιωματικούς τους. Τα θρανία του σχολείου τα χρησιμοποίησαν σαν καύσιμη ύλη για να μαγειρεύουν. Έβαλαν όλον τον ανδρικό πληθυσμό αναγκαστικά σ ένα διπλανό από το σχολείο χωράφι να σκάψει ορύγματα, σε σχήμα μαίανδρου για προστασία τους σε περίπτωση βομβαρδισμών.

Όταν πρωτοήρθαν στο νησί, κάθε πρωί έστελναν στο σχολείο δύο μεγάλες στρατιωτικές καραβάνες με γάλα και το μοίραζαν στα παιδιά.

Πρώτο τραγικό περιστατικό ήταν αυτό που συνέβη με την βάρκα που συνέδεε την Θηρασιά με τα Φηρά και εκτελούσε ταχτικά δρομολόγια, σχεδόν καθημερινά με πανί και κουπιά,  σε ένα τέτοιο δρομολόγιο η βάρκα μετέφερε πάνω από δεκαπέντε άτομα. Συνέπεσε να είναι η ίδια ώρα με την περιπολία που έκαναν – σχεδόν κάθε μεσημέρι- τρία τέσσερα αγγλικά αεροπλάνα. Προφανώς κάποια μικρά γερμανικά πλοία που ήταν αγκυροβολημένα στα Φηρά, είδαν  τ αεροπλάνα και τους έριξαν μερικές βολές.  Ίσως δε να θεώρησαν ότι και η βάρκα μετέφερε στρατό κι αμέσως έκαναν στροφή και άρχισαν να πυροβολούν κατά πάνω της. Σκότωσαν τέσσερις επιβάτες μεταξύ αυτών τους Γεωργία Μπαλοπίτου, Τζώρτζης Πιτσικάλης, Μανόλης Ξαγοράρης και Νικολής Πιτσικάλης.

[...] Κάποτε πάνω στον μπάγκο ( αγκυροβόλιο του ηφαιστείου) ήταν αγκυροβολημένα δύο μικρά βαποράκια για να φορτώσουνε πουζολάνη. Περάσανε δύο ιταλικά αεροπλάνα και τα βομβάρδισαν αλλά επειδή την ίδια στιγμή έτυχε να υπάρχει έκρηξη του Ηφαιστείου, η τέφρα σκέπασε τα πάντα και κανείς δεν ήξερε τι έγινε με τα βαπόρια. Όταν καθάρισε ο ουρανός και είδαν ότι τα βαπόρια δεν είχαν πάθει τίποτα, τότε ο κόσμος ξεκαρδίστηκε στα γέλια. Βγάλανε και μια επίκαιρη ρίμα που έλεγε: « Ήλθαν τα αεροπλάνα, τα γενναία παλικάρια και σκοτώσανε τα ψάρια» διότι μετά τον βομβαρδισμό βγήκαν στην επιφάνεια της θάλασσας χιλιάδες ψάρια»

Στην αρχή της κατοχής ο κόσμος υπέφερε πάρα πολύ μέχρι να συντονιστεί ο καθένας και προπάντων μέχρι να αρχίσει ο θερισμός όσων είχαν σπείρει το χειμώνα. Μόνο για το απαραίτητο φαγητό, άλλος εξοικομούσε λίγο κριθάρι, φάβα, χόρτα κάποιο ψάρεμα που έπρεπε να είχε γίνει αποβραδίς  και ύστερα από άδεια από τους Ιταλούς κ.ο.κ.  Και στο μικρό παλιό Ηφαίστειο, την παλαιά Καμένη, κάθε βράδυ έπεφταν εκατοντάδες αρτένες. Αυτές οι Αρτένες είναι κάτι μαύρα θαλασσοπούλια μικρότερα από γλάρους, αλλά με τόσο λίπος που όταν τις τηγάνιζαν γέμιζε λίπος το τηγάνι.  Αυτές μαζί με τα χόρτα έσωσαν πολύ κόσμο από την αβιταμίνωση....» [...]

