Γεμάτος χρήμα ...ο λάκος της φάβας

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Δ.ΥΦΑΝΤΗ pdifandis@enet.gr

Η ΦΑΒΑ Σαντορίνης αναγνωρίστηκε επίσημα πλέον ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και μαζί με τα κρασιά και τα ντοματάκια του νησιού οδηγούν στην κερδοφορία τον συνεταιρισμό της Σαντορίνης.

Ταυτόχρονα αποτελούν τη βάση για ένα πρότυπο αναπτυξιακό μοντέλο που συνδυάζει τον τουρισμό με την παραγωγή παραδοσιακών προϊόντων κορυφαίας ποιότητας, το οποίο προσφέρει θέσεις απασχόλησης και εισόδημα στους νησιώτες.
Στα μέσα της δεκαετίας του '90 η Σαντορίνη βρισκόταν σ' ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Με το τσουνάμι της τουριστικής ανάπτυξης, οι κάτοικοι εγκατέλειπαν παραδοσιακές -και μοναδικές σε όλο τον κόσμο- παραδοσιακές αγροτικές καλλιέργειες (φάβα, ντοματάκι) αναζητώντας εύκολο χρήμα από τον τουρισμό.
Ετσι, η Ενωση Συνεταιρισμών του νησιού βυθιζόταν στα χρέη. Ο,τι συνέβαινε, δηλαδή, σε πολλές περιοχές της χώρας.
Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει όταν οι υπεύθυνοι του συνεταιρισμού της Σαντορίνης σκέφθηκαν ότι ο τουρισμός ήρθε για να μείνει στο νησί κι αποφάσισαν να τον εκμεταλλευθούν όσο μπορούν προκειμένου να βρουν πελάτες για τα προϊόντα τους. «Στα τέλη της δεκαετίας του '80 αποφασίσαμε να λειτουργήσουμε με αμιγώς επιχειρηματικά κριτήρια», λέει ο γενικός διευθυντής της Ενωσης Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων (Santo), Ματθαίος Δημόπουλος.
Το «άλογο» που εκλήθη να βγάλει το κάρο του συνεταιρισμού από το τέλμα ήταν τα αμπέλια του νησιού που αντιπροσωπεύουν το 85% της γεωργικής παραγωγής του νησιού. Ο αμπελώνας της Σαντορίνης θεωρείται μοναδικός παγκοσμίως για τον παραδοσιακό τρόπο καλλιέργειας (κουλούρα), ενώ είναι ο μόνος που διασώθηκε από τον ευρωπαϊκό αμπελώνα όταν εκείνος καταστράφηκε από την αρρώστια «φυλλοξήρα». Ετσι, η ιστορία των αμπελιών που μεγαλώνουν στο νησί φθάνει τα χιλιάδες χρόνια.
Το 1992 δημιουργήθηκε σύγχρονο οινοποιείο επιφάνειας 4.000 τ.μ., με δυνατότητα παραγωγής 4.000 τόνων κρασιού και το 1997 ήταν το πρώτο οινοποιείο του νησιού που εμφιάλωσε σαντορινιό κρασί.
Τα έσοδα που άρχισαν να έρχονται από το κρασί και τα άλλα προϊόντα του νησιού, σε συνδυασμό με το οικονομικό «νοικοκύρεμα» της ένωσης (αποχώρησε από σουπερμάρκετ που λειτουργούσε και αξιοποίησε τα ακίνητα που διέθετε), ανέστρεψαν πλήρως την κατάσταση.
«Το 1995 έπρεπε να καλύψουμε ένα συνολικό "άνοιγμα" 1,5 δισ. δρχ., δηλαδή 4,5 εκατ. ευρώ. Τα έσοδά μας, που αυξάνονταν από χρόνο σε χρόνο, επέτρεψαν να αρχίσουμε να διαγράφουμε σταδιακά τις υποχρεώσεις μας και το 2007 εξοφλήσαμε όλα τα δάνεια και τα χρέη μας. Από τότε οι ισολογισμοί μας είναι κερδοφόροι», λέει ο Μ. Δημόπουλος.
Φθίνουσα καλλιέργεια
Μετά το κρασί, σειρά για να έλξουν το κάρο του συνεταιρισμού πήραν η φάβα και τα παραδοσιακά ντοματάκια της Σαντορίνης, η καλλιέργεια των οποίων έφθινε μέχρι το 2000. Από το 2005 άρχισε να προετοιμάζεται ο φάκελος για να πιστοποιηθεί η φάβα ως προϊόν προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ), με τη συνεργασία του καθηγητή Χημείας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθήνας Σέρκο Χαρουτουνιάν. Η διεύρυνση της Ε.Ε., όμως, έδωσε προτεραιότητα στην πιστοποίηση προϊόντων των νέων χωρών, ενώ άλλαξε και ο κανονισμός. Ο σχετικός φάκελος ξαναφτιάχτηκε από την αρχή και τελικά η φάβα Σαντορίνης απέσπασε την πολυπόθητη πιστοποίηση στις 8 Οκτωβρίου 2010. Ηδη, συγκροτείται ο φάκελος για να πιστοποιηθεί και το ντοματάκι Σαντορίνης ως προϊόν ΠΟΠ.
«Διατηρώντας τις παραδοσιακές καλλιέργειες της Σαντορίνης», λέει ο Μ. Δημόπουλος, «διασώζουμε ένα μοναδικό στον κόσμο φυσικό αγροτικό τοπίο, διασφαλίζουμε την οικολογική ισορροπία που έχει επιτευχθεί από αιώνες και ουσιαστικά στηρίζουμε το μέλλον του νησιού και της τουριστικής βιομηχανίας της Σαντορίνης».

