Άγιος Ιωάννης των Μυλωνάδων - Διορθώσεις στα Τοπωνυμικά

Όπως σας έχω ήδη αναφέρει στην παρέα μας θα μας τιμάνε άνθρωποι Ερευνητές του νησιού ή άνθρωποι που με τη δική τους γραφή έχουν να πουν κάτι διαφορετικό. Στους ερευνητές αυτούς εντάσσεται και ο αγαπητός πολυδιαβασμένος Ιστορικός Ερευνητής , Ταμίας του Κ.Ε.Ρ.Ι.Ε. Στυλιανός Μουζάκης, ο οποίος μας παραχώρησε και στην παρέα μας, ένα κέιμενο δικό του. Κυριε Στέλιο, σας ευχαριστούμε και πάλι.

ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΩΝ ΜΥΛΩΝΑΔΩΝ

ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΚΑ

Έξω από το Φηροστεφάνι στην ανατολική πλευρά της νήσου στην περιοχή του Βουρβούλου, βρίσκεται ο υπόσκαφος δίκογχος ναός του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και όπως είναι γενικότερα γνωστός, των Μυλωνάδων[1] κατά την τοπική ονομασία.

Το προσωνύμιο των Μυλωνάδων φαίνεται ότι προήλθε από κάποιον ή κάποιους μυλωνάδες οι οποίοι έκτισαν το ναό ή ξόδεψαν για την κατασκευή του ή ακόμα αφιέρωσαν μαζί πιθανόν με κάποια εικόνα ήταν δηλαδή κάποτε κτητορικός, οικογενειακός ναός. Ας δούμε σύντομα, αν αυτό είναι αληθές. Ο Κ. Άμαντος[2] συνέλεξε πολλά γεωγραφικά περιεκτικά ονόματα λήγοντα σε –άδα. Δηλαδή τοπωνύμια που προέρχονται από το πλήθος αυτού που ορίζει το θέμα όπως, Αριάδα (αρία), Λαχανάδα (λάχανο), Αγκιναράδα (αγκινάρα), Μερσινιάδα (μερσίνη) κ.ά.

Υπάρχει όμως και μια άλλη κατηγορία τοπωνυμίων που λήγουν σε –άδα και τα οποία προέρχονται από οικογενειακά ονόματα. Αυτά δηλώνουν την ιδιοκτησία ή τον τόπο κατοίκησης όπως προχ. Νέγρης –Νεγράδες, Φράγκος-Φραγκάδες, (Κέρκυρα).Από τον πληθυντικό αυτών σε –άδων σχηματίστηκε νέος ενικός αριθμός –άδος ή ουδέτερο –άδο ή –άδον[3], βλ. (Καραβάδων-Καραβάδω-Καραβάδος). Όμως και από τον πληθυντικό αυτών σε –άδες προήλθε ο ενικός –άδος και -άδα[4]. Με τον τρόπο αυτό έχουμε μια σειρά τοπωνυμίων σε –άδες, -άδα, -άδος. Όπως πρόχειρα, Αλεξανδράδες, Σγουράδες, Μακράδες (Κέρκυρα). Βελονάδος, Γαλανάδος (Νάξο), Καρτεράδος (Θήρα), Βροντάδος (Χίος).Αλευράδα, από οικογένεια Αλευρά, Αλευράδων (Μεσσηνία), Κοντογενάδα (Κεφαλληνία), Μασσάδα (Πάρο) κ.άλ.