---

[1]  Ο Τορπιλισμός του «Φλώρα Νομικός γίνεται τον Γενάρη του 1940.Στοιχεία   «Flora Nomikos» εδώ http://uboat.net/allies/merchants/217.html  

To Ηφαίστειον της Θήρας 1925 Πρώτα Τηλεγραφήματα

Εφημερίδα: Νεολόγος Πατρών : Παρασκευή 14 Αυγούστου 1925

Αι εκρήξεις εξακολουθούν  

Αθήναι: Εις το Υπουργείο των Ναυτικών ελήφθησαν σήμερον τα κάτωθι τηλεγραφήματα σχετικώς προς την εν Θήρα έκρηξη του ηφαιστείου: Κατεπλεύσαμεν εις Θήρας. Το ηφαίστειο εξακολουθεί  ευρισκόμενον ενεργεία» - ΔΑΦΝΗ . Ο Κυβερνήτης του «Ιέρακος» απέστειλεν επίσης το κάτωθι τηλεγράφημα : Κατεπλεύσαμεν εις Θήραν προς συλλογήν πληροφοριών. Το ηφαίστειον εκρήγνυται συνεχώς επί της Νέας Καϋμένης. Ακούονται ευκρινώς υπόκωφοι κρότοι. Ζημίαι μέχρι στιγμής δεν επροξενήθησαν εις Θήραν. Μεταβαίνων εις την πόλιν όπως συναντήσω τας αρχάς και τηρήσω ημάς ενήμερους. Την «ΔΑΦΝΗ» εύρομεν ενταύθα. Ο κυβερνήτης αυτής βρίσκεται εις την πόλη.» Και ο Ίδιος συνεχίζει αργότερα: « Κατά πληροφορίας των αρχών και κατά την αντίληψή μου, το ηθικόν των κατοίκων είναι το σύνηθες. Χθες μόνον παρετηρήθη κάποια ανησυχία, λόγω των συνεχών εκρήξεων και των ισχυρωτέρων υπόκωφων κρότων. Προς καθησύχασίν των ζητούν ειδικόν γεωλόγον προς μελέτη του φαινομένου και υπόδειξιν των απαραίτητων μέτρων εν περιπτώσει ανάγκης, διότι μέχρι της στιγμής ουδείς εσκέφθη  εξ αυτών να εγκαταλείψη την νήσων.

Ο αντιπρόεδρος της Εθνοσυνελεύσεως κ. Αλαβάνος μετά του πληρεξουσίου κ. Πρέκεα μετέβησαν εις το Υπουργείο των Ναυτικών όπου εζήτησαν πληροφορίες. Μεταξύ των άλλων ο κ. Αλαβάνος υπέδειξε την αποστολήν επαρκούς ποσότητας τροφών, σκηνών, σκεπασμάτων, νοσοκομειακών ειδών δια την περίπτωση καθ ην οι εκρήξεις του ηφαιστείου ήθελαν  έχει δυσάρεστα αποτελέσματα δια τους κατοίκους. Επίσης υπέδειξε την παραμονή πλοίων εν επιφυλακή εις τα Θηραϊκά Ύδατα .

Ο Προσωπάρχης του Υπουργού διαβεβαίωσε ότι ευρίσκονται εις τον Ναύσταθμον τα φορτηγά του στόλου «Λέσβος» και «Ερμής» τα οποία εφοδιασμένα με διάφορα είδη πρώτης ανάγκης είναι έτοιμα να πλεύσουν εις Θήραν. 

Οι λιμνάρηδες της Σαντορίνης

Αφήγηση Μανώλης Βαρβαρήγγος

 Αρχείο Λιγνού - Λιμνάρης Σαντορίνης 

Πηγή: Μάρκος Αβ. Ρούσσος Σαντορίνη, Ήθη Έθιμα και Παραδόσεις

«..ο μπάσης λιμνάρης, ξεχωρίζει τα πουλιά και ξέρει ποιά κάνουνε για πλάνοι και ποιά για σκότωμα. Για να καταλάβετε ήντα δυσκολία είναι να διαλέξη κανείς πλάνοι, σας λέω πως τα φλώρια είναι πολλώ λογιώ». Ολοσέρνικα, μισοσέρνικα, μαυρίτσηδες, γιαβράκια, φυσικές πατέκλες ρηγωτές και σπαθάτες. Τα ολοσέρνικα τα κρατίζουνε για να κάνουν ε «βζι» την ώρα που καμπανίζουνε τα πουλιά απάνω στα δέντρα και να τα καθίζουνε. Τα μισοσέρνικα και οι μαυρίτσηδες καμιά βολά βγαίνουνε και κάνουνε «τζωρ». Τα γιαβράκια είναι μικρά φλώρια, ανήλικα μαθές που όποιος λάχει και τα πιάσει και τα αναθρέψει γίνονται οι καλλίτεροι πλάνοι. Οι πατέκλες πάλι είναι για να στριγλιάζουνε και να φέρνουνε τα πουλιά κοντά. Όντες ακούσετε πατέκλα και αλλάζει τη στριγλιά τζη είναια καλό σημάδι. Θα πει πως έρχονται φλώρια γιατί πολλές βολές στριγκλίζουνε και οι σπίνοι και τα γριτζόλια μα δεν αλλάζουνε τη στριγλιά ντως.

