Η άνοιξη... μέσα σ' ένα δωμάτιο!

Γράφει ο Βασίλης Πλάτανος

Σ' όλη την ομορφιά με την αιγαιοπελαγίτικη άνοιξη έχει την τύχη να βρεθεί για λίγο ο επισκέπτης της έκθεσης της Θήρας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, σ' ένα μικρό δωμάτιο στη Σαντορίνη τον 16ο π.Χ. αιώνα, όπου μια χαρούμενη ανοιξιάτικη μέρα ένας άγνωστος καλλιτέχνης άπλωσε πάνω στους τοίχους (2,50Χ2,60 μ.).

Ορθοί, απόκρημνοι, παράξενοι βράχοι υψώνονται στη σειρά και κόκκινα κρίνα φυτρώνουν από τις πλαγιές και τις κορυφές τους, όπως ακριβώς και σήμερα στα νησιά μας. Χαρούμενα χελιδόνια παίζουν ανάμεσά τους. Για πρώτη φορά έχουμε μια τόσο μεγάλη, συνεχή τοιχογραφία και το ίδιο το τοπίο παρουσιάζεται σαν αυτόνομη σύνθεση κι όχι απλά σαν βάθος σε παράσταση. Πάνω από την τοιχογραφία υπήρχε ένα ράφι και το κομμάτι στον τοίχο είναι κόκκινο.

Το βάθος στην τοιχογραφία είναι άσπρο, όπως πάντοτε. Στα βράχια χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης διάφορους συνδυασμούς με χρώματα. Άλλοτε σκεπάζει ολόκληρο τον βράχο μ' ένα μονόχρωμα, άλλοτε μισό μ' ένα χρώμα και μισό με άλλο, όπως γκρι και κόκκινο, κίτρινη ώχρα και κόκκινη, γαλάζιο και κόκκινο και κάποτε και τα τρία χρώματα μαζί. Στις επιφάνειες σχεδιάζει με αραιωμένο μαύρο, συνήθως, αλλά και με κόκκινο ή και γαλάζιο, τις φλεβώσεις στον βράχο. Είναι ένα παράξενο τοπίο, που πρέπει να εμπνεύστηκε ο ζωγράφος από το ηφαιστειογενές νησί και σήμερα εντυπωσιάζει με την παράξενη πολυχρωμία στα πετρώματά του.

Τα κρίνα είναι κόκκινα με κίτρινους στημόνες. Μίσχοι, βλαστοί και φύλλα αποδίδονται με κίτρινο! Αλλά είναι τέλεια ανοιγμένα και τα πέταλά τους γέρνουν ελικόμορφα, άλλα μισανοιγμένα, άλλα μόλις ανοίγουνε κι άλλα ακόμη μπουμπούκια. Όλ' αυτά κάποτε σ' ένα μόνο κλαδί. Είναι φανερή η στενή γνωριμία του καλλιτέχνη με τα λουλούδια που ζωγραφίζει. Φυσικά, παίρνει από τη φύση ό,τι του χρειάζεται και συμπληρώνει από τη φαντασία με ό,τι νομίζει αναγκαίο, για να επιτύχει την αρμονική εντύπωση στο σύνολο.

Ολοζώντανα είναι και τα χελιδόνια του. Με μια μονοκοντυλιά έχει κάνει μπροστά του το γνωστό μας πετροχελίδονο, με τη βαθιά σχιστή, ψαλιδωτή ουρά και τα λεπτά ποδαράκια, που τόσο φυσικά είναι μαζεμένα, κύρια στο χελιδόνι που πετά ύπτιο, ανάσκελα. Γνωστή κι αυτή η ικανότητα στο πετροχελίδονο. Τόσο ζωντανό στιγμιότυπο το χελιδόνι, που μόλις ξεκινά από έναν κρίνο στον αριστερό τοίχο.

Το ανοιξιάτικο μήνυμα από τον άγνωστο μακρινό καλλιτέχνη μάς έρχεται ολοζώντανο μέσα από τον χαλασμό και τα ερείπια χάρη στην αιωνιότητα που έχει μόνο η τέχνη. Από τις ανασκαφές στη Σαντορίνη έχουμε και μια εξαιρετική τοιχογραφία, όπου οκτώ γαλάζιοι πίθηκοι, από το είδος κερκοπίθηκοι, πηδούνε, σκαρφαλώνουνε πάνω σε βραχώδες τοπίο. Οι πίθηκοι αποδίδονται με γαλάζιο χρώμα, όπως αποδίδεται συμβατικά στη μινωική τέχνη το τρίχωμά τους, το πούπουλο στα πουλιά.

Ο κερκοπίθηκος είναι λεπτός, χαριτωμένος, που βαδίζει χρησιμοποιώντας και τα τέσσερα άκρα του. Έχει μακριά άκρα, μικρό πρόσωπο και ουρά μακρύτερη από το κεφάλι και τον κορμό μαζί, μήπως 30-65 περίπου εκατοστόμετρα. Είναι γνωστός για την όμορφη λεπτή, πυκνή γούνα του, που δίνει την εντύπωση στιγματισμένο τρίχωμα, με αλλαγές σε δίχρωμες ζώνες. Συνήθως είναι γκρίζος, κοκκινωπός, καστανός, πράσινος ή κίτρινος. Σαν ομάδα οι κερκοπίθηκοι χαρακτηρίζονται από τα εντυπωσιακά σημάδια με άσπρο κι έντονο χρώμα. Ο κερκοπίθηκος γενικά είναι δεντρόβιος.

Τα βράχια είναι κόκκινα, γαλάζια, κίτρινα και γκριζόμαυρα. Στα εκφραστικά άσπρα πρόσωπά τους ξεχωρίζουνε τα κόκκινα αφτιά και τα λαμπερά μάτια, που ιδιαίτερα τ' απολαμβάνει κάποιος στο πρόσωπο σ' ένα που στρέφεται στον θεατή. Η παράσταση έχει ερμηνευτεί έτσι: σύμφωνα με τη συνήθεια στα τετραπέρατα αυτά ζώα, ο γηραιότερος -που πρέπει να είναι αυτός που παρασταίνεται από μπροστά όταν πάνε για βίαιη αρπαγή σε κήπους κι αμπέλια- μένει πίσω από τους άλλους και φυλάγει μήπως φανεί κάποιος σκύλος ή άνθρωπος να τους ειδοποιήσει.

Πραγματικά ένα κεφάλι από σκύλο φαίνεται πως αναγνωρίζεται μέσα στα κομμάτια στην τοιχογραφία. Φεύγουνε, λοιπόν, κινηγημένοι με τη γνωστή τους ευκινησία, που έχει παρασταθεί αριστοτεχνικά. Οι ρυθμικές κινήσεις τους στα ευλύγιστα μακριά πόδια, χέρια και ουρά συνθέτουνε μια πολύ εντυπωσιακή στο σύνολό της σύνθεση, όπου κυριαρχούν η στιγμιαία κίνηση και ο ρυθμός σ' ένα γυμνασμένο "σατυρικό χορό" θα μπορούσαμε να πούμε αναχρονιστικά στην κλασική γλώσσα.

Βασίλης Πλάτανος http://www.avgi.gr/StartPageAction.action