Τρόποι αξιοποίησης και προστασίας της Πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Το Παράδειγμα της Σαντορίνης

Τρόποι αξιοποίησης και προστασίας της Πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Το Παράδειγμα της Σαντορίνης

 Το σημερινό θέμα  (10-5-2015) της Έκθεσης για τους μαθητές των Πανελληνίων Εξετάσεων, μας μεταφέρει στους τρόπους αξιοποίησης και προστασίας της Πολιτισμικής μας κληρονομιάς,  Πόσο δε μάλλον αν αυτό μπορούμε να το αξιοποίησουμε στα δικά μας δεδομένα, στα δεδομένα της Σαντορίνης.

Ο πρωταρχικός σκοπός του καλλιστορώντας δεν είναι άλλος από την ανάδειξη και προάσπιση της ιστορίας του νησιού.  

Αν μπορούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε αρχικά τον όρο πολιτιστική κληρονομιά και να τον εντάξουμε στην θηραϊκή ιστορία θα είχαμε τα εξής:

Α) Πολιτιστική Ιδιοκτησία α)  Αρχαιολογικοί χώροι, Ακρωτηρίου, Αρχαας Θήρας, Αγίας Ειρήνης Περίσσας κ.α. -, β) Καστέλια  Πύργου, Εμπορείου, Ακρωτηρίου, Οίας, Φηρών/Σκάρου-, γ)  Μνημεία Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς – Πλεκτήρια, Εργοστάσια Ντομάτας, Ορυχεία, Μύλοι, Αρχοντικά , δωρεές Ευεργετών ( Πλ. Σαρπάκη κ.α.), Κοινωφελή Ιδρύματα ( Πτωχοκομείο Θήρας, Οφθαλμιατρείο Θήρας, κ.α., δ) Μουσεία - Οινοποιεία  (Αρχαιολογικό, Λαογραφικό, Προιστορικό, Ναυτικό κ.α.) -,  ε) Εκκλησιαστική Ιστορία και Μνημεία ( Ορθόδοξη και Καθολική), στ) Κάθε είδους γραπτή ιστορική αναφορά η οποία διαμορφώνει  μέρος της τοπικής ιστορίας μας ( δημόσια αρχεία , βιβλία, φωτογραφίες οικογενειών, γράμματα, εκπαιδευτικά αρχεία σχολείων, καταγραφή ηθών και εθίμων από τους Λαογράφους ερευνητές  κ.α.)

Β) Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά  πρακτικές, αναπαραστάσεις, εκφράσεις, γνώσεις και τεχνικές − καθώς και τα εργαλεία, αντικείμενα, χειροτεχνήματα  και τους πολιτιστικούς χώρους που συνδέονται με αυτές  και τις οποίες οι κοινότητες, οι ομάδες και, περιπτώσεως δοθείσης, τα άτομα αναγνωρίζουν ότι αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς  [1] Από τις ιδιαιτερότητες της Θηραϊκής Ντοπιολαλιάς μέχρι τις ρίμες και τα Κοτσάκια, και από την διαφοροποίηση στην τοπική γαστρονομία ανά περιοχή ( άλλα φαγητά η νότια Σαντορίνη, άλλα φαγητά τα αρχοντικά χωριά του νησιού) μέχρι και στην «ονοματοδοσία» σημείων στην θάλασσα της Σαντορίνης κ.α.

Γ) Φυσική Κληρονομιά τι πιο γενικό από το ίδιο το νησί, τη Σαντορίνη.  

Αν θα μπορούσαμε και πάλι επιγραμματικά να αναφερθούμε στις πλείστες όσες δυνατότητες μας δίνει η αξιοποίηση του Χθές για το σήμερα και το αύριο