Έπειτα ο καλός λιμνάρης πρέπει να ξέρει: Όταν φυσσά αγέρας τα κλουβιά πρέπει να ναι χάμαι. Απάνω στσοι αμπελιές για να γροικούνε καλά οι πλάνοι. Εϊναι μπονάτσα; Τα κλουβιά πρέπει να ναι απάνω στα δεντρούλια. Τα σερνικά τα βάζουνε ανάμεσα στα δέντρα. Τσοι πατέκλες μακρυά. Το κοκκινόσκουφο και το γριτζόλι κοντά στο απλάι, ζερβά το ένα, δεξά το άλλο και το σπίνο και την αρατοτσίκλα κατάχαμα κοντά στη φουρμέλα.

Είπαμε για τσοι πλάνοι μα και ο καλός παλουκάρης είναι μεγάλο πράμα για την λίμνη. Αν είναι ανάποδος  και δεν νοάται νκαλό παλούκι σου ξορνιάζει τα πουλιά.

Μα αμα είναι γυμνασμένος και την ώρα που κάτσουνε ξετσιτώνεται προπατεί μέσα στο απλάι, τζιμπά το καναβούρι και πίνει από μέσα στη γούρνα, τότες σίγουρα θα φουντάρουνε τα πουλια μέσα στη φουρμέλα. 

Τους ανθρώπους να φοβάσαι …. Όχι το Ηφαίστειο μας

photo Dorothy Burr Tomson (Σαντορίνη 1934)
Αρχείο Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών Αθήνα,
www.ascsa.edu.gr

Σήμερα μια νέα φίλη με συγκλόνισε με τη φράση της αυτή. Πως είναι δυνατόν ένα κορίτσι της Σαντορίνης  του 2015 να τα λέει αυτά ;  Δεν είναι όλοι συνεπαρμένοι της τουριστικής ανάπτυξης; ( εννοείται ότι αστειεύομαι) Ταυτόχρονα όμως μου θύμισε αφηγήσεις παλαιότερων για τη σχέση τους με το Ηφαίστειο, κυρίως για την έκρηξη του 1950, όπου ουσιαστικά σε κάποιες από αυτές , δεν διαφαίνεται  ο φόβος της έκρηξης , αλλά για παράδειγμα ο αγώνας της εξυπηρέτησης στον Τουρίστα . Αν θυμάστε πριν  λίγο καιρό μέσω του Δημήτρη Ψαθά παρουσιάστηκε άλλη μια τέτοια αφήγηση:

…..«Κι έξαφνα σε μισή στιγμή σε πιέζει, διεκδικεί τα δικαιώματά του  και σε κάνει να απασχοληθείς με την πιο φρικαλέα πεζότητα:

-          Θα φάμε;

-          Εμ …κάτι θα γίνει …

-          Ψάρι ;

Στην ερώτηση αυτή, όλοι οΙ Σαντορινιοί γίνονται μυστηριώδεις, αινιγματικοί. Επιφυλακτικοί. Είναι αδύνατο  να σου απαντήσουν καθαρά. Ναι μεν αλλά….βέβαια νησί είναι πρέπει να έχει ψάρι όμως ελπίζουν ότι τέλοσπάντων κάτι θα βρεθεί. Στο τέλος δεν βρίσκεται τίποτε.  Όταν εζήτησα σχετικές πληροφορίες από τον ξενοδόχον μου, είδα την αποφασιστικότητα στα μάτια του . Εξεκίνησε από όρθρου βαθέος γεμάτος αισιοδοξίαν. Και επέστρεψε το μεσημέρι… κάθιδρος καταπτοημένος, λαχανιασμένος και μου συνέστησε να βγω έξω στην ταράτσα να θαυμάσω μία ωραίαν έκρηξη!!!.....

