Το ηφαίστειο Κολούμπος και πάλι στο προσκήνιο.

Από το επόμενο Σάββατο και κάθε Σάββατο στις 11 το πρωι,  μια πολύ ενδιαφέρουσα σειρά ξεκινάει  « Ο Ναυτίλος», στο Σκαι. Είναι μια σειρά που αποτυπώνει τη δράση του  Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο.

Η ομάδα θαλάσσιων επιστημόνων του ΕΛΚΕΘΕ, δυτών και κινηματογραφιστών, με επικεφαλής τον δρα Βαγγέλη Παπαθανασίου, διαπλέουν τη Μεσόγειο και τις ελληνικές θάλασσες με σκοπό την κατανόηση και καταγραφή του φυσικού πλούτου και των προβλημάτων της υποβρύχιας ζωής. Από τον Σεπτέμβριο του 2007 όταν άρχισαν τα γυρίσματα σε High Definition συμμετείχαν πάνω από 50 Ελληνες ερευνητές, και πλήρωμα 25 ναυτικών του Ωκεανογραφικού πλοίου «Αιγαίο». Η ιστοσελίδα του ντοκιμαντέρ, «Explore Nautilus» (www.explorenautilus.com) παρέχει στον χρήστη ένα λειτουργικό user-interface περιβάλλον με διαδραστικές παροχές, όπως παιχνίδια για παιδιά, αποκλειστικό video περιεχόμενο, πίσω από τις κάμερες οπτικοακουστικό υλικό, διαδραστικοί χάρτες και επιστημονικές πληροφορίες. Είναι φυσικό και επόμενο ότι θα υπήρχε ιδιαίτερη αναφορά και στο Ηφαίστειο του Κολούμπο της Σαντορίνης μιας και ήταν το βασικό ηφαίστειο το οποίο ερεύνησαν οι επιστήμονες του Ελ.ΚΕ.Θε. Στην ομάδα αυτή συμμετέχει και η Εύη Νομικού Επίκουρος Καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωλογίας του Ε.Κ.Π.Α. από το Βόθωνα. Οφείλω να προτείνω ότι η εκπομπή που θα είναι αφιερωμένη στο Κολούμπο πρέπει να αντιγραφεί και να δοθεί στους μαθητές της Σαντορίνης. 

Ας θυμηθούμε τι έλεγε πριν από λίγο καιρό στη Σαντορίνη η κ. Νομικού εξ αφορμής της υπαίθριας άσκησης των φοιτητών της Σχολής της και όλων όσων ήθελαν να παρακολουθήσουν τις ομιλίες και την άσκηση στο Ηφαίστειο.

'Ωκεανογραφική έρευνα στο Υποθαλάσσιο Ηφαίστειο του Κολούμπου'

Η ομιλία της,, είχε ως στόχο την ενημέρωση των συμπατριωτών της για την ιδιαιτερότητα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου του Κουλούμπου.  Ανέπτυξε το ιστορικό της ωκεανογραφικής έρευνας στον υποθαλάσσιο χώρο του Κουλούμπου από το 2001 με το Ω/Κ 'ΑΙΓΑΙΟ' του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. και στη συνέχεια το 2006 με το Ω/Κ 'ΑΙΓΑΙΟ' και το Ω/Κ 'ENDEAVOR' σε συνεργασία με το University of Rhode Island και του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.. Η έρευνα αυτή έφερε στο φως ένα μεγάλης έκτασης υδροθερμικό πεδίο στο Βόρειο τμήμα του κρατήρα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου που απαρτίζεται από υδροθερμικές καμινάδες από τις οποίες διαφεύγουν πολύ υψηλής θερμοκρασίας ρευστά και αέρια.  Η συνεργασία συνεχίστηκε με το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος  και τα ξένα Πανεπιστήμια-Ινστιτούτα Institute for Exploration (IFE), Ocean Exploration Trust (OET) και University of Rhode Island (URI) Center for Ocean Exploration (COE) τον Αύγουστο και τον Οκτώβριο του 2010 με  το Ω/Κ 'ΝΑΥΤΙΛΟΣ'.

Παρουσιάστηκαν οι καταστροφικές επιπτώσεις της έκρηξης του ηφαιστείου του Κουλούμπου (27 Σεπτεμβρίου 1650) κατά την οποία εκτινάχθηκαν περίπου 2 km³ ηφαιστειακής τέφρας και κίσσηρης και από τα τοξικά αέρια που διέφυγαν προκάλεσαν το θάνατο πάνω από 50 ανθρώπων και χιλιάδων ζώων ενώ προκλήθηκε τσουνάμι που επηρέασε τις ανατολικές ακτές της Σαντορίνης. Ανέλυσε τη γεωμορφολογία του ηφαιστείου με λεπτομερείς βαθυμετρικούς χάρτες αποκαλύπτοντας και τους 19 μικρότερους υποθαλάσσιους ηφαιστειακούς κώνους ΒΑ του Κουλούμπου. Μέσα από μία πληθώρα φωτογραφιών παρουσίασε τη στρωματογραφία-λιθολογία των εσωτερικών πρανών των τοιχωμάτων του ηφαιστείου και τη συλλογή δειγμάτων κίσσηρης και λάβας με τη  βοήθεια του βραχίονα του τηλεκατευθυνόμενου ρομπότ (ROV). Ανέλυσε τη σπουδαιότητα του υδροθερμικού πεδίου  στο βόρειο τμήμα του κρατήρα σε βάθος 500μ και έδειξε πως συλλέχθηκαν τα αέρια που διαφεύγουν από τις υδροθερμικές καμινάδες και  πως μετρήθηκε η υψηλή θερμοκρασία των αερίων. Οι υδροθερμικές καμινάδες δομούνται από θειούχα σουλφίδια και καλύπτονται από βακτηριακό υλικό ενώ το επίπεδο μέρος του κρατήρα καλύπτεται και αυτό σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από ένα στρώμα βακτηρίων πάχους μερικών εκατοστών.


 Θέλετε να δούμε και 2 περιγραφές της ηφαιστειακής έκρηξης 

«Eβγήκε μια φλέβα μέσα εις το πέλαγος…»

Ένας Σαντορινιός πεζογράφος περιγράφει την καταστροφή

Ολοζώντανη αφήγηση της καταστροφής άφησε κι ένας ανώνυμος Σαντορινιός λαϊκός πεζογράφος. Η αφήγησή του είναι επίσης στο βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου «Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα 333 μ.Χ-1700», τόμος Α΄, εκδόσεις Πιρόγα:

«Και την αυτή ημέρα έγινε ένας φοβερός σεισμός και εσείσθηκαν τα θεμέλια της γης και με το σεισμό εβγήκε μεγάλη βρώμα ωσάν από βοτάνι και θειάφι. Μετά δε ταύτα εβγήκε μια φλέβα μέσα εις το πέλαγος αλάργου από το νησί έως δέκα μίλια και εβγήκε ωσάν κάστρο μικρό και εσηκώνετο ψηλά και πάλι έπεφτε μέσα εις το βάθος, πότε έξι, πότε εφτά φορές την ημέρα.

Και την Κυριακή μετά τον όρθο εσηκώνετο ένα σύννεφο, ωσάν ένα φοβερό και μέγα βουνό και εφάνη πως επήγε εις τον ουρανό και όσο επήγαινε απάνω εχαμοβρόντα. Και όταν έφθασε επάνω εις τον ουρανό, έγιναν σεισμοί μεγάλοι και φοβεροί και βροντές με φωτιές μεγάλες και εκατέβαιναν από τον ουρανόν ωσάν λάτζες οπού άνθρωπος δεν ενθυμάται ή τες ήκουσε να γεννούν καμμιά φορά.

Και εβγήκε όλος ο κόσμος, μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες από τα κάστρα και από τα σπίτια με τις άγιες εικόνες έξω εις τον κάμπο με πολλά δάκρυα και έλεγαν ότι έφθασε η συντέλεια του κόσμου και εσυγχωρούνταν ο ένας τον άλλο με πολλά και πικρά δάκρυα. Και την ώρα του εσπερινού έγιναν τρεις σεισμοί από τους προτύτερους μεγαλύτεροι όπου ήθελε να γυρίσει το νησί άνω κάτω».

Ένας άλλος ανώνυμος Σαντορινιός αυτόπτης των σεισμών ιστορεί με αφηγηματική δύναμη μεγάλου συγγραφέα την κοσμογονική εκείνη έκρηξη. Η περιγραφή έχει τίτλο «Διήγησις πάνυ ωφέλιμος όπου έδειξεν ο Πανάγαθος Θεός διά ωφέλειαν των ανθρώπων και μάλιστα διά τας αμαρτίας των κατοικούντων εν τη νήσω Σαντορίνη».

«Ερχόμενος εδώ εις τον Πύργο με το καλό μας ανήγγειλαν πως η θάλασσα ανέβη από την τόση ταραχή όπου είχε επάνω υψηλά έως δύο μίλια και επερικύκλωσε όλο το νησί. Και εξερρίζωσεν από την Έξω Μεράν πέτρες μεγάλες από μέσα από τη θάλασσα και τις έριξε έξω εις τη γη και δεν αφήνουν βάρκα εις καμμία ρίβα του νησιού.

Επήρε αυτή η θάλασσα χιλιάδων μουζουριών χωράφια. Επήρε συκιές, αφάνισε εκκλησίες από θεμελίων. Και εξέχωσε εις το Καμάρι και εις την Περισά κτίσματα ελληνικά, όπου δεν τα ήξερε τινάς από ημάς ούτε από τους γονείς μας.

Και ευρέθησαν μνήματα με κόκκαλα γεμάτα. Και εμείς είχαμε επάνω συκιές φυτεμένες και εσπέρναμε και κριθάρι και εζούσαμε. Και τώρα είναι έρημα παντάπασι και δε θωρείς άλλο εκεί παρά μόνο τειχιά με ασβέστη κτισμένα και μάρμαρα μεγάλα και περισσά. Έτσι λοιπόν ελέγαμε πως θέλομε το πάθει και εμείς να χαθούμε ωσάν και εκείνες τις χώρες, όπου από καιρό εβούλισαν και τώρα εξεχώστηκαν».

Ιερείς και γέροντες

Παραστατική περιγραφή των σεισμών και των εκρήξεων έδωσαν επίσης σε μια ενημερωτική επιστολή οι ιερείς και γέροντες της Σαντορίνης:

«Απέ τες δέκα Σεπτεβρίου άρχισαν οι σεισμοί εις τούτο το νησί και έτρεμε ωσάν τρέμει το καλάμι και ες τες 26 άνοιξε μια φλόγα πύρινη και φωτιά με καπνόν μέγα εις την θάλασσαν δύο μίλια αλάργου. Και εις τρεις ημέρας, πάλιν άνοιξε η φλόγα, με τον σεισμόν και έβγαλε φωτιά με καπνό και αστραπές, με βροντές και αστροπελέκια, με σεισμό μεγάλο και τριγυρισμένο και εχάλασε τα σπίτια μας και επλάκωσε ανθρώπους. Και όσοι άνθρωποι ήτων έξω όλοι επεθάνανε και τα πετούμενα πουλιά όλα εψοφήσανε και τα χοντρά ζώα όλα εχαθήκανε και ο αέρας ετύφλωνε τους ανθρώπους μικρούς και μεγάλους και έβγαινε τέτοιος βρώμος όπου δεν ημπορούσαμεν να φάμεν αμή το στόμα μας είναι γεμάτο θειάφι και η θάλασσα έπηξε από αγκίσηρα και δεν ημπορεί πλεούμενο να περάσει και ο θεός να μας ελευτερώσει.

1650 Οκτωβρίου 3 οι γερείς και γέροντες».

Μέσα από τα μάτια του Μαρίνου Τζάνε Μπουνιάλη

Η έκρηξη του ηφαιστείου έγινε αισθητή και στην Κρήτη. Δημιουργήθηκε παλιρροιακό κύμα, πλοία ναυάγησαν κι η θάλασσα γέμισε από κίσσηρη που έπεσε σα βροχή από τον ουρανό. Ο Ρεθυμνιώτης ποιητής Μαρίνος Τζάνε Μπουνιάλης που έγραψε σε στίχους την ιστορία του Κρητικού πολέμου βρισκόταν στον πολιορκημένο Χάνδακα το 1650 και παρακολούθησε από το κάστρο τη θεομηνία:

«Και μιαν ημέρα Κυριακή κυττάζουν του ήλιου

Κ’ ήτονε τσ’ είκοσι ενηά μηνός του Σεπτεμβρίου

τσ’ ακτίναις και μαυρίζουσι σαν να μην είχε λάμψι

……………………………………………………..

Κι’ από τη Μήλο ήρχοντα φωτιαίς στη Σαντορίνη

και πάλε ερρίκταν αστραπαίς που το κισίρι εκείνη

ν’ αστράπτη ο κόσμος με βρονταίς και να ταρακουνιέται

η Κρήτης και το πέλαγος δίχως αφρούς να σειέται

κι’ από τα τείχια ήρασε σαν ο εχθρός να μπαίνη

επλήθαινε και γιάγερνε δίχως ανέμου χάρι

και τα καράβια έσερνε στα βάθη της να πάρη.

Καράβια κάτεργα για μια εφύγασι με βίαν

Και πήγαν και σταλάρανε αντίπερα στην Τίαν.

Βάρκαις πολλαίς επνίγησαν μπαίνοντας στο Μανδράκι

πληθαίνοντας το πέλαγος και λίγαινε δαμάκι.

Τα κάτεργα εχαθήκανε σαν εξεθεμελιώθη

το πέλαγος ετάραξε περίσσα και θολώθη.

Και τα κισίργια σα βουνά το πέλαγος γεμίζει

και παύτουσιν οι αστραπαίς κι ο ήλιος ξεφωτίζει.

Ήτονε ώραις εικοσιτρείς οπούσβησε το διάφι

Και το κακό που στάθηκε ποιος ημπορεί να γράφη».

Πηγή φωτογραφίας εδώ 
Πηγή αφηγήσεων εδώ