Αφιέρωμα στην Ένωση Θηραϊκών Προιόντων

Η Ενωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων Santo, με επικεφαλής και γενικό διευθυντή εδώ και μια εικοσαετία τον Ματθαίο Δημόπουλο, διαχειρίζεται τα πολύτιμα προϊόντα της σαντορινιάς γης. Μετά την κατοχύρωση των κρασιών και της φάβας ως ΠΟΠ (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) από την Ευρωπαϊκή Ενωση, σειρά πήρε τώρα και το ντοματάκι. Στόχος το νησί να καταλάβει τη θέση που του αξίζει, εκτός από τον ταξιδιωτικό και στον παγκόσμιο γαστρονομικό χάρτη.

Δεν νομίζω ότι έχει κανείς αντίρρηση πως η Σαντορίνη είναι από τα ωραιότερα και πιο ιδιαίτερα νησιά του κόσμου. Τα βράχια της καλντέρας, όπου σκαρφαλώνουν τα σπιτάκια, φτάνουν τα 300 μέτρα ύψος πάνω από τη θάλασσα. Οι παραλίες μαύρες, ηφαιστιογενείς. Αυτοί οι λόγοι που συνθέτουν την ομορφιά της και φέρνουν τον τουρισμό είναι οι ίδιοι που κάνουν τα προϊόντα της γης της τόσο μοναδικά. Το ιδιόμορφο οικοσύστημα που έχει δημιουργηθεί από τις αλλεπάλληλες εκρήξεις του ηφαιστείου δίνει ιδιαίτερο χαρακτήρα και γεύση στο σταφύλι, στο μικρό τοματάκι, στη φάβα, στην κάππαρη. Οπως μας εξηγεί ο γενικός διευθυντής της Ενωσης Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων Santo Ματθαίος Δημόπουλος, το έδαφος της Σαντορίνης έχει μια ιδιαίτερη σύσταση που δεν βρίσκεις πουθενά αλλού, είναι πλούσιο σε πορσελάνη και ελαφρόπετρα.

Επίσης, στην ανάπτυξη ιδιαίτερων προϊόντων παίζουν ρόλο οι κλιματικές συνθήκες του νησιού. Μπορεί οι ελάχιστες βροχές και οι αέρηδες να είναι κοινά χαρακτηριστικά των Κυκλάδων, αλλά η διαφορά προέρχεται από το λεγόμενο "πούσι", μια ομίχλη που καλύπτει ξαφνικά το νησί, σαν μεταφυσικός μανδύας, υγραίνοντας τα πάντα. Κι αυτή η ομίχλη δημιουργείται χάρη στο απότομο κόψιμο των βράχων στην καλντέρα. Το νερό της θάλασσας που εξατμίζεται βρίσκει μπροστά του ένα τείχος 300 μέτρων, με αποτέλεσμα να υγροποιείται ανεβαίνοντας προς τα πάνω, να γίνεται ένα πολύ πυκνό σύννεφο, το οποίο όταν συναντάει το έδαφος επικάθεται στα φυτά και στα λουλούδια ποτίζοντάς τα. Ακόμη, το ίδιο το νησί έχει δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον για να προστατεύει από τους αέρηδες τους αμπελώνες του - αναπτύσσονται χαμηλά στο έδαφος σαν κουλούρες, σαν καλάθια, ένα φαινόμενο μοναδικό στον κόσμο που έχει αναγνωριστεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση και μάλιστα οι αγρότες παίρνουν επιδότηση ώστε να συνεχίσουν να τους καλλιεργούν μ' αυτό τον τρόπο.