 Είμαι σίγουρος και το βλέπω καθημερινά δίπλα μου, είναι κάποιοι μόνιμοι κάτοικοι της Σαντορίνης που συνεχίζουν και σκέπτονται διαφορετικά, συνεχίζουν και έχουν ένα ρομαντισμό  της παλιάς εποχής, τους αρέσουν οι βεγγέρες και τα τραγούδια. ( Τις προάλλες, αχάραγα στα Φηρά, γνωστός μου κύριος σφύραγε το σκοπό της μαντινάδας της Σαντορίνης και ασυναίσθητα αντί να τον καλημερίσω του απάντησα με τον ίδιο σκοπό, σφυρίζοντας….).  Εϊναι κάποιοι που συνεχίζουν  και βλέπουν διαφορετικά « ένα νησί του διαβόλου που το κατοικούν Αγγέλοι» όπως έλεγε ο αείμνηστος Φ. Κατσίπης.

 Σαν απάντηση στη φράση της φίλης, αυτής θα σας διηγηθώ έ να μικρό περιστατικό παλιού ανθρώπου: Η Βαμβακία Ζώρζου από το Μεγαλοχώρι πολλά χρόνια πριν ήταν στο σπίτι της μαζί με τις κόρες της. Ξαφνικά ακούστηκε θόρυβος από την ταράτσα του σπιτιού. Η μία της κόρη της φώναζε: Κα μάνα κάποιος είναι επάνω στην ταράτσα. Και απαντά γεμάτη Σοφία και Αγνότητα: «Σταματήστε κορίτσια, θα τρομάξει ο άνθρωπος»…..! Η Αγνότητα της κερα Βαμβακίας όμως δεν έχει φύγει…δεν ξεθώριασε … Υπάρχει ακόμα και σήμερα στη σημερινή Σαντορίνη  αρκεί να μπορούμε να την δούμε… Αρκεί να μπορούμε να τη σεβαστούμε …..

Υ.γ.: Αφιερωμένο στην Μυρτώ Μ.Δακουτρού για τα όνειρά Της…

H διαμάχη για μία θεατρική παράσταση στη Σαντορίνη του 19ου αιω.

Ας ανατρέξουμε και πάλι στον εξαιρετικά σημαντικό 19ο αιω. Σε μια τοπική κοινωνία, λίγο μετά την Ελληνική Επανάσταση και ας δούμε το λοιπός γιατί προκλήθηκε διαμάχη για μία θεατρική παράσταση. Το παρακάτω απόσπασμα αναδεικνύει για άλλη μία φορά την απίστευτη πολιτισμική ανάπτυξη , η οποία ήταν απόρροια της οικονομικής, που υπήρχε στο νησί κυρίως κατά τη διάρκεια του 19ου αιω.