Η διαμόρφωση μιας ευρύτερης φιλοσοφίας θα πρέπει να μας οδηγήσει ώστε να δούμε πολύ σοβαρά το θέμα της ανάδειξης της τοπικής ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η μικρή σε έκταση Σαντορίνη, μπορεί να εξελιχθεί σ ένα νησί – πρότυπο όχι μόνο με βάση την τουριστική της πλευρά, αλλά την ιστορική της  προσέγγιση .  Ο σεβασμός της φυσικής κληρονομιάς του νησιού ( νόμοι προστασίας κ.ο.κξ.) η όσο το δυνατόν πιο γρήγορη καταγραφή της ζώσας παράδοσης των παλαιότερων κατοίκων, σε συνδυασμό με την άμεση προστασία και διάχυση των πάσης φύσεων αρχείων του νησιού, αλλά και με τις δράσεις  εκπαίδευσης, πολιτισμού και ιστορίας, μπορεί να θεωρηθεί ένας πραγματικά βασικός πυλώνας Ανάπτυξης του νησιού της Σαντορίνης, ταυτόχρονα με την τουριστική της προβολή.

Ενδεικτικά:

1.      Οι Θηραίου ερευνητές του νησιού, μπορούν άνετα να συμβάλλουν στην γνωριμία με την τοπική ιστορία του νησιού. Σε κάθε χωριό, μπορούν να δημιουργηθούν εκείνες οι δράσεις πάνω στις οποίες  ο κάτοικος του χωριού, θα γνωρίσει το χωριό του, ο μέτοικος του χωριού, θα σεβαστεί το περιβάλλον που μένει και ο Τουρίστας θα μπορεί να συμβάλλει σε μία μορφή αλληλεπίδρασης με τους ντόπιους. Η Διαχείριση της Πολιτιστικής Ιδιοκτησίας δεν πρέπει να ορίζεται ανά περιοχή, αλλά ανά χωριό. Συγκεκριμένα, διαφορετικό τρόπο προσέγγισης και αξιοποίησης του χώρου θα έχει η περιοχή πίσω από το καστέλι του Εμπορείου με κατεύθυνση τον Γουλά του Εμπορείου, και διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της Περιοχής.

2.      Ταυτόχρονα δε, η δημιουργία ειδικού κτηριακού χώρου : «Ακαδημίας Σαντορίνης», θα μπορούσε να συμβάλλει στην πλήρη αξιοποίηση, καταγραφή, αξιολόγηση, διαμόρφωση παρουσίαση κάθε είδους αρχείου, το οποίο θα είναι προσβάσιμα ελεύθερα στο κοινό .

3.      Δημιουργία ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όχι μόνο για τους τουρίστες αλλά και για τους κατοίκους του νησιού. Δεν είμαι σίγουρος ότι οι μουσειακοί χώροι της Σαντορίνης βρίσκονται σε εκείνη τη θέση της « πρόσκτησης» από πλευράς κατοίκων και όχι μόνο. Δεν συζητώ φυσικά για την απίστευτη στάση της ευρύτερης πολιτιστικής διαχείρισης των δημοσίων μουσείων….. Παρ’ όλαυτά , τόσο τα δημόσια μουσεία όσο και τα ιδιωτικά έχουν εκείνα τα εχέγγυα αύξησης της « πρόσκτησης» από πλευράς κατοίκων αρχικά. Θα μπορούσαν να δημιουργηθούν αρχικά  περιοδικές ξεναγήσεις κατοίκων τόσο στα μουσεία, όσο και στους αρχαιολογικούς χώρους. Επιπλέον, δεν θα μπορούσαν κάλλιστα οι νέοι μαθητές της Σαντορίνης να αναλάβουν τον εύκολο ρόλο της ξενάγησης τουριστών και επισήμων σε συγκεκριμένα σημεία του νησιού? Δεν θα ήταν ακόμα καλύτερο αυτό ώστε οι νέοι να αρχίσουν σιγά σιγά να μυούνται στην τέχνη της ξενάγησης....

4.      Δημιουργία   Δράσεων- Εκδηλώσεων  ουσιαστικής προσέγγισης της διαφορετικής πολιτιστικής ιδιομορφίας του νησιού, Για π.χ. πριν από πολλά χρόνια παρακολούθησα εν πλω, στη θάλασσα της Σαντορίνης,  αρχαία ελληνική κωμωδία. Συγκεκριμένα τους «Ιππείς του Αριστοφάνη».  Η παρέα με το ηφαίστειο από τη μία πλευρά και από την άλλη η παρουσία ηθοποιών εν πλω μ έκανε να την θυμάμαι χαρακτηριστικά την ημέρα αυτή αν και έχουν περάσει πολλά χρόνια. Άλλο παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι ο ερεθισμός νεών ώστε να ασχοληθούν με τη δημιουργία γραπτών «μυθ-ιστοριών» για την ιστορία του τόπου. Ενδεικτικά θυμηθείτε αυτό ( Μια μέρα στην Αρχαία Θήρα) . Η ακόμα η συμπόρευση νέων Θηραίων εξαιρετικών καλλιτεχνών στην παρουσίαση εκδηλώσεων μουσικών και όχι μόνο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, ο εξαιρετικά ευφυής Σαμψών Φύτρος από τον Πύργο, και η ιδιαίτερα Χαρισματική Κατερίνα Ρούσσου θα ήταν άνετα  σε αυτούς που πιστεύω ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν στο μετερίζι αυτό.

5.       Ουσιαστική αλληλεπίδραση μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών στην διαχείριση της πολιτιστικής  κληρονομιάς της Σαντορίνης.

6.      Δημιουργία ειδικών προγραμμάτων Μουσειακής Πολιτικής με τον Ευρύτερο τίτλο  « Η Σαντορίνη, ένα Μουσείο Πολιτισμού, Τουρισμού και Ιστορίας», όπου τα σημεία κλειδιά της Πολιτιστικής Ιδιοκτησιάς των χωριών, μπορούν να γίνουν πυλώνες Τουρισμού.

7.      Διαμόρφωση ειδικών πολιτιστικών εκθεμάτων της Σαντορίνης ως σημεία τουριστικής Προβολής  Για π.χ. Ο Γουλάς του Εμπορείου και η Αρχαία Κόρη του αείμνηστου Χ. Σιγάλα, αλλά η μορφή ενός παλιού βαρελά σε βίντεο για την προβολή του θηραίκού αμπελώνα.

8.      Δημιουργία ειδικών κινήτρων για  τους μαθητές ώστε να γνωρίσουν διαφορετικές μορφές επαγγελμάτων που εντοπίστηκαν στην πάροδο των Χρόνων στην Ιστορία του νησιού αλλά και λόγω της αυτόματης τουριστικής προβολής του νησιού δεν συνεχίσαν την πορεία τους: Για π.χ. ο βαρελάς, η ο επιπλοποιός είναι μερικά από αυτά. Ακόμα δε η δημιουργία επι παραδείγματι Σχολή Μαθητείας του ΟΑΕΔ για ναυτικούς στη Σαντορίνη θα είναι ακόμα πιο χρήσιμη.

Η ευρύτερη και ολοκληρωμένη προσέγγιση της πολιτιστικής ιδιομορφίας του νησιού της Σαντορίνης  μπορεί να οδηγήσει το νησί σε μία άκρως ενδιαφέρουσα αλλά και προκλητική συνύπαρξη: του Χθες με το Σήμερα Όχι όμως αποκομμένα το ένα από το άλλο. Σαν μια κλωστή που ενώνει την Ιστορία και τον Πολιτισμό  με τον Τουρισμό και την Προβολή, τη Ζώσα Παράδοση με την άεναη (sic) – ίσως και άναρχη ανάπτυξη της. Τη γνωριμία με την Πέτρα αλλά και την εμπέδωση της άναρχης αυτόματης τουριστικής προβολής του σήμερα. . Τη σχέση Φιλωτέρας με τη Σαντορίνη μας, αλλά και τη Θήρα με τη Σαντορίνη Τους

Ιωσήφ Πέρρος

υ.γ. Η σημερινή ημέρα  (18-5-2015) είναι η Διεθνής Ημέρα Μουσείων, ενώ η 19η έχει χαρακτηριστεί ως ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων. 

---

[1] Για περισσότερα βλ. Νόμο 275 -22/12/2006  http://www.unesco.org/culture/natlaws/media/pdf/greece/gre_law3521_06_intangblher_greorof ( ενημέρωση 18-05-2015)