Οία: Από την Καστροπολιτεία του Αγίου Νικολάου Απανωμερίας....στο σήμερα

….Οία:Η πάλαι ποτέ Καστροπολιτεία του Αγίου Νικολάου Απανωμερίας

...το καπετανοχώρι της Σαντορίνης

6 Δεκεμβρίου. Γιορτάζει ο προστάτης των ναυτικών ο Άγιος Νικόλαος  Η Οία λοιπόν θα έχει σήμερα την τιμητική της στο καλλιστορώντας. Όχι μόνο γιατί ήταν ο ναυτότοπος της Σαντορίνης αλλά και γιατί η ονομασία του χωριού ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο.

H φερώνυμη εκκλησία του Αγίου Νικολάου απ' όπου πήρε το όνομα της η Καστροπολιτεία

Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή...Η Οία πήρε το όνομα της τον 19ο αιώνα. Η επίσημη ονομασία της για πάνω από 400 χρόνια ήταν "Καστροπολιτεία Αγίου Νικολάου Απανωμερίας". Ήδη από το 1207 μ.Χ. το χωριό αναφερόταν σε χάρτες της εποχής ως "Castello di San Nicholo - Apanomerea" δηλαδή "Κάστρο του Αγίου Νικολάου - Απανωμερία". Η επιβλητική εκκλησία του Αγ.Νικολάου μέσα στην Καστροπολιτεία έδωσε και το όνομα της στο χωριό που λόγω της γεωγραφικής θέσης του στο βορειότερο και απομακρυσμένο σημείο του νησιού ονομάστηκε "Απανωμερία" (δηλαδη στην απάνω μεριά του νησιού). Η Καστροπολιτεία του Αγίου Νικολάου Απανωμερίας ήταν ένα από τα πέντε καστέλια του νησιού την εποχή της Λατινοκρατίας. Άρχοντες καστελάνοι ήταν η οικογένεια "Νταργέντα" των οποίων η καταγωγή ήταν από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ρωμανό Αργυρό ("Νταργέντα" από το λατινικό d' argento = του αργυρού). Το επίθετο υπάρχει μέχρι τις μέρες μας στην Οία ως Δαρζέντας πλέον. Το τέλος της Λατινοκρατίας στη Καστροπολιτεία του Αγίου Νικολάου έρχεται το 1577 όταν οι Νταργέντα αιχμαλωτίζονται από τους Τούρκους και εξορίζονται. Από τότε η Καστροπολιτεία της Απανωμερίας περνάει στα χέρια των Οθωμανών μέχρι την επανάσταση του 1821. 