"Εις την Σαντορίνη, γράφει προς την εφημερίδα ένας αναγνώστης της, διατρίβει ιατρός τις, ονόματι Δομένικος Σανταντώνιος. Ο ενάρτετος ούτος άνθρωπος ηθέλησε να προξενήσει ευθυμία εις τους Σαντορινιούς κατά τας ημέρας της αποκρεώσεως, ως γίνεται σχεδόν πανταχού εις τα χριστιανικά έθνη και δια προτροπής, οδηγίες και δαπάνης ιδίας εσυστάθη Θέατρο. ΕΙς το θέατρο τούτο παρέτησαν δύο κώμωδίες, εις ελληνικήν γλώσσαν εκ της ιταλικής  μεταφρασμένης, και εν δράμα, του Μεταστασίου, εις ιταλικήν. Η παράστασις αυτή είς την οποία και ο ίδιος κύριος Δομένικος έλαβε μέρος, ήταν αξιόλογος και εφάνη ευάρετσος εις όλους τους παρόντας. Αλλά τις ήθελε πιστεύει ότι το αθώον τούτο πράγμα έμελλε να σκανδαλίσει τον προεστό των δυτικών Ελλήνων της νήσου; Ο καλός ούτος άνθρωπος, ο κύριος Πεγκ   παρωργίσθη τόσο ώστε εμπόδισε τους δυτικούς Έλληνες δι ιερατικής κατάρας από το να παρευρίσκονται στο αθώο εκείνο θέατρο. Μου εφάνη παράδοξο και γελοίον εν τούτω να ακούσω εκβαίνουσαν τοιαύτην παράλογος κατάρα εκ του στόματος ανθρώπου γεννημένου και αναθρεμμένου όχι εις την Αφρική, αλλά εις την Ευρωπη και αυτής εις το πλέον πολιτισμένο μέρος, την Γαλλίαν. Ως Ευρωπαϊος ο κύριος Πεγκ έπρεπε να ηξεύρει ότι τα θέατρα συνηθίζονται πανταχού της Ευρώπης και δεν εμποδίζονται ούτε απ αυτών των απολύτων εξουσιών, ούτε από αυτού του κυρίου του, του Πάπα, και πολύ ολιγότερον όταν εις τα θέατρα παριστάνωνται δράματα αθώα, οποία παρεστάθησαν εις τη Σαντορίνη. Πόθεν ωρμήθη ο καλός εκκλησιαστικός πατήρ εις την τοιαύτην παράλογον πράξιν;  Μήπως το θέατρο της Σαντορίνης ήθελε βλάψει τα ήδη των χριστιανών; Αλλά ο διδάσκαλος του θεάτρου κύριος Δομένικος  είναι άνθρωπος πολλής αρετής και αρετής διδάσκαλος και οι λόγοι του και οι πράξεις του είναι ενάρετοι, και παρά τοιούτοι ανδρός διαφθοράν ηθών δεν έπρεπε να φοβάται ο κ. Πεγκ. Μήπως το θέατρον της Σαντορίνης εναντιούντο εις τας εκκλησιαστικάς διατάξεις; Αλλά αν είναι τούτο έπρεπε να εμποδισθώσι τα θέατρα εις όλον τον χριστιανικό κόσμο. Και δεν είναι αμφιβολία ότι, αν ο κύριος Πεγκ κατά παράλογον εκκλησιαστικόν τον ζήλον είχε τόση δύναμη, ήθελεν εξορίσει τα θέατρα αφ όλων των χριστιανικών εθνών.

  Αλλά έλαβε τα επίχειρα της παραλόγου προσταγής του, διότι δεν τον ήκουσε κανείς και όλοι έτρεχαν μετά προθυμίας να ακούσωσι τον ενάρετον ιατρόν Δομένικον από του  στόματος του οποίου δεν εξήρχοντοάλλο ειμή λόγοι ηθικοί και συνέτρεχον  οι κάτοικοι εις το θέατρο δια το οποίον έχουσι υπόληψιν, και δια το οποίον χρεωστώσι σέβας προς τον κύριον Δομένικον. 

Ο χρηστός αυτός άνθρωπος διατρίβει τρεις περίπου χρόνους εις τη Σαντορίνη και δεν υπάρχει άνθρωπος όστις δεν εμέθεξε της φιλανθρωπίας του. Ιάτρευσε πολλούς ενδεεις και απόρους και τους επεριποιήθη φιλανθρώπος και εξ ιδίων του απέστειλε πολλούς εις τους τόπους των. Τοιούτον άνθρωπον έπρεπε να σεβαστεί και ο εκκλησιαστικός πατηρ και όμως κατ αυτού διεύθυνε κυριωτέρως τα τόξα της κατάρας του διότι αυτός εστάθη πρωτουργός του θεάτρου της Σαντορίνης. Διατρίβωςν εις Σαντορίνη, εγνώρισα και τον κ. Δομένικο και τον κ. Πεγκ, αλλά όσων τιμώ τον πρώτον, άλλο τόσο κατακρίνω τον δεύτερον. Παρευρέθην και εις τας θεατρικάς παραστάσεις και ευαρεστήθην πάρα πολύ. Επαινώ και τους δυτικούς της Σαντορίνης Έλληνας, διότι ηξεύρουν να τιμώσι και σέβονται τους τίμιους άνδρας και αν μην απατώνται  ευκόλων από των λίγων εκκλησιαστικών προεστώτων, οι οποίοι δεν ηξεύρουν πως πρέπει να πολιτεύονται εις τον κόσμο. 

Πηγή υλικού: Εφημ Μακεδονία : 11 Σεπτεμβρίου 1971
Πηγή αρχειού Εφημ:  Γενική Εφημερίδα – 5η Μαρτίου 1827