Στο Συλλογικό τόμο Σαντορίνη έχει δημοσιευθεί[5] ένα έγγραφο περί «αντιγίου[6]» δηλαδή ανταλλαγής κτημάτων του έτους 1782 και αναφέρεται στα κτήματα του Αυθέντη Πρε Τζουάνες Σπανόπουλου εις Καρτεράδον, τα οποία άφησε κληρονομιά μετά το θάνατό του στην εκκλησία. Όμως είχαν μείνει ακαλλιέργητα έτσι, μετά την παρέλευση αρκετού χρόνου, οι κληρονόμοι του ζητούν από τον Επίσκοπο να ανταλλαχθούν με άλλα κτήματα για καλύτερη εκμετάλλευση. Γεγονός που ο Επίσκοπος Σαντορίνης Σιγάλας δέχεται. Το κείμενο σε μεταγραφή Εμμ. Λυγνού, έχει ως εξής. «..όθεν ζητήθησαν να τως δοθεί άδεια να κάμουσι τα αυτά χωράφια αντίγι με άλλα οπού αγόρασεν ο αυθ. Ιωζεππάκης Δελένδα εις τον Μυλονάδον, από τον όμοιον αυθ. Αντωνάκην και συμβίαν του κυράν Φλουρί Δελένδα, μάλιστα οπού ετούτα έσονται σύμπλιον των λοιπών χωραφίων του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εις τον Μυλονάδον θέλουν είσθαι εις μεγαλύτερον όφελος και συμφέρον των διαδόχων του αυτού αυθ. Αντωνάκη και κυράς Φλωρίου, από τους οποίους έχουν να πηγαίνουν τόσον τα αυτά πράγματα του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου ωσάν και άλλα εκκλησιαστικά….[7]».

Σύμφωνα με τα παραπάνω έχουμε τοπωνύμιο το οποίο καθορίζει θέση ιδιοκτησίας όπου είχε κτήματα οικογένεια με επώνυμο Μυλωνάς ή θέση όπου ήσαν συγκεντρωμένες πολλές οικογένειες με το ίδιο όνομα, ούτω το Μυλωνάδες έγινε Μυλωνάδος, όπως το Καρτεράδες-Καρτεράδος κ.άλ.

Επομένως το έγγραφο διασώζει το αθησαύριστο Θηραϊκό τοπωνύμιο εις τον Μυλονάδον ήτοι χωρίον, οικισμόν, θέση και η εκκλησία δεν ανήκει στους Μυλωνάδες ως επάγγελμα, απλά βρίσκεται στη συγκεκριμένη θέση. Το δε ορθό προσωνύμιο του Αγίου Ιωάννου πρέπει να διορθωθεί ως ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος στο Μυλωνάδον

Στέλιος Μουζάκης

Ερευνητής Ιστορίας Πολιτισμών

stylmouzakis@hotmail.com

---

[1] Βλ. Ι. Κουμανούδης, Η λαϊκή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της νήσου Θήρας, Αθήναι 1960,σ.101. Νικ. Αλιπράντης, «Οι αγιογράφοι της Σαντορίνης», στο Μιχ. Α. Δανέζης (επιμέλ.), Σαντορίνη, Αθήναι 1971,σ.170

[2] K. Amantos, Die suffixes der negriechiscen Ortsnamen, Μόναχο 1903),σ.37-40

[3] Γ. Χατζηδάκης, Βυζαντινά Χρονικά, 2(Κωνσταντινούπολις 1909),σ.72 και εξ.

[4] Γ. Χατζηδάκης, Αθηνά Η΄(1909),σ.139

[5] Εμμ. Λυγνός, «Έγγραφον περί αντιγίου (ανταλλαγής)», Μιχ. Α. Δανέζης (επιμέλ.),…ό.π.,σ.141-142

[6] Σχετικά με το αντίγι βλ. Στέλ. Μουζάκης, Υδροκίνητες προβιομηχανικές εγκαταστάσεις και διαμόρφωση φεουδαλικού δικαίου στη δυτική, βυζαντινή και οθωμανική οικονομία και κοινωνία. Βυζαντινοί - μεταβυζαντινοί μύλοι και ιστορία. Οικοδομικοί περιορισμοί και συναφείς διατάξεις νερόμυλων – ανεμόμυλων (c. 6^ος – c. 19^ος αιώνας), πρόλογος Καθηγητού Νεότερης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας κ. Γεωργίου Λεοντσίνη, επιμέλεια Επιστημονική Εταιρεία Αττικών Μελετών, Αθήνα 2008,σ.237

[7] Εμμ. Λυγνός, στο Μιχ. Α. Δανέζης (επιμέλ.), Σαντορίνη…ό.π.,σ.೧೪೧