Η καταστολή της πειρατείας τα επόμενα χρόνια άνοιξε τους θαλάσσιους δρόμους προς τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Η Απάνω Μεριά ήδη από το 17ο αιώνα είχε ξεκινήσει τα βήματα της στη ναυτοσύνη τα οποία με την πάροδο του χρόνου συνέχισαν την ανοδική τους πορεία. Ο 19oς αιώνα βρίσκει την Απάνω Μεριά στη μεγαλύτερη ακμή της καθώς ξεχωρίζει μακράν από τα υπόλοιπα χωριά της Σαντορίνης σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο. Ο ιστιοφόρος στόλος της Απάνω Μεριάς, που έχει πλέον μετονομαστεί σε Οία, αριθμεί πάνω από 160 ποντοπόρα μπρίκια χωρητικότητας άνω των 200 τόνων και αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές εμπορικές δυνάμεις των νησιών του Αιγαίου μαζί με την Άνδρο και τη Σύρο. Οι Οιάτες καραβοκύρηδες ταξιδεύουν με τα ιδιόκτητα ιστιοφόρα τους στη Μαύρη Θάλασσα (Τουρκία, Ρωσία, Ρουμανία κλπ) και στη Μεσόγειο (κυρίως στην Αίγυπτο) εξάγοντας το φημισμένο κρασί τους και την "θηραική γή" από τα ορυχεία του χωριού που βρίσκονταν στον όρμο του Αμμουδιού. Επιβλητικά σπίτια με πολυτελή έπιπλα, μαρμαροστρωμένα ριμίδια, κειμήλια, τέμπλα και εικόνες από ασήμι και χρυσό να κοσμούν τις εκκλησίες, το χρήμα και οι λίρες να ρέουν σε αφθονία και η Οία, δικτυωμένη πλεόν με τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας μετατρέπεται στο πλουσιότερο χωριό της Σαντορίνης με μεγάλη οικονομική επιφάνεια και πλούτο. Στην Οία υπήρχε τράπεζα, τελωνείο, ναυπηγεία στην Αρμένη, μαγαζιά όπως φούρνοι, μπακάλικα, χασάπικα, ξυλουργεία, σχολεία κλπ ενώ ο πληθυσμός της ξεπερνούσε τους 2.500 κατοίκους με 13 εκκλησιαστικές ενορίες. Η Οία διαφέρει πλέον από την υπόλοιπη Σαντορίνη, όχι μόνο οικονομικά, αλλά κοινωνικά και πολιτισμικά, αφομοιώνοντας στοιχεία από τους πολιτισμούς των χωρών όπως στη κουζίνα, στη γλώσσα, στη μουσική κλπ, χωρίς όμως να "απομακρύνεται" από τη νησιώτικη κουλτούρα. Στις αρχές του 20ου αιώνα κάνει στροφή από την ιστιοφόρο ναυτιλία στην ναυτιλία του ατμού και μπαίνει δυναμικά στον εφοπλιστικό κύκλο. Οι πάλαι πότε καραβοκυραίοι της Οίας εισβάλουν δυναμικά στην ελληνική ναυτιλία, "μεταναστεύουν" στον Πειραιά και ανοίγουν εξοπλιστικές εταιρίες. Μαζί τους και οι ναυτικοί των ιστιοφόρων τους που πλέον αλωνίζουν τις θάλασσες με τα ατμόπλοια. Η "μετανάστευση" όμως στον Πειραιά γίνεται η αιτία ώστε το χωριό να αρχίσει σιγά σιγά να ερημώνει την περίοδο του μεσοπολέμου. Κατόπιν ο πόλεμος του '40 και μετέπειτα ο σεισμός του 1956 δίνουν τα τελειωτικά χτυπήματα.

Τη  δεκαετία του 1970 ο ΕΟΤ αναστυλώνει τα σπίτια της Οίας και τα μετατρεπει σε τουριστικές μονάδες. Εδω σταματάει η ακμή της Οίας στην ναυτιλία και αρχίζει μια νεα περιοδος ακμής για αυτην: ο τουρισμός….

Στις μέρες μας αρκετοί νέοι του χωριού συνεχίζουν την ναυτική του παράδοση και ασχολούνται με τη θάλασσα, είτε ως καπετάνιοι σε πλοία, είτε σε ιδιόκτητα τουριστικά ιστιοπλοϊκά, είτε ως επαγγελματίες ψαράδες με δικά τους καΐκια.
Μπορεί πλέον η Οία η πάλαι ποτέ Κάστροπολιτεία Αγίου Νικολάου Απανωμερίας να μην είναι ο ναυτότοπος του χθες, αλλά τα σημάδια της ναυτοσύνης είναι ακόμα εμφανή και ζωντανά στην καθημερινότητα του χωριού...σε κάθε ριμίδι του, σε κάθε γωνιά του, σε κάθε σπίτι του...στον κάθε Οιάτη, στην κάθε Οιάτισσα...στον τρόπο ζωής τους που είναι δεμένος με τη θάλασσα...σε κάθε συζήτηση που έχει κάποιος ξένος μαζί τους...

Η Τιμή προς τον Άγιο των Θαλασσινών, τον Άγιο Νικόλαο είναι σαν εόρτια τιμή του χωριού της Οίας, του ναυτότοπου της Σαντορίνης. Γιορτάζει ο Άγιος που τους "χάρισε" το όνομα της Καστροπολιτείας...τους προστάτευσε...τους έσωσε...τους έδινε και τους δίνει δύναμη και κουράγιο σε όλες τις φουρτούνες της ζωής...
Και του Χρόνου λοιπόν!!!