Ο κ. Δημόπουλος, όπως μαρτυρά και το επίθετό του, δεν κατάγεται από τη Σαντορίνη, αλλά από τη Βυτίνα και έφθασε στο νησί το 1989 λόγω της καταγωγής της γυναίκας του. "Η καλή τύχη" τον έστειλε στον Συνεταιρισμό μερικούς μήνες αργότερα για να προσληφθεί αμέσως ως γενικός διευθυντής, αφού η θέση ήταν κενή. Ξεκίνησε "ανάποδα", όπως λέει ο ίδιος, μια και έχει σπουδάσει γεωπόνος και όχι οικονομικά, στην πράξη όμως αποδείχτηκε ότι αυτό ήταν και το μεγάλο του ατού - οι βάσεις που είχε ως γεωπόνος ήταν μεγάλο πλεονέκτημα για μια τέτοια επιχείρηση που έχει να κάνει με την αγροτική παραγωγή. Και δεν το μετάνιωσε καθόλου που έφυγε από την Αθήνα όπου σπούδασε. Αντίθετα, θεωρεί τον εαυτό του πάρα πολύ τυχερό που βρέθηκε σ' αυτό το νησί: "Είναι μεγάλη ευλογία να ζεις εδώ γενικώς και ακόμη περισσότερο που κάνω αυτήν τη δουλειά. Ασχολούμαι με ένα προϊόν που είναι πολύ ζωντανό ?άλλο να είσαι σε μια παραγωγική μονάδα που φτιάχνει πλυντήρια, αυτοκίνητα, άλλο να κάνεις κρασί ή πελτέ-, έχει μεγάλη διαφορά. Και βέβαια έχεις να κάνεις με τους παραγωγούς, με τους ανθρώπους, έχει και κοινωνική διάσταση το θέμα".

Ο κ. Δημόπουλος είναι παθιασμένος με τη δουλειά του, έχοντας τη διάθεση να απαντήσει αναλυτικά και να εξηγήσει τα πάντα σχετικά με το νησί και τον Συνεταιρισμό, στην παραμικρή λεπτομέρεια, με βαθιές βιωματικές γνώσεις.

Η Ενωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων ιδρύθηκε το 1947, με την επωνυμία Santo, προκειμένου να προστατευτούν τα οικονομικά συμφέροντα των παραγωγών της Σαντορίνης, και αυτήν τη στιγμή έχει 1.100 ενεργά μέλη, όλους δηλαδή τους παραγωγούς του νησιού που καλλιεργούν ντομάτα, φάβα, σταφύλια. Και έχει μια ιδιομορφία - επιλογή εδώ και πολλά χρόνια, όσα είναι διευθυντής ο κ. Δημόπουλος: δεν υποχρεώνει τα μέλη της να φέρνουν όλα τα σταφύλια τους στο δικό της οινοποιείο, αφήνοντας τους παραγωγούς ελεύθερους να επιλέξουν σε ποιο από τα συνολικά δέκα οινοποιεία του νησιού θα τα δώσουν. Βεβαίως, όπως επισημαίνει, όλα τα οινοποιεία είναι σύγχρονα, δεν δυσφημίζουν το κρασί της Σαντορίνης, και έτσι δεν έχει χρειαστεί να παρέμβει ο Συνεταιρισμός, αφού ένας από τους βασικούς ρόλους και σκοπούς του είναι να προστατεύει το εισόδημα του παραγωγού, διαφυλάσσοντας την ποιότητα.

Αντίστροφη πορεία

Το υπερσύγχρονο Οινοποιείο του Συνεταιρισμού, Santowines, χτίστηκε το 1991 σε επίπεδα, ώστε με τον νόμο της βαρύτητας να εξοικονομείται ενέργεια, σε ένα ιδιόκτητο οικόπεδο στον Πύργο και σε προνομιακή θέση, στην καλντέρα. Εδώ λειτουργεί και το Οινοτουριστικό κέντρο, όπου διατίθενται όλα τα προϊόντα Santo, και είναι χώρος γευσιγνωσίας με ξεναγήσεις, ενημερώσεις, βίντεο κ.λπ., αλλά και αναψυχής στους υπαίθριους ή εσωτερικούς χώρους, αφού μπορείς να πιεις απλά τον καφέ σου ή να δοκιμάσεις κρασιά που συνοδεύονται με μεζεδάκια από εκλεκτά ντόπια εδέσματα και εκπληκτική θέα, ενώ από φέτος λειτουργεί και αίθουσα συνεδρίων. Ωστόσο, αν για τα σταφύλια ισχύει αυτή η ιδιοτυπία, το ότι δηλαδή οι ίδιοι οι παραγωγοί επιλέγουν το οινοποιείο τους, δεν ισχύει το ίδιο για τα υπόλοιπα προϊόντα του νησιού. Ο Συνεταιρισμός είναι ο μόνος που τα διαχειρίζεται, διαθέτοντας το μοναδικό, πλέον, εργοστάσιο ντομάτας που ιδρύθηκε το 1952 στον Μονόλιθο καθώς και ένα τμήμα επεξεργασίας και συσκευασίας της φάβας και της κάππαρης και ένα τμήμα όπου δουλεύουν κυρίως γυναίκες για το γλυκό κουφέτο. Ολα τα άλλα εργοστάσια ντομάτας εγκαταλείφθηκαν από τη δεκαετία του '60.

Η καλλιέργεια της ντομάτας ήταν η πρώτη που άρχισε να φθίνει εξαιτίας του τουρισμού, εξηγεί ο κ. Δημόπουλος, αφού η καλλιέργειά της ήταν και είναι δύσκολη, χρειάζεται να τη μαζέψεις από τα χωράφια τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, τότε που ο τουρισμός είναι στην κορύφωσή του. Επιπλέον, δεν είχε και μεγάλες χρηματικές αποδόσεις. Παρ' όλα αυτά, τα τελευταία 4 - 5 χρόνια παρατηρείται μια αναστροφή της κατάστασης. Εκτός του ότι ο αμπελώνας έχει σταθεροποιηθεί, παύοντας να συρρικνώνεται, αυξήθηκαν και οι καλλιέργειες ντομάτας και φάβας. Τα 160 στρέμματα ντομάτας του 2007, φέτος έφτασαν τα 350, ενώ η φάβα έκανε ένα μεγάλο άλμα, από τα 750 στρέμματα έφτασε τα 1.900, κάτι που οφείλεται και στο γεγονός ότι ο Συνεταιρισμός κατάφερε να κατοχυρώσει τη φάβα Σαντορίνης ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.). Παράλληλα παρατηρείται και αύξηση των παραγωγών νεαρής ηλικίας 25-35 χρόνων, ενώ δεν υπάρχει πλέον η απαξίωση του επαγγέλματος που υπήρχε τη δεκαετία του '90, όπως μας ενημερώνει ο κ. Δημόπουλος. Ενα φαινόμενο που μπορεί να οφείλεται και στην οικονομική κρίση; "Ολα αυτά ξεκίνησαν πριν από την κρίση" θα απαντήσει.

Κακά τα ψέματα, ακόμη κι ο ξυλουργός, ο σιδεράς που ζούσε από τον τουρισμό, βλέποντας τη φάβα να παίρνει καλή τιμή, το σταφύλι να πληρώνεται 1 ευρώ από 40 λεπτά το κιλό, αρχίζει να ενδιαφέρεται. Βεβαίως, τώρα με την κρίση, περιμένουμε ακόμη μεγαλύτερη αύξηση του χρόνου".

Πρόσφατα ο Συνεταιρισμός κατέθεσε, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Γενικής Χημείας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, υπό την επιστημονική επίβλεψη του καθηγητή Σέρκο Χαρουτουνιάν, τον άκρως τεκμηριωμένο φάκελο, με όλα τα απαραίτητα στοιχεία, για να αναγνωριστεί το ντοματάκι Σαντορίνης ως προϊόν με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης . Μια διαδικασία που ξεκίνησε εδώ και έναν χρόνο, για να να εγκριθεί πρώτα από το ελληνικό υπουργείο Γεωργίας, να αναρτηθεί στο διαδίκτυο για όποια τυχόν ένσταση, και μετά να πάρει τον δρόμο για τις Βρυξέλλες. Είχε προηγηθεί η κατοχύρωση της φάβας Σαντορίνης ως Π.Ο.Π. τον Οκτώβριο 2010, ενώ τα λευκά ξηρά κρασιά Νυχτέρι και Ασύρτικο και το παγκοσμίου φήμης γλυκό Vinsanto είναι αναγνωρισμένα Π.Ο.Π. από το 1968.

Εκτός φυσικά από αυτά τα προϊόντα που έχουν χαρακτηριστεί ως Π.Ο.Π., ο Συνεταιρισμός διαθέτει και άλλα εκλεκτά, πάντα κάτω από την επωνυμία Santo, όπως η κάππαρη και τα καππαρόφυλλα σε βαζάκια, ο πολυβραβευμένος ντοματοπολτός τριπλής συμπύκνωσης, ένα προϊόν delicatessen, ο οποίος τρώγεται σκέτος σε ψωμί, ο κλασικός ντοματοπολτός διπλής συμπύκνωσης, ολόκληρα ντοματάκια κονσερβοποιημένα, λιαστό ντοματάκι, σάλτσα Σαντορινιάς τομάτας με Vinsanto, προδόρπιο σαντορινιάς τομάτας με κάππαρη και θρούμπι, πασάτα, αλλά και γλυκά -σταφύλι, ντοματάκι και κουφέτο, το παραδοσιακό γλυκό του γάμου με αμύγδαλα που σιγοβράζουν μέσα σε ντόπιο μέλι. Απίστευτες νοστιμιές.

Επιχειρηματική υγεία
Η Ενωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων Santo δεν είναι απλώς μια υγιής επιχείρηση χωρίς καμία οφειλή από το 2008 και μετά, με μηδενικό συντελεστή δανείων, αλλά είναι και κερδοφόρα, όπως μας ενημερώνει ο κ. Δημόπουλος. Μέσα στην κρίση είναι από τις λίγες εταιρείες που διατήρησε το προσωπικό της των 55 ατόμων, που το καλοκαίρι φτάνουν τους 75-80, και μάλιστα χωρίς να υπάρξουν μειώσεις των μισθών, αφού οι τζίροι κρατήθηκαν σε καλό επίπεδο.

Ενας από τους βασικούς στόχους και το μεγάλο στοίχημα του κ. Ματθαίου Δημόπουλου για τον Συνεταιρισμό είναι να κατακτήσουν τα κρασιά της Σαντορίνης και τις αγορές του εξωτερικού, μπαίνοντας όμως στην υψηλή κατηγορία. "Η Σαντορίνη έχει αναγνωριστεί ως ο πρεσβευτής του ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό", θα μας πει ο ίδιος. "Ολος ο κλάδος στην Ελλάδα έχει αναγνωρίσει ότι το νησί παράγει ένα κρασί παγκόσμιας κλάσης - αναφέρομαι στο λευκό πάντα και στο Vinsanto. Φτιάχνουμε ένα πολύ καλό κρασί, έχουμε εξασφαλίσει την ποιότητα, αλλά οι παραγωγές είναι μικρές, αφού ο αμπελώνας της Σαντορίνης είναι ξηρικός, δεν ποτίζεται. Παρότι πληρώνουμε 1 ευρώ το κιλό, την ψηλότερη αμοιβή από όλη την Ελλάδα και από τις ψηλότερες της Ευρώπης, το κάθε στρέμμα παράγει μόνο 300-500 κιλά, δηλαδή σύνολο 3.000-4.000 τόνους σταφύλια. Για εμάς, ως Συνεταιρισμό, μας ενδιαφέρει όλα τα προϊόντα και ιδιαίτερα το κρασί να μπουν στην υψηλή κατηγορία καταναλωτών, να πείσουμε την αγορά ότι αξίζει να πληρώσει έτσι ώστε να μπορέσει να πληρωθεί ανάλογα και ο παραγωγός". Και ευελπιστεί ότι θα συνεχιστεί η αναστροφή του κλίματος, η αύξηση των καλλιεργειών: "Εχουμε παλέψει πολλά χρόνια να πείσουμε τους κατοίκους και έχει αρχίσει να γίνεται συνείδηση ότι η Σαντορίνη δεν είναι μόνο καλντέρα, αρχαία, η θάλασσα, είναι και αυτά τα προϊόντα που προσφέρουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και στον τουρισμό. Εχουμε ακόμα πολλά να κάνουμε, υπάρχουν ακόμα πολλά χωράφια ακαλλιέργητα, υπάρχει χώρος και τι πιο ωραίο να βλέπει ο τουρίστας και πρασινάδα παντού. Βεβαίως, πρέπει να λυθεί και το χωροταξικό θέμα, να ξεκαθαριστούν οι χρήσεις γης, να μην μπορεί να κτίζει ο καθένας όπου να 'ναι. Στόχος μας είναι να γίνει η Σαντορίνη και γαστρονομικός προορισμός. Αυτό είναι το όραμά μου".

·            Εχει αρχίσει να γίνεται συνείδηση ότι η Σαντορίνη δεν είναι μόνο η καλντέρα, τα αρχαία και η θάλασσα, αλλά και αυτά τα ιδιαίτερα προϊόντα".

·            Τα 160 στρέμματα ντομάτας φέτος έφτασαν τα 350, ενώ η φάβα από τα 750 στρέμματα έφτασε τα 1.900, κάτι που οφείλεται και στο γεγονός ότι ο Συνεταιρισμός κατάφερε να την κατοχυρώσει ως Π.Ο.Π.

http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23310&subid=2&pubid=63311253