Από την εγκατάλειψη στην κερδοφορία

Τα παραδοσιακά προϊόντα της Σαντορίνης θεωρούνται μοναδικά χάρη στο ηφαιστειογενές έδαφος του νησιού αλλά δεν μπορούν να παραχθούν σε μεγάλες ποσότητες.

Η καλλιέργειά τους έφθινε, επειδή η στρεμματική απόδοση είναι μικρή και το έσοδο για τους παραγωγούς περιορισμένο. Οι υπεύθυνοι της Ενωσης αναζήτησαν τρόπους ώστε να παρακινηθούν περισσότεροι παραγωγοί και να αυξηθεί η καλλιέργεια. Αρχικά έπρεπε να δοθούν κίνητρα και να εξασφαλιστεί καλύτερη τιμή για τα προϊόντα.
Ετσι, αξιοποιήθηκε ένας ευρωπαϊκός κανονισμός μέσω του οποίου επιδοτείται η διατήρηση μοναδικών και απειλούμενων με εξαφάνιση φυσικών αγροτικών τοπίων (για την αμπελοκαλλιέργεια). Παράλληλα, αξιοποιήθηκε ένα πρόγραμμα που επιδοτεί τη διατήρηση καλλιεργειών στα μικρά νησιά. το αποτέλεσμα ήταν ότι οι καλλιέργειες άρχισαν να αυξάνουν.
Το άλμα, όμως, έγινε την τελευταία τριετία μέσω μάρκετινγκ. Οργανώθηκε η τυποποίηση της φάβας, η οποία μπήκε σε μοντέρνα συσκευασία με την επωνυμία του παραγωγού. Παράλληλα, προετοιμάζεται ο εκσυγχρονισμός της μοναδικής μονάδας που λειτουργεί στο νησί για να συσκευάζει τα άλλα προϊόντα του νησιού (ντοματάκι, κάπαρη, καπαρόφυλλα, γλυκά του κουταλιού). Ταυτόχρονα, τα προϊόντα διανέμονται σε ντελικατέσεν σε όλη την Ελλάδα και μέσω των σουπερμάρκετ Carrefour. Ετσι, άρχισε να αυξάνει και η ζήτηση.
Με αυτές τις κινήσεις ενισχύθηκαν σημαντικά οι καλλιέργειες, ενώ αυξήθηκε και η τιμή που εισέπρατταν οι παραγωγοί. Το 2008, φάβα καλλιεργούσαν 113 παραγωγοί του νησιού σε 960 στρ., ενώ το 2010 οι παραγωγοί είχαν αυξηθεί σε 195 και οι καλλιεργούμενες εκτάσεις είχαν φθάσει τα 1.695 στρέμματα. Αντίστοιχα, το 2008 καλλιεργούσαν ντοματάκι Σανορίνης 57 παραγωγοί σε 152 στρέμματα, ενώ το 2010 οι καλλιεργητές είχαν φθάσει τους 112 και οι καλλιεργούμενες εκτάσεις τα 400 στρέμματα. Οι κινήσεις μάρκετινγκ άυξησαν κατακόρυφα τη ζήτηση και οι πωλήσει φάβας έφθασαν από τις 15.000 συσκευασίες (400 γρ.) το 2007 στα 30.0000 τεμάχια το 2010.
Συν τω χρόνω αυξήθηκαν τα χρήματα που έβαζαν οι παραγωγοί στην τσέπη τους. Από τα 7 ευρώ ανά κιλό που εισέπρατταν το 2006 οι παραγωγοί φάβας, η τιμή αυξήθηκε στα 10 ευρώ και τώρα έχει σταθεροποιηθεί στα 9 ευρώ το κιλό. Αντίστοιχα, η τιμή για τα ντοματάκια αυξήθηκε από το 0,30 ευρώ το κιλό στο 0,70 ευρώ ανά κιλό. Ετσι, στο νησί υπάρχουν σήμερα 1.100 ενεργοί παραγωγοί προϊόντων και ο τζίρος από την πώληση των προϊόντων ξεπερνά τα 4,5 εκατ. ευρώ.

Π.Δ.Υ.

SANTO

«Ατμομηχανή» της τοπικής οικονομίας

Η Ενωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων (Santo) είναι σήμερα η μεγαλύτερη επιχείρηση του νησιού με 1.100 παραγωγούς-μέλη και κύκλο εργασιών 4,5 εκατ. ευρώ.

Απασχολεί 65 εργαζόμενους. Διαθέτει γραφείο στην Αθήνα, απ' όπου γίνεται η διανομή των προϊόντων σε όλη την Ελλάδα. Από το εκθετήριο-πωλητήριο που έχει δημιουργήσει στην Οία της Σαντορίνης περνούν κάθε χρόνο 200.000 επισκέπτες.
Τα προϊόντα της κυκλοφορούν με τα δύο εμπορικά σήματα. Τα κρασιά έχουν την επωνυμία Santo Wines, ενώ υπό το όνομα Santo Gourmet κυκλοφορούν όλα τα υπόλοιπα: δηλαδή η φάβα, τα ντοματάκια, ο πελτές ντομάτας, η κάπαρη, τα καπαρόφυλλα και τα γλυκά του κουταλιού.
Τα κρασιά της (Ασύρτικο, Νυχτέρι, Vinsanto) αποσπούν διαρκώς διεθνή βραβεία και οι πωλήσεις φθάνουν τις 500.000 φιάλες.

\
